- •Оразалиева эльмира нұрланқызы
- •Кіріспе
- •1 Қазақ тіл білімінде когнитивтік теорияның дамуы
- •1.1 Тіл біліміндегі парадигма-теория-тұжырым арақатынасы
- •1.2 «Тілтану» парадигмасының қалыптасуы
- •1.2.1 Сөз өнері – таным өзегі: тіл және сөйлеу
- •1.2.2 Халықтық психология – этнотаным негізі
- •1.2.3 Жалпы тілдік фактілер - танымдық тәжірибе нәтижесі
- •1.3 Тілдік бірліктердің танымдық парадигмасы
- •1.3.1 Тілдік құрылым – танымдық фактор
- •1.3.2 Тіл тарихы - таным сатысы
- •1.4 Тілтанымдық қағидалардың жалпы теориялық парадигмасы
- •1.4.1 Тілдік интеграция мен дифференциация - танымдық даму нәтижесі
- •1.4.2 «Тілдік дәстүр» - дүниені тану құралы
- •1.4.3 «Тілдік универсалий» - уәжделген танымдық фактор
- •1.5 Қазақ лингвистикасындағы тілтанымдық «этюдтер» парадигмасы
- •1.5.1 Лексикалық бірліктер – таным көрсеткіші
- •1.5.2 Тілдік норма – танымдық заңдылық
- •1.5.3 Тілдік қор – танымдық жады қызметінің нәтижесі
- •1.5.4 Тілдегі тәжірибе мен таным бірлігі – лингвистикалық мәселе
- •1.6 Қазақ тіл біліміндегі қазіргі когнитивтік парадигмалар
- •III II I а в с д е I I II III IV V
- •Кезеңдері
- •2 Тілтаным теориясының әдіснамалық негіздері
- •2.1 Тілтанымдағы ғылымдар тоғысы
- •Ұғымдық бірліктер
- •Қазақ тілтаным ғылымы
- •Ғылыми ұстанымдары
- •Әдіснамалық негіздері
- •2.2 Тілтаным теориясының әлеуметтік негіздері
- •2.3 Тілтаным теориясының психологиялық негіздері.
- •2.4 Тілтаным мен халықтық таным
- •2.6 Қазақ тіл біліміндегі универсалды теориялық бірліктер
- •3 Тіл біліміндегі таным теориясының универсалды сипаты
- •3.1 Тілдік универсалий мен таным сабақтастығы
- •3.2 Тілдің универсалды табиғаты және когнитивтік лингвистика
- •Тілтаным
- •3. 5 Тілтанымның универсалды теориялық ұстанымдары
- •Тілтаным теориясының универсалды диалектикалық
- •3.5.2 Тілтаным теориясының универсалды дедуктивті және индуктивті ұстанымдары
- •3.5.3 Тілтаным теориясының универсалды антропологиялық ұстанымдары
- •Қорытынды
- •«Лебіз ашық мағыналы болу үшін айтушы айтатын нәрсесін анық танитын болу керек»
- •Қосымша а: Сөздік
А.Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институты
ӘОЖ 811.512.122:1 Қолжазба құқығында
Оразалиева эльмира нұрланқызы
Қазақ тіл біліміндегі когнитивтік парадигма
10.02.02 – қазақ тілі
10.02.19 – тіл теориясы
Филология ғылымдарының докторы ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған диссертация
Ғылыми кеңесшісі: филология ғылымдарының докторы, профессор Н.Ж.Шаймерденова
Қазақстан Республикасы
Алматы, 2007
М А З М Ұ Н Ы
Кіріспе------------------------------------------------------------------------------------4
1 Қазақ тіл білімінде когнитивтік теорияның дамуы--------------------------10
1.1 Тіл біліміндегі парадигма-теория-тұжырым
арақатынасы------------------------------------------------------------------10
1.2 «Тілтану» парадигмасының қалыптасуы-----------------------------22
1.2.1 Сөз өнері – таным өзегі:
тіл және сөйлеу---------------------------------------------------29
1.2.2 Халықтық психология – этнотаным негізі -------------------35
1.2.3 Жалпы тілдік фактілер – танымдық
тәжірибе нәтижесі-------------------------------------------------42
1.3 Тілдік бірліктердің танымдық парадигмасы-------------------------48
1.3.1 Тілдік құрылым - танымдық фактор-- ------------------------50
1.3.2 Тіл тарихы – таным сатысы -------------------------------------56
1.4 Тілтанымдық қағидалардың жалпы теориялық
парадигмасы------------------------------------------------------------------61
1.4.1 Тілдік интеграция мен дифференциация –
танымдық даму нәтижесі------------------------------------------63
1.4.2 «Тілдік дәстүр» - дүниені тану құралы------------------------67
1.4.3 «Тілдік универсалий» - уәжделген танымдық
фактор -----------------------------------------------------------------70
1.5 Қазақ лингвистикасында тілтанымдық «этюдтер»
парадигмасы------------------------------------------------------------------72
1.5.1 Лексикалық бірліктер –таным көрсеткіші------------- ------ 74
1.5.2 Тілдік норма – танымдық заңдылық ---- ----------------------86
1.5.3 Тілдік қор – танымдық жады қызметінің
нәтижесі--------------------------------------------------------------92
1.5.4 Тілдегі тәжірибе мен таным бірлігі –
лингвистикалық мәселе-------------------------------------------99
1.6 Қазақ тіл біліміндегі қазіргі когнитивті парадигмалар--------------107
1.6.1. Тілтаным теориясының концептологиялық
негізі.--------------------------------- ---------------------------------109
1.6.2. Семантика мен таным теорияларының
байланысы--------------------------------------------------------------113
1.6.3. Тіл мен таным одағының лингво-мәдени сипаты--------------117
2 Тілтаным теориясының әдіснамалық негіздері------------------------------123
2.1 Тілтанымдағы ғылымдар тоғысуы----------------------------------------123
2.2 Тілтаным теориясының әлеуметтік негіздері-------------------------137
2.3 Тілтаным теориясының психологиялық негіздері------------------- 145
2.4 Тілтаным мен халықтық таным----------------------------------------159
2.5 Тілтаным теориясының мәдени негіздері------------------------------ 170
2.6 Қазақ тіл біліміндегі универсалды теориялық бірліктер----------- 178
3 Тіл біліміндегі таным теориясының универсалды
сипаты ------------------------------------------------------------------------------196
3.1 Тілдік универсалий мен таным сабақтастығы---------------------------196
3.2 Тілдің универсалды табиғаты және когнитивтік
лингвистика-------------------------------------------------------------------207
3.3 Когнитивтік ұғымдардың ерекшелігі---------------------------------------217
3.4 Танымдық және тілтанымдық универсалий негіздері-----------------236
3.5 Тітанымның универсалды теориялық ұстанымдары--------------------244
3.5.1 Тілтаным теориясының универсалды
диалектикалық ұстанымдары--------------------------------------246
3.5.2 Тілтаным теориясының универсалды
дедуктивті және индуктивті ұстанымдары-----------------------257
3.5.3 Тілтаным теориясының универсалды
антропологиялық ұстанымдары------------------------------------267
Қорытынды--------------------------------------------------------------------------------278
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі-----------------------------------------------------283
Қосымша А: Сөздік-----------------------------------------------------------------------296