- •Ежелгі Қазақстан
- •Ертедегі Қазақстан (б.Э.Д. VII — б.Э. VII)
- •Орта ғасырдағы Қазақстан (VII — XVIII ғ.Ғ.)
- •Түрік қағанаты (551–603 жж.)
- •Батыс Түрік қағанаты (603–704 жж.)
- •Түргеш қағанаты (704–756 жж.)
- •Қарлұқ қағанаты (756–940 жж.)
- •Арабтардың жаулап алу жорықтары
- •Оғыз мемлекеті (IX-XI ғғ. Басы)
- •Кимек қағанаты (IX-XI ғғ. Басы)
- •Қыпшақ хандығы (XI ғ. — 1219 ж.)
- •Қарахан мемлекеті (942–1210 жж.)
- •Найман және керейт ұлыстары
- •Қарақытай мемлекеті (1128–1213 жж.)
- •Ортағасырдағы Қазақстандағы шаруашылық (VI-XII ғғ.)
- •VI-XII ғасырлардағы қалалар
- •VI-XII ғғ. Қазақстанның рухани мәдениеті. Ежелгі түрік алфавиті мен жазуы
- •Орта ғасырлардағы халықтардың діни түсініктері.
- •Қазақстан жеріндегі Ұлы Жібек жолы
- •XIII – XVI ғғ. Моңғол империясының құрылуы. Қазақстан моңғол шапқыншылығы кезеңінде.
- •Шыңғысханның Орта Азия және Қазақстанға шапқыншылығы
- •Ұлыстардың құрылуы
- •Алтын Орда
- •Ақ Орда мемлекеті (XIII-XV ғғ.)
- •Моғолстан мемлекеті (xiVғ. Ортасы-XVI ғ. Басы)
- •Ноғай Ордасы (XIV аяғы – XVI ғғ.)
- •Әбілхайыр хандығы (1428–1468 жж.)
- •Батыс-Сібір хандығы (XIII-XV ғғ.)
- •Қазақ халқы қалыптасуының аяқталуы
- •Қазақ хандығының құрылуы және оның нығаюы (XV-XVII ғғ.)
- •Қасым хан тұсындағы Қазақ хандығы (1512–1521 жж.)
- •Хақназар хан тұсындағы Қазақ хандығы (1538–1580 жж.)
- •Жоңғар мемлекетінің құрылуы және оның қазақ жеріне шапқыншылығы
- •Қазақ халқының қалыптасуы
- •Қазақ жүздері
- •XVI-XVII ғасырлардағы Қазақ хандығының әлеуметтік- экономикалық және мәдени дамуы
- •Саяси-әкімшілік құрылысы
- •Шаруашылықтың дамуы.
- •XVI-XVIII ғасырлардағы Қазақ хандығының мәдениеті
- •Кіші жүздің Ресей империясының құрамына енуі
- •Абылай хан және оның ішкі және сыртқы саясаты
- •Қазақ хандығының жойылуы. Сырым Датұлы басқарған Кіші жүз қазақтарының көтерілісі (1783–1797 жж.)
- •Көтерілістің жеңілу себептері
- •XIX ғ. Қазақстандағы экономикалық қатынастар
- •1867–1868 Жж.
- •1886–1891 Жж. Әкімшілік реформалар.
- •XIX ғ. Бірінші жартысындағы Қазақстан мәдениеті
- •XIX ғ. Екінші жартысындағы Қазақстан мәдениеті
- •1905–1907 Жылдардағы орыс революциясына Қазақстан
- •XX ғасыр басындағы Қазақстан мәдениеті
- •Революция және Азамат соғысы (1917 — 1920 ж.Ж.)
- •1917 Жылғы Қазан төңкерісі және Қазақстанда Кеңес өкіметінің орнауы
- •Петроградтағы Қазан төңкерісі
- •«Алаш» партиясының бағдарламасы:
- •Кеңестер билігі Сырдарияда
- •Кеңестер билігі Торғай облысында
- •Кеңестер билігі Солтүстік және Шығыс Қазақстанда
- •Кеңестер билігі Батыс Қазақстанда
- •Кеңестер билігі Жетісуда
- •Социалистік экономика және мәдениет
- •Қазақстанда кеңестік мемлекеттік аппарат құру және экономика саласындағы алғашқы өзгерістер
- •Қазақстан азамат соғысы жылдарында (1918–1920 жж.)
- •Азамат соғысының басталуы
- •«Әскери коммунизм» саясаты (1918–1921 жж.)
- •Қазақ революциялық комитетінің құрылуы (1919–1920 жж.)
- •Қазақ кеңес автономиялық республикасының құрылуы
- •Қазақстанда жаңа экономикалық саясатқа (жэс) көшу және оның барысы
- •1921–1922 Жылдардағы ашаршылық
- •Жер-су реформасы
- •Республиканың қоғамдық-саяси өміріндегі өзгерістер (1921–1928 жж.)
- •Қазақстан елді индустрияландыру кезеңінде (1928–1932 жж.)
- •Индустрияландырудың ерекшеліктері.
- •Индустрияландырудағы жұмысшылар еңбегі.
- •Коллективтендіру және көпшілікті жазалау (1930 — 1940 ж.Ж.)
- •Қазақстандағы ұжымдастыру саясаты (1925–1933 жж.)
- •Ауыл шаруашылғын күштеп ұжымдастыру
- •Тәркілеу. Бай мен кулактарды жою.
- •1931–1933 Жылдардағы аштық. Тұрар Рысқұловтың Сталинге жазған хаты.
- •Ұжымдастыру саясатына қарсы шаруалар толқуы
- •30-Жылдардағы қоғамдық саяси өмір
- •Алаш қозғалысының қайраткерлеріне қарсы репрессия. 1920 ж. Басы мен 1930 ж. Аяғындағы сот процесі.
- •1937–1938Жж. Жаппай саяси қуғын-сүргін. Тоталитарлық жүйенің нығаюы.
- •Қазақ кср-інің құрылуы
- •Тиімді жағы:
- •Тиімсіз жағы:
- •Соғыс алдындағы жылдар
- •XXғ. 20–30 жылдардағы Қазақстанның мәдени құрылысы.
- •Халыққа білім беру ісі
- •Кәсіптік білім беру ісінің дамуы
- •Ғылымның дамуы
- •Қазақ Кеңес өнерінің дамуы
- •Әдебиеттің дамуы
- •Ұлы Отан соғысының басталуы (1941–1945 жж.)
- •Мақсаты:
- •Республика экономикасын майдан мүддесіне бағындыру (1941–1945 жж.)
- •Қазақстандықтардың майданға аттануы және олардың қаһарман ерліктері (1941–1945 жж.)
- •Мәскеу шайқасының тарихи маңызы
- •Ленинград шайқасының тарихи маңызы
- •Сталинград шайқасының тарихи маңызы
- •Қазақстан жеріндегі жекеленген халықтардың қоныс аударуы. Қоныс аударған халықтың жағдайы (1941–1945 жж.)
- •Қазақстан – майдан арсеналы (1941–14–945 жж.)
- •Көмір өнеркәсібі
- •Мұнай өнеркәсібі
- •Соғыс жылдарындағы ірі құрылыстар
- •Темір жол
- •Село еңбеккерлерінің ерлігі
- •Қазақстан халқының материалдық жағдайы
- •Бүкілхалықтық майдан мен тылға көмек
- •Ұлы Отан соғысы жылдарындағы Қазақстан мәдениеті (1941–1945 жж.) Ғылым мен мәдениет
- •Соғыстан кейінгі Қазақстан (1946 — 1980 ж.Ж.)
- •1950–1960 Жылдардағы аграрлық сектор экономикасындағы реформа
- •1950–1960 Жылдардағы Қазақстан халқының әлеуметтік жағдайы
- •Егеменді Қазақстан (1986-...)
1921–1922 Жылдардағы ашаршылық
1921–1922 жылдары ауа райының қуаңшылғына байланысты астық шықпай қалып, елді аштық жайлады. Қазақстан халқының 1/3 бөлігі осы аштық қасіретін бастан кешірді. 1921 жылдары ашыққан адамдардың саны – 1 млн. 508 мың адамды құраса, 1922 жылдары олардың саны 2 млн. 303200 адамды құраған. Аштық әсіресе Қазақстанның Батыс аймағын қамтыды. Ал астық мол шыққан Семей, Ақмола губернияларында жиналған астықтың 80% орталыққа әкетілді. Қазақстан Ресейдің Мәскеу, Петроград, Самара, Қазан, Саратов өлкелерінің ашығушыларына көмек көрсетті. Оның нәтижесі Қазақстанның астық мол шыққан аудандарының аштыққа ұшырауына себеп болды.
Кеңес өкіметі кеш те болса, ашыққан аудандарға көмек көрсетті. 1922 жылы егістікке себілген дәннің 60% Кеңес өкіметі берген болса, сонымен қатар ауыл шаруашылық машиналары мен құралдарын сатып алу үшін 2 млн. 131 мың сом мемлекеттен қаржы бөлінді. Қазақстан ашыққан Ресей өлкелеріне астық беріп қана қоймай, 20 мыңға жуық ашығушыларды өз еліне паналатты. Арал балықшылары Еділ бойындағы ашыққан халықтарға 14 вагон балық жіберді. 1921–1922 жылғы аштықтың салдарынан Ақтөбе, Қостанай, Орал, Орынбор, Торғай губерниялары тұрғындарының 1/3-нен айырылды. 700 мыңнан астам халық туған жерін тастап көршілес аймақтарға көшіп кетті.
Жер-су реформасы
Жер мәселесіндегі патша өкіметінің отаршылдық саясатының ауыр зардаптарын жою шаралары іске асырылды.
1921 жылғы сәуір – патша өкіметі кезінде Сібір және Орал казак әскерлеріне берілген жерлерді қазақтарға қайтару туралы декрет шығарылды. Нәтижесінде:
Ертіс өңіріндегі 177 мың десятина жер қайтарылды.
Оралдың сол жағалауынан 208 мың десятина жер қазақтарға берілді.
1921 жыл – Жетісуда жер реформасы жүргізілді.
Қазақ, қырғыз, ұйғыр еңбекшілеріне 460 мың десятина жер қайтарылды.
1 млн. десятинадан астам жер қоры құрылды.
1921–1922 жылдары аграрлық қайта құрулар нәтижесінде 300 мың адам Қытайдан Қазақстанға оралды.
Реформаны жүзеге асыруда қателіктер мен асыра сілтеулерге жол берілді. Қай жағдайда қоныс аударушы кедейлер жерден айрылды. Қоныс аударушылар негізінен отаршы-кулактар қатарына жатқызылып, қазақтар мен қоныстанушылар арасында ұлт араздығы туындады.
1921 жыл — «Қосшы одағы» құрылды.
1930 жылдан — «Кедей одағы» атанды.
Жетекшілері: А. Асылбеков, Ә. Жангелдин, Г. Коростылев, С. Меңдешев, С. Сейфуллин, Ж. Бөрібаев, А. Розыбакиев т. б. 1921 жылғы наурызда Жетісуда «Қосшы» одағының 17 мыңнан астам мүшесі болды.
Міндеттері:
Еңбек артельдерін құру.
Кедейлерге жер беру.
Еңбекшілердің саяси сана-сезімі мен мәдени деңгейін көтеру.
1921–1922 жылғы жүргізілген жер реформасының маңызы:
Еңбекшілерді социалистік құрылысқа тартуда үлкен рөл атқарды.
Отаршылдық аграрлық саясатқа соққы берді.
Қазақ ауылындағы патриархаттық-феодалдық негізді әлсіретті.
Ұлттық келісімнің орнығуына жағдай жасады.
Республиканың қоғамдық-саяси өміріндегі өзгерістер (1921–1928 жж.)
1921 жылы уездер мен губернияларда Кеңестер съезі болып өтті. Көптеген қызметкерлер жаңа экономикалық саясаттың мәнін түсінбеді, бұрынғысынша «әскери коммунизм» әдістерімен жұмыс жасады. Кеңестерді құрып, нығайту жұмысы мақсатты түрде жүргізілді. Оған белсене қатысқан қазақ АКСР Орталық Атқару Комитетінің тұңғыш төрағасы С. Мендешев, орынбасары Ә. Жанкелдин, Ішкі істер халық комиссары Ә. Әйтиев және басқалары Кеңестердің жұмысын жандандыруға елеулі еңбек сіңірді.
1921 жылы 4–10 қазанда Қазақ АКСР Кеңестерінің екінші съезі болып өтті. Онда республика өмір сүрген алғашқы жыл ішіндегі мемлекеттік және шаруашылық құрылыстың қорытындылары шығарылды.
1922 жылы Кеңестер сайлауы өтті. Олардың құрамын жергіліктендіру іске асырылды. Бөкей, Орал, Ақтөбе, Семей губернияларында болыстық атқару комитеттері сайлауынан кейін, депутаттардың жартысынан астамы қазақтар болды.
ҚАКСР Орталық Атқару Комитетінің тұңғыш қызыл керуені 1922 жылы Ә. Жанкелдиннің басқаруымен ел аралауға шықты. 9 мамырдан 12 маусымға дейін керуен Орынбор мен Семей аралығындағы 26 болыстың 37 ауылында, сондай-ақ Екібастұз бен Спасск зауытында болды. Керуен Кеңестердің іс қағаздарын қазақ тілінде жүргізуді жолға қойды.
1922 жылы 30 желтоқсанда Мәскеуде өткен Кеңестердің Бүкілодақтық бірінші съезі Кеңестердің Социалистік Республикалар Одағы құрылғанын жариялады. Басқа да автономиялық Кеңес республикалары сияқты Қазақ АКСР-да Кеңестік Ресей Федерациясы құрамында Одаққа кірді.
Орта Азия Кеңес республикаларын ұлттық-мемлекеттік жағынан 1924 ж. жүргізілген межелеу республика өміріндегі маңызды оқиға еді. Ұлттық жерлердің межелеуі нәтижесінде Түркістан АКСР-інің құрамындағы бұрынғы Жетісу және Сырдария облыстарының жерлері Қазақ АКСР-іне қарайтын болды. Соның нәтижесінде Қазақстан жері 700 мың шақырымға, ал халқы – 1 млн. 468 724 адамға өсіп 5 230 мыңға жетті. Тұрғындары негізінен орыстар болып табылатын Орынбор губерниясы Қазақстаннан бөлінді. Республиканың астанасы Қызылордаға (Ақмешіт) көшті.
1925 жылы сәуірде Қызылордада республика кеңестерінің бесінші съезі өтті. Ол «Ауылға, қыстаққа және деревняға бет бұрайық» деген ұран негізінде жұмыс істеп, шаруаларды жерге орналастыру жұмыстарының келелі жоспары, суландыру құрылысын дамыту, мемлекеттік және кооперативтік сауданың рөлін одан әрі нығайту, өндірістік серіктіктерді қолдау мәселелерін талқылады. Съезд халықтың байырғы тарихи атауы қалпына келтіріліп – қазақ халқы, ал республиканы – Қазақ АКСР-і деп атау туралы қаулы қабылдады.
1925 жылы ақпанда жаңа қазақ жерлерінің бірігуіне байланысты Қазақстан облыстық партия комитеті өлкелік болып қайта құрылды. Республика құрылған кезде небары үш-ақ газет шықса, 1925 жылы «Еңбекші Қазақстан», «Народное хозяйство Казахстана», «Советская степь», «Қызыл Қазақстан» т. б. 13 газет пен 5 журнал шықты.
Кәсіподақтардың саны өсті. 1925 жылы қаңтардан қыркүйекке дейін кәсіподақтарға мүше болып 20 мыңға жуық жұмысшы мен қызметші, соның ішінде 6 мыңнан астам қазақ еңбекшісі өтті.
Қазақ әйелдері қоғамдық-саяси жұмысқа белсене араласты. 1925 жылы қаладағы және ауыл мен селодағы еңбекші әйелдердің 6,6 мыңы жергілікті кеңестерге мүше болып сайланды.
1928 жылы Қазақстанда жаңадан әкімшілік-территорияларға бөлу іске асырылды. Осы уақытқа дейін болып келген алты губерния, екі округ, отыз екі уезд және 400 болыстықтардың орнына 13 облыс және 193 аудан құрылды.
1929 жылы әкімшілік-территориялық қайта құру негізінен аяқталуымен және Түркістан-Сібір темір жолының құрылысының бітуімен байланысты Қазақстан Автономиялық Советтік Республикасының орталығы Қызылордадан Алматы қаласына көшірілді.