1.3.1 Құрал-сайманды көтеріп-түсіретін қондырғылар

Бұрғылау тізбегіні конструкциясына байланысты келесі түрлерге бөлуге болады:

• бөлек тіс-свечаларға бөлінген тізбектермен жұмыс;

• шлангтік құбырлармен жұмыс;

• ұзындығы бұрғылау ұңғысының жобалық тереңдігіне тең бір құбырдан тұратын металл тізбекпен жұмыс.

1.3.2 Свечаларға бөлінген тізбектермен жұмыс істеуге арналған қондырғылар

Олар негізінен свечаларды маганирлеу әдісіне байланысты ажыратылады. Қазіргі уақытта құрал-сайманды үзіліссіз көтеріп-түсіретін қондырғыларда бұрғылау құбырларын қалаудың келесі әдістері белгілі:

• свечаларды горизонталь қалау;

• свечаларды жоғарғы ұштары арқылы бұрғылау мұнарасының жоғарғы жағына іліп қою;

• свечаларды бұрғылау мұнарасының осінің бойымен оның төменгі жағына свечалардың екі ұшын реттеп қондыру арқылы орнату;

1.4-кесте - Көтеріп-түсіретін бұрғылау қондырғыла-рының қысқаша сипаттамасы

Қондырғының маркасы, құрастырушы мемлекет	Құбырларды қалау әдісі бойынша қондырғының тобы	Көтергіш құралының түрі	Орналасу бұрышы	Көтеріп-түсіру жылдамдығы, м/с	Қызметі
1. «ФНЯДР» фирмасы (Англия)	Горизонтал	Гидрокөтергіш	Вертикалды	0,5-1,2	Мұнай мен газға бұрғылау
-//-	Салпын-шақпен Вертикаль	Гидрокөтергіш	Вертикалды	0,5-1,2	Мұнай мен газға бұрғылау
2. Румын қондырғысы	Горизонтал алаңқай	Гидрокөтергіш	Вертикалыд	0,5-1,2	Мұнай мен газға бұрғылау
3. «Джой» фирмасының қондырғысы	Горизонтал	Шынжырлы	Вертикалды	3 м/с дейін	Мұнай мен газға бұрғылау
4. «Атлас-Конко» фирмасы (Швеция)	Горизонтал	Гидрокөтергіш	Көлбеу	1,2 м/с дейін
«Уралнаш» зауытының қондырғысы (КСРО)	Вертикал, екі ұшы да төменгі жағында реттеліп орналасқан	Шығырлы	Вертикалды		Мұнай мен газға бұрғылау

Бұл топқа жататын қондырғыларда көтеріп-түсіру процесі бүкіл аралықта бірқалыпты іске асырылады. Бұған көтергіш құралдарда, тізбекті ұстап тұратын элеваторлармен қатар құбырды қосу-ажырату және бұруға арналған механизмдер орнату арқылы қол жеткізіледі. Тізбекті жоғары-төмен қозғалтқанда, бұл механизмдер, олармен қатар қозғалып қажет операцияларды орындай алады. Қажет механизмдерді жұмысқа кірістіру автоматты түрде тиісті кезекпен жүзеге асырылады.

1.3.3 Бұрғылау құбырлары иілгіш тізбектер болып келетін бұрғылау қондырғылар

Иілгіш құбырларды қолданып ұңғыларды бұрғылау идеясы XIX ғасырдың аяғында патенттелген болатын. Оның практикада қолданылуына сенімді забой двигателдерінің болмауы кедергі жасады. Иілгіш құбырларды қолданып ұңғыларды бұрғылау600 м тереңдікке дейін тек 1936 жылы ғана практикалық түрде жүзеге асты. Француз мұнай институтында, 60-шы жылдардан бастап бұл жұмыс нәтижелі іске асырыла бастады. Максимальді 994 м бұрғылау тереңдігіне электробурды және ұзындығы 1000 м (мм) болатын бір секциялы шлангокабельді қолдану арқылы 1965 жылы қол жеткізілді.

1970 жылы Француз шлангокабельді қондырғысын және отандық турбобурларды қолданып ТМД-да әлемдегі тереңдігі ең жоғары ұңғы 2357м бұрғыланды. Кейінірек 3558 м бұрғылау тереңдігіне қол жеткізілді, ал қондырғы жетілдірілді.

Үзіліссіз көтерудің максималды жылдамдығы – 0675 м/с.

Забойлы двигательдің конструкциясына және жабдықтарды тиеу ықшамдығына байланысты иілгіш тізбек ретінде келесілер қолданылуы мүмкін:

1. Шлангісі бар трос (гидробурмен жұмыс істегенде және шлангті құбыр сыртындағы кеңістікке шығарғанда);

2. Электр кабелі бар трос (электробурмен бұрғылағанда);

3. Шлангокабель (сыртқы насоспен шлангті шығарып электро немесе турбобурмен бұрғылағанда).

Ұңғыдан икемді бөлінбеген бұрғылаутізбекгін көтеру үшін негізгі механизмі тартушы агрегат болатын арнайы жүк көтеруші құрылғыны пайдаланады. Олардың барлығы дерліктей ұңғының жағасында орналасқан жинақы механизмдер болып келеді. Әдетте қажет болатын дәстүрлі арқан, биікте орналасқан құраушыды пайдалану керек емес.

Шлангокабельмен көтеру және түсіру процессі үздіксіз жалғасады, бұл жағдайда машинамен-қолмен жүргізілетін операциялар қажет емес, ал шлангокабельдің көтеру және түсіру жылдамдығы технологиялық талаптар мен көтеру құрылғысының құаттылығы негізінде шектеледі.

1.5-кесте - Тартушы агрегаттардың негізгі сұлбалары

№	Конструктивтік ерекшелігі, дайын-дауышы	Тартушы агрегат сұлбасы	Жүк көтеру шама-сы	Мінездемелік ерекшеліктері	Артықшылықтары	Кемістіктері
1	2	3	4	5	6	7
1.	Дөңгелек тәрізді /ВНИИ-нефть/		110	Қысу әрекеті штектері ұста-уыштар мен жаб-дықталған гидро-цилиндрлер ар-қылы жүзеге ас-ады. Дөңгелек-ті жүргізу редук-торлар арқылы 4 электрқозғағыштардан жүзеге асат	Шлангокабельді ұстаудың түрлі конструкциялярын қолдану мүмкіндігі.	Қосқыштардың үлкенкөлем-ділігі. Гидроұстағыштарды дайындауда үлкен дәлдік қажет.

1.5-кестенің жалғасы

2.	Гусиницалық шынжырлы вертикальді орналасқан тартушы агрегат /Франция ФИМ/		180	Екі бағалы контур. Бағалы контурлар гидгоқысқыштар арқылы қысылады. Қағу компановкасының процессінде бағалы контурлар ажырайды. Қосылуы жоғары жұлдызшаға редуктор арқылы гидравликалық болып табылады.	Шлангокабельдің майыстырылуының жоқтығы	Үлкен көлемді және салмақты. Орнын ауыстыруда қиындықтар туындайды.
3.	Қозғалмайтын тартқышы бар экоцентрикалық штив /Франция ФИМ/		120	Гидроқысқыштар бекітілген сыртқы айналмалы штиві бар. Колодкалар штоктар арқылы радиусы ауыспалы ішкі дискке тіреліп тұрады.		Конструкциясының күрделілігі. Конструкцияның үлкен көлемділігі (іске қосылған дененің диаметрі 8 м). Үлкейтілген диаметрлі құлыптау процессін жүзеге асыру мүмкін емес.