9. Политическая эмиграция с территории Беларуси в 1918 – 1920-х гг.

В 20-30-е годы впервые в истории оформилась белорусская политическая эмиграция, численность которой составляла более 10 тыс. чел (8). Главной причиной политической эмиграции было установление советской власти в Беларуси и преследование сторонников БНР, независимость которой была провозглашена 25 марта 1918 г.

Правительство БНР перешло на эмигрантское положение в марте 1919 г., переехав из Вильнюса в Берлин. В дальнейшем оно неоднократно меняло места своего пребывания: Минск, Рига, Каунас, с ноября 1923 г. - Прага. Дипломатические представительства, консульства и миссии БНР действовали в Германии, Эстонии, Латвии, Литве, Украине, Финляндии, Турции, Болгарии, Чехословакии, Франции.

Самая масавая хваля палітычнай эміграцыі з Расіі назіралася ў часы рэвалюцыйнай смуты — Кастрычніцкага перавароту і Грамадзянскай вайны. Пэўную частку гэтай хвалі склала беларуская нацыянальная інтэлігенцыя, перш за ўсё, кіраўніцтва Беларускай Народнай Рэспублікі, якое вымушана было пакінуць Беларусь у 1919 г. Сярод іх П. Крачэўскі, А. Цвікевіч, Я. Варонка, В. Захарка, В. Ластоўкі, С. Некрашэвіч, А. Смоліч і іншыя. Яны выехалі на Захад — у Берлін, Прагу, а пазней многія з іх апынуліся ў ЗША. Разам з тым, трэба адзначыць, што пасля амністыі 1923 г. некаторыя з іх вярнуліся ў БССР, дзе ў 30-я гады сталі ахвярамі сталінскіх рэпрэсій. Большасць жа засталася ў замежжы і працягвала там нацыянальна-культурную і палітычную дзейнасць. Рада і ўрад БНР знаходзіліся спачатку ў Коўна, потым — у Празе. Там дзейнічалі беларускія палітычныя партыі, маладзёжныя гурткі, працавалі паэты Уладзімір Жылка і Ларыса Геніюш, выдатны оперны спявак Забэйда-Суміцкі. Палітычны дзеяч Пётр Крачэўскі ў кнізе «Замежная Беларусь», выдадзенай у 1926 г., пісаў: «Эміграцыя заўжды была рэхам народа і правадніком яго вольных думак і імкненняў у шырокі свет агульначалавечага яднання».

Нацыянальна-культурную працу палітэмігранты спрабавалі весці і ў шэрагу іншых краін. У Францыі ў міжваенны перыяд дзейнічаў «Саюз беларускай працоўнай эміграцыі», які налічваў у сваім складзе некалькі тысяч чалавек. У 1923 г. ў Чыкага была створана «Беларуска-Амерыканская нацыянальная асацыяцыя», яе ўзначальваў першы старшыня ўрада БНР Язэп Варонка. У Аргенціне ў той час існавала Федэрацыя беларускіх таварыстваў.

Частка беларускіх дваран і тых, хто атрымаў афіцэрскія пагоны, падчас Грамадзянскай вайны ў Расіі змагаліся на баку белых. Разам з белай гвардыяй яны эмігрыравалі ў Францыю, Югаславію, іншыя краіны Еўропы і Амерыкі. Нават у далёкай Маньчжурыі, на Кітайска-Усходняй чыгунцы ў 20-я гады склалася суполка беларускіх эмігрантаў.

10. Трудовая эмиграция с территории Западной Беларуси в 1920-1930-х гг.

Когда Западная Беларусь была в составе Польши, условия там для белорусов были не очень благоприятными. Люди уезжали за рубеж. Выезд оттуда был свободный. Основные направления – Чехословакия, Франция (активно, на заводах во Франции работали очень много белорусов). Также США, Канада, Латинская Америка. Сюда в основном выезжали крестьяне для фермерства. Также одной из основных причин трудовой эмиграции в этот период был мировой экономический кризис 1929-1933 гг.