50. Деятельность белорусских организаций в Польше

1956 г. першая пасля вайны беларускай арганізацыя — Беларускае грамадска-культурнае таварыства. У духу часу ў статуце таварыства было запісана, што яго задачай з'яўляецца «мабілізацыя беларускага насельніцтва на актыўнае будаўніцтва сацыялізма ў Польшчы» і «ўмацаванне братэрскіх сувязяў» паміж беларускім і іншымі народамі. Аднак разам з палітычнымі ў статуце былі акрэслены і культурныя мэты. Таварыства павінна было апекавацца беларускай адукацыяй, інспіраваць і развіваць беларускую мастацкую і літаратурную творчасць — «нацыянальную па форме і сацыялістычную па зместу», клапаціцца аб помніках архітэктуры і культуры і беларускім фальклоры. З яго дзейнасцю звязана выданне беларускай газеты «Ніва», выхад беларускамоўных перадач беластоцкага радыё. Штогод друкаваўся беларускі каляндар, 1–2 кнігі. Узніклі дзесяткі песенных, тэатральных, інструментальных калектываў. Народныя тэатры і хоры існавалі амаль у кожнай беларускай вёсцы. Сімвалам беларускага рэнесансу стала ўзнікненне ў канцы 1960 г. эстраднага калектыву «Лявоніха». Яго мастацкі ўзровень выглядаў рэкламай беларускай культуры ў польскім асяродку. Іншым дасягненнем БГКТ было адкрыццё 12 сакавіка 1966 г. рэгіянальнага беларускага этнаграфічнага музея ў Белавежы, які штогод наведвалі дзесяткі тысяч экскурсантаў.

30 мая 1981 г. у Варшаве ўзнік арганізацыйны камітэт Беларускага аб'яднання студэнтаў. Падобны камітэт быў створаны 3 чэрвеня ў Беластоку. Галоўнымі мэтамі аб'яднання мелі быць інтэграцыя студэнцкага асяродка беларускай нацыянальнасці, папулярызацыя беларускай культуры, пазнанне ўласнай гісторыі і традыцый, ахова помнікаў беларускай матэрыяльнай культуры і г.д. Аднак увядзенне ў снежні 1981 г. ваеннага стану не дало магчымасці стварыць беларускую студэнцкую арганізацыю. Праўда, студэнцкая актыўнасць не была цалкам замарожана. У рэшце рэшт, 28–29 сакавіка 1987 г., пасля шматлікіх намаганняў актывістаў у Бельску Падляшскім адбыўся з'езд беларускіх студэнтаў. На яго з'ехаліся прадстаўнікі ВНУ з Беластока, Варшавы, Ольштына, Любліна і іншых гарадоў. Беларускае аб'яднанне студэнтаў 29 лістапада 1988 г. было зарэгістравана, а 17 снежня адбыўся яго І з'езд. Якраз набліжаўся чарговы палітычны пералом у Польшчы і новы раздзел у дзейнасці беларускага студэнцкага руху, а таксама іншых беларускіх арганізацый. З пачаткам сацыяльна-палітычнай і эканамічнай трансфамацыі ў 1989 г. у Польшчы паўстала больш за дзесятак грамадскіх арганізацый. Акрамя БГКТ і Беларускага аб'яднання студэнтаў варта назваць наступныя арганізацыі і ўстановы беларускай меншасці:

Беларускае літаратурнае аб'яднанне «Белавежа», Беларускае гістарычнае таварыства, Бельскі Дом культуры, Гайнаўскі Дом культуры, Агульнаадукацыйны ліцэй з беларускай мовай навучання імя. Б.Тарашкевіча ў Бельску-Падляшскім, Агульнаадукацыйны ліцэй з беларускай мовай навучання ў Гайнаўцы, Праграмная рада штотыднёвіка «Ніва», Радыё Беласток — беларуская рэдакцыя, Аб'яднанне беларускіх журналістаў — штомесячнік «Czasopis», Асноўная школа з беларускай мовай навучання № 3 у Бельску Падляшскім, Таварыства сяброў зямлі Гарадоцкай, «Гарадоцкія навіны — Wiadomo?ci Gr?deckie», Беларускі Саюз у РП, Саюз беларускай моладзі, Беларускі самаўрадавы форум, Беларуская асветніцкая арганізацыя, Таварыства «Хатка» ( у Гданьску).

Вартая больш падрабязнай увагі алімпіяда беларускай мовы сярод школьнікаў, якая ўжо 11 гадоў праводзіцца па ініцыятыве і актыўным удзеле Таварыства Польшча–Беларусь. Згодна з рашэннем Міністэрства нацыянальнай адукацыі алімпіяда беларускай мовы арганізавана кафедрай беларускай філалогіі Варшаўскага універсітэта, якая вельмі цесна супрацоўнічае з Таварыствам Польшча–Беларусь.

Таварыства Польшча–Беларусь, побач з галоўным спонсарам, якім для ўсіх прадметных алімпіяд у Польшчы з'яўляецца Міністэрства нацыянальнай адукацыі, падтрымлівае алімпіяду фінансава і арганізацыйна.

Старшынёй Галоўнага камітэта ад самай першай алімпіяды з'яўляецца прафесар Аляксандр Баршчэўскі. Месцам знаходжання Галоўнага камітэта алімпіяды з'яўляецца Беласток.

Алімпіяда беларускай мовы займае раўнапраўнае становішча сярод шэрагу іншых прадметных алімпіяд.