"Целинная — 20" астық кептіргішінің қүрылысы және жұмыс істеу қағидасы

"Целинная - 20" агрегаты қайталап айналдырылатьш астықты аса биікке көтермейтің газдық қайта айдағыш астық кептіргіш болып саналады

( 1 - сурет).

Қазақ астық ғылыми-зерттеу институтында Ақмола облыстық астық өндімдері басқармасының қызметкерлерімен бірігіп жүргізіген зерттеулері және алынған деректер қыздыру камералары кезектесіп жылу-масса алмастыралатып және салқындатқыш шахталарымен кезектесіп тік орналаспай, қосарлана қатар (параллель) орналастыруға болады деген тұжырымдамаға келуге, әрі мүмкіндік берді. Мұндай сұлбада агрегаттың биіктігі 20-35% қысқарады, құралымның берік элементтері, астық кептіргішті жинау және пайдалану жеңілдейді.

Сонымен бірге жылу-масса алмастырушыны жеке тірекке орналастыру, астықты аралық және толығымен салқындату камерасы ретінде салқындатқыштың кез келген құрылымын, оның ішінде жылжымалы астық кептіргіштерді оттығымен, желдеткіш және тасымалдағыш жабдықтарымен қоса пайдалану оңайға түседі. Мұндайда астық кептіруде изотермиялық үрдістерді іске асыру мақсатыңда аралық салқындатқыш камераға жылжытылған атмосфералық ауаны беру мәселесі оңай шешіледі.

Қыздыру камерасын астықты тазалау үшін аспирациялық баған ретінде қолдану мәселесі де бірге шешіледі. Тазалау тиімділігі орта есеппен 50%-жететіндікген астықты аддын-ала тазартпай-ақ құрғатуға болады. Кептіру кезінде кұрғақ қалдықтар алынатындықтан, олар жақсы сақталады. Міне осының барлығы ЗСПЖ-8 астық кептіргішінің екі агрегатының негізінде қайта айналатын астықты аса жоғары көтермейтін газдық қайта айналдыратын астық кептіргіштің өндірістік түтегінің жобасын жасауга мүмкіндік берді.

1-сурет "Целинная — 20" астық кептіргіші.

1-жедел шанақ; 2-қыздыру камерасы; 3-қыздыру камерасының шанағы; 4-жылу-масса алмастырушы; 5-аралық салқындатқыш шахтасы; 6-толық салқындататын шахта; 7-қыздыру камерасының желдеткіші; 8-қыздыру камерасьшың тежегіш элементтері; 9-жетексіз тиегіш қондырғы; 10,11-қайта айдағыш шахталар мен толық салқыңдатқыш шахталардың шығарушы механизмдері; 12-су астықтың шанағы; 13-қалдықтардың шанағы; 14,15-қайта айдағыш НЦТ-100 қуысы (нория); 16-ЦОЛ 9 циклондары; 17-оттық; 18-құрғату агентінің ауа әкегіш өткізгіші; 19-құрғату агентінің пайдаланған газын алып кетуші өткізгіші; 20-сақтық қақпақ.

ЗСПЖ-8-дің екі агрегатының негізіндегі "Целинная - 20" газдың қайта айдағыш астық кептіргіші (14) және (15) екі НЦТ-100 қуысы, қыздыру камерасы (20), су астық шанағы (12), қалдықтар шанағы (13), СТД-57 (7) және (8) желдеткіштері және ЦОЛ-9 циклоны (16) орналасқан металды екі мұнарадан тұрады. Мұнараның қасында жылу-масса алмастырғыш (4) қондырылады да оның астында ЗСПЖ-8-дің екі агрегаты орналастырылады.

Бір агрегаты аралық салқындатқыш (5) шахтасы, екіншісі толық салқындатқыш 6 шахтасы ретінде пайдаланылады. Әр агрегаттың астына қайта айналатын және кептірілген астықты алып кететін транспортер орналастырылады.

Құрғату агенті ЗСПЖ-8-дің оттығынан екі ауа тасымалдағыштың көмегімен қыздыру камерасына беріледі.

Агрегат мынадай технологаялық сұлбамен жұмыс істейді. Астық су астық шанағынан (12), қайта айналатын астық баратын қуысқа (14) келіп түседі. Қуыс (14) астық қоспаларын тиегіш шанаққа (3) және одан өрі қыздыру камерасына (2) жылжытады, қызған астық қуыспен (25) жылу алмастырғышқа жібереді, одан астық үлестіргіш құрылмы арқылы біркелкі жылытып отырып аралық (5) және толық (6) салқындататын шахталарға барып түседі.

"Целинная - 20" астық кептіргіш бір мезгілде бастапқы ылғалдылығы әр түрлі астықты кептіруге мүмкіндік береді және бір рет кептіргенде астықты белгіленген сапасына келтіре алады.

Астық кептіруге газдық рециркуляциялық астық кептіргіштерге температуралық ережелерді дұрыс қодданғанда дән уызының мөлшері мен сапасы толық сақталады, астықтың төлемдік массасы артады. Астықтың тұқымдық және технологиялық қасиеттері сақталып қана қоймай көптеген жағдайларда жақсара түседі. Газдық рециркуляциялық астық кептіргіштерді пайдаланудың тиімділігі олардың жұмыс ережелерін таңдап алуға байланысты. Жұмыс ережелерінің анықтауышы көрсеткіштеріне кепгіру агентінің және астықтың қызу температуралары жатады.

Қазақстанның бұрынғы астық ғылыми-зерттеу институтында, газдық рециркуляциялық астық кептіргіштердің тиімді жұмыс ережелерін негіздеуге бағытталған зерттеулер жүргізілді және негізгі астық дақылдары үшін оның ұсыныстары 19,20-кестелерде келтірілген.

Кептіру процесін қарқынды жүргізу мақсатымен астықтың шекті қыздыру температурасын пайдаланған жөн. Газдық рециркуляциялық астық кептіргіштерде бір мезгілде әр түрлі ылғалдылықтағы астықты кептіруге болады. Мұндай жағдайда кептіргіштердегі температура ережесі астық тобының ең жоғарғы ылғалдысына сәйкестендіріледі. Бір ескеретін жәйт, астықтың табиғи қасиеттерін сақтап қана қоймайды, сонымен бірге кептіру кезінде оларды жақсартады да.

Кептіру агентінің температурасы кептіру процесінде айтарлықтай кең көлемде - +; 10 % шамасында өзгереді. Кептіру агентінің температурасы агрегаттың конструкциялық ерекшеліктеріне, термоизоляция сапасына, атмосфералық ауа температурасына байланысты, сондықтан осыларды ескере отырып, астықтың қыздыру температурасын шекті деңгейде ұстаған дұрыс.

Ылғалдылық неғүрлым жоғары болса, соғүрлым дәннің коллоидты бөліктерімен су нашар ұсталады және соның нәтижесінде әрбір кг судың булануына тиісінше аз жылу жұмсалады. Осыдан астықтың бастапқы ылғаддылығы астық кептіргіштердің өнімділігіне белгілі бір дәрежеде әсер етеді.

Астық кептіргіштердің жұмыс нәтижелерін салыстырмалы бағалау үшін, жоспарлы тонна деп аталатын шартты өнімділік бірлігін қолданады. Мұңдай бірлік күшіне ылғалығы 6%-ке 20 %-тен 14 %-ке дейін төмеңдетіліп кептірілген 1 т азық-түліктік бидай астыш қабылданған.

Қолданылатын әдебиеттер:

1. Резчиков В.А., Налеев О.Н., Савченко С.В., Технология зерносушения. Учебник. Алматы, Изд. АтУ, 2000.

2. Гинзбург А.С., Основы теории и техники сушки пищевых продуктов, – М.: Пищевая промышленность, 1973.

3. Гинзбург А.С., Технология сушки пищевых продуктов, – М.: Пищевая промышленность, 1976.

4. Жидко В.И., Резчиков В.А., Зерносушение и зерносушилки, – М.: Колос, 1982г, -139с.

12-тақырып: Дән кептіру үрдісіндегі жылу мен ылғал алмасу

Дәріс жоспары:

1. Біріңғай астық түйірлерін кептіру

2. Тығыз қозғалмайтын қабатта кептіру

3. Гравитациялы-қозғалатын қабатта кептіру

4. Псевдоожиженном қабатта кептіру

5. Төгіліп жатқан қабатта кептіру

6. Ілінген қабатта кептіру

7. Алдын ала қыздырған астық түйірді кептіру

8. Рециркуляциялы астық түйірді кептіру

Дән кептіру үрдісіндегі жылу және ылғал алмасу.

Жылу және ылғал алмасу дән кептіру кезінде жылу және масса алмасудың жалпы заңына тәуелді және оның уақытша жағдайы болып табылады. Осының негізінде жылу және ылғал алмасу үрдісінің заңдылықтары дәнде аналитикалық түрде сипатталуы мүмкін. Мүндай сипатталу дәннің кез-келген нүктесінің температурасын және ылғал мөлшерін мезгілдің кез-келген сәтіндегі дәндік қабатты анықтау, сол мезгілдегі өзгеруін және градиентін табуға, ағынның тығыздығын білуге, ылғал және жылу санын, алдағы уақыттағы осы үрдістердің дамуын болжауға мүмкіндік береді.

Сонымен қатар математикалық үрдістердің сипатталуы белгілі бір қиындық туғызады. Дән құрамы және құрылысы бойынша бірыңғай емес, зерттеудің нәтижесінде әртурлі аймақтары оның әртүрлі өткізгіштігін меншіктейді.

Бір дән қиын геометриялық пішіннен тұрады, ал оның дәндік қабаты дисперстік ортаны, кеңістікте өз бетімен дәнектер ориентерленгендігін көрсетеді.

Сонымен қатар, жылу және ылғал алмасу үрдісі дәннің ішінен бір бірімен байланысқан және бірдей басқаларына әсер етеді, ал жылу физикалық және масса алмасу қасиеті оның ылғалдылығымен температурасына байланысты зерттеулер негізінле ылғал және масса алмасувдың диффереренциялды теңдеулері түзу сызықсыз мінездемелер тасиды. Мұндай жағдайлардағы дән үрдісінде өтетін математикалық сипатталу оның көптеген саласында өте қиын және нағыз курс рамасынан алыс шығып кетеді. Осыған байланысты қажетті мағына тәжірибелік тәуелділікті меншіктейді.

Кептіру қисығы.

Кептіру үрдісі кезінде ылғалдылық материалдың температурасы және оның сусыздану жылдамдығы уақыт бойынша өзгереді. Кептірудің жалпы теориясында бұл өзгерістерді графикалық кептеру қисықтары ретінде белгіленеді. Мұндай графикті құру үшін берілгнді әдетте лабараториялық жағдайда материалың аздаған үлгісін кептіру арқылы оның сол уақытқа сәйкес ылғалдылығымен температурасын анықтау нәтижесінде алады. Кепіту агентінің параметрі (температурасы, ылғалдылығы, жылдамдылығы) тәжірибе барысында бірқалапты болады.

Материалдар ылғалдылығын кептіру кезінде ылғал массасы азаю есебімен жүргізіледі. Ол үшін белгілі уақыт аралығында кептірілетін материалдар массасы өлшеніп отырады.

Кептіру қисығы. Ол материал ылғалдылығының (интегралдың) уақытаралығында орташа өзгеруімен сипатталады. 1-сурет әдеттегі кептіру қисығы көрсетілген. Кептіру үрдісінің барысында периодтылық бар екені көрінеді. Үрдістің барысында оның ылғалдылығы аз ғана мөлшерде өзгеретінін көреміз. (АВ учаскесі), материалдарды жылытпалау іске асады. Жылытпалаудың созылмалылығы материалдың өлшеміне және кептігіш агенттің параметріне байланысты. Жұқа материал және ұсақ бөлшектерді кептіру кезінде едәуір жоғарғы температурада жылытпалауда өте тез өтетіндіктен кептіру қисығында бұл аралық қарастырылмайды. Материалды жылыту барысында одан ылғалдың булануы күшейе түседі және ары қарай белгілі түзу сызық заңы бойынша төмендейді (ВС учаскесі). Бұл кептірудің бірінші периоды. Ылғалдың кейбір мағынасында (критикалық 1-ші ылғалдылық деп аталады). Ылғалдың булануы баяулай бастайды.

1-сурет кептіру қисығы.

Осы уақыттан бастап кептіру үрдісінің аяғына дейін ылғалдылық қисық түзу заңы бойынша төмендейді (СД учаскесі). Бұл кептірудің екінші периоды. Үрдістің аяққы кезеңінде кептіру қисығы асимптотикалық түрде ылғадың

жүзінде жақындайды.

Кептіру қисығының жылдамдылығы. Кептіру қисығының жылдамдығының өзгеруі оның ылғалдылығымен сипатталады.бұл жерде кептіру , жылдамдығы деп – материал ылғалдылығы уақыт бірлігінде өзгеруін айтамыз.. Кептіру қисығының нүктесінен жүргіземіз. (1-суретті қараңыз). Осы материал ылғалдылығына келетіндей. Осындай әдіспен алынған әдеттегі кептіру қисығының жылдамдығы әртүрлі материал үшін 2-суретте көрсетілген.

2-сурет. Әртүрлі материалдардың кептіру жылдамдықтарының қисықтары.

1-коллоидты денелер (престтелген макарон қамырлары, крахмал) 2,3-(астық нан)

Бұл жерде үрдістің бас кезінде материалды жылытпалаудан бастап кептіру жылдамдығы 0-ден max NC мәніне жетеді, және ары қарай бірінші период бойынша NC-const тұрақты болып қалады. Сондықтан бірінші периодты (аз уақыты материал жылытпалауын қоса) тұрақты кептіру жылдамдығының периоды деп аталды.

Одан кейі бірінші критикалық ылғалдылықтан бастап, екінші период бойы, кептіру жылдамдығы төмендеуші кептіру жылдамдығы деп аталады. Тепе-теңдік кептіру жылдамдылық ылғалдылығына жеткен кезде ол 0-ге тең болады. Әртүрлі материалдар әртүрлі қисық пішінді болып келеді. Оның пішіні материал құрылысына, ол шегіне, ылғал байланысының пішініне, кептіру агент параметріне байланысты болады. Астыққа кептіру процесінің қисығын N2-ші қыйсықпен сипатталатын материал жатқызады. (N2б-сурет), онда 2 критикалық нүкте N2 белгіленді.

Температуралық қисық. Ол температураның орташа өзгеруін интегралды түрде температуралық материал D ылғалдылыққа байланысты сипатталады. Ол материал темтпературасын –нӨ, орташа өзгеруін оның ылғалдылығына байланыс сипатталады. N3 –сурет. Температуралық қисық көрсетілген.

Процестің барысында материалдың беткі қабатының темпратурасы өзгеруін байқаймыз. Дымқыл термометрдің температурасына жетеді. Ары қарай бірінші период барысында материал температурасы тұрақты болады.

Кептірудің бірінші периоды кептіру жылдамдығының тұрақтылығымен ғана сипатталып қоймай, температура тұрақтылығымен де сипатталады. 1-ші критикалық нүктеден бастап материал температурасы жоғарылайды және тепе-теңдік ылғалдылыққа жеткен кезде кептіргіш агент температурасы тең болады.

Осыған сәйкес заңды өзгерістерден жылдамдылық жіне материал температурасы 2-ші периодта төмендеу периоды және температура материалы жоғарылауы деп атайды.

3-сурет . Температуралық қисық.

Бірінші критикалық нүкте үрдісті екі периодқа бөледі. Олар бір-бірімен кептіру жылдамдығы материал температурасы өзгермейді. Сол себепті үрдіс барысында әртүрлі кептіру шарты пайда болады. Ол материал кептіруге оның сапасына әртүрлі әсер етеді.

30мл дист. Сумен араластырады. Сосын -пен айдауды жүргізеді. Бұл түзгіш бөшкеге су құяды да кранмен қысқышты ашып қыздырады. Бос колбаны сілтіге арналған воронкамен тамшыжинағышқа қосып, су қайнаған кезде кранды жабады. Тоңазытқышты қосып, оған бос конустық колбаны қояды, қалған аммиякты жою үшін 5-10 минут ішінде қондырғыны буландырады. Буландыру аяқталғаннан кейін кранды ашып, қыстырғ\ышты жабады. Сосын тоңазытқыштағы бос колбаның орнына 25-30 мл 0,1н күкірт қышқылын немесе 4-5 тамшы индикатор құяды. Тоңазытқыштың ұшы ерітіндіде тұру керек. Бос колбаны сынамасы бар колбамен қосады. Кранды жабады да воронка арқылы 33% сілті ерітіндісін құяды, шамамен 40мл. Кранды бірітіндеп аша отырып, колбаны шайқап тұрып қалған сілтіні құяды. Ерітіндіні түсі мөлдір түстен көкшіл немесе қара көкке айналуы керек.

10 минут өткеннен кейін конустық колбаны тоңазытқыштың ұшы тимейтіндей етіп жіберу керек. 5-10 минут өткеннен кейін айдауды жалғастырады. Айдау жылдамдығы кранмен реттеліп отырады. Колбадағы сұйықтың көлемі 15-17 минут ішінде екі есе өсуі тиіс. Содан кейін барып кранды ашады да қысқышты жабыды.

Штативті көтеріп конустық колбаға салынып тұрған және оны тоңазытқыштан алып тастайды, бос колбаны қайта булайды.

Конустық колбадағы затты 0,1н күйдіргіш натрий ерітіндісінен ерітінді 1,2 тамшыдан кейін анық жасыл түс пайда болғанға дейін нитрлейді. Аммиактан бөлінбеген бейтарапталған күкірт қышқылы мөлшерін қайта нитрлеуге шығындалған 0,1н күйдіргіш натрий және 0,1н күкірт қышқылынан алынған мл мөлшерінің арасындағы айырмашылық бойынша есептейды. Астық түйірдегі азотты ...-ді түрде анықтап анализ нәтижесінде түзетуге енгізу үшін реактивтердегі азотты анықтау қажет.

Абсолютті құрғақ затты есептеу кезінде ақуыз мөлшерін анықтайды.

Мұндағы, к-тұрақты деңгей, 79,8 бидай, қара бидай және сұлы; 87,5 бұршақ тәріздес; сыра қайнататын арпа.

v- аммиактан бөлінген бейтарап 0,1н күкірт қышқылының дәл мөлшері, мл өлшенеді.

-ұнтақталаған бидайдың сынамасының массасы.

w-ұнтақталған бидай ылғалдылығы.

Қолданылатын әдебиеттер:

1. Резчиков В.А., Налеев О.Н., Савченко С.В., Технология зерносушения. Учебник. Алматы, Изд. АтУ, 2000.

2. Гинзбург А.С., Основы теории и техники сушки пищевых продуктов, – М.: Пищевая промышленность, 1973.

3. Гинзбург А.С., Технология сушки пищевых продуктов, – М.: Пищевая промышленность, 1976.

4. Жидко В.И., Резчиков В.А., Зерносушение и зерносушилки, – М.: Колос, 1982г, -139с.