- •Гісторыя беларусі (у кантэксце сусветных цывілізацый)
- •Мэты і задачы дысцыпліны.
- •Размеркаванне вучэбнага часу па тэмах і відах курса
- •Тэмы лекцый, іх змест
- •Тэматыка кантрольных работ
- •Тэматыка і планы кантрольных работ тэма 1. Першабытнае грамадства на тэрыторыі Беларусі (100 – 35 тыс. Г. Да н.Э. – V ст. Н.Э.)
- •Тэма 2. Сацыяльна-эканамічнае і палітычнае развіццё Полацкага княства /iх – першая палова хiii ст./
- •Тэма 3. Утварэнне вкл.
- •Тэма 4. Развіццё і ўмацаванне феадальнай гаспадаркі на Беларусі ў хiii – першай палове хvi ст.
- •Тэма 5. Грошы і грашова-крэдытныя адносіны на тэрыторыі Беларусі ў хiii – хvi ст.
- •Тэма 6. Культура Беларусі хiv – хv вв.
- •Тэма 7. Вкл ў палітычнай сістэме Рэчы Паспалітый. /2-я палова хvi – 1-я палова хvii стст/.
- •Тэма 8. Культура Беларусі ў хvi – хviii стст.
- •Тэма 9. Сацыяльна-эканамічна становішча Беларусі ў другой палове хvii – першай палове хviii стст.
- •Тэма 10. Падзелы Рэчы Паспалітай. Далучэнне беларускіх зямель да Расійскай Імперыі /хviii ст./.
- •Тэма 11. Сацыяльна-эканамічнае развиццё Беларусі ў першай палове хiх ст. Крызіс феадальна-прыгоннага ладу.
- •Тэма 13. Прамысловае развіццё Беларусі ў канцы хiх – пачатку хх стст.
- •Тэма 18. Грамадска-палітычнае жыццё Беларусі ў 20-30 гг.
- •Тэма 20. Калектываізацыя сельскай гаспадаркі і яе вынікі.
- •Тэма 21. Заходняя Беларусь пад уладай Польшчы /1921 – 1939/.
- •Тэма 22. Беларусь у гады Вялікай Айчыннай вайны /1941 – 1945 гг./
- •Тэма 23. Аднаўленне і развіццё народнай гаспадаркі Беларусі ў пасляваенны перыяд /1945 – 1950/.
- •Тэма 24. Стан народнай гаспадаркі Беларусі ў перыяд спроб эканамічных рэформаў /50 – 80 гг./.
- •Прыкладныя пытанні да экзаменаў.
- •Літаратура
- •1. Прадмет, задачы і функцыі гістарычнай навукі. Крыніцы вывучэння гісторыі Беларусі.
- •2. Асноўныя канцэпцыі гістарычнага працэсу. Цывілізацыя і фармацыя.
- •3. Цывілізацыі старажытнай гісторыі.
- •Пытанні для самакантролю.
- •2. Старажытнаруская дзяржава ў іх-хііі стст. Полацкае княства.
- •Пытанні да самакантролю.
- •3. Барацьба ўсходніх славян з крыжакамі і мангола-татарамі.
- •1. Сацыяльна-эканамічныя і палітычныя перадумовы утварэння вкл.
- •Пытанні для самакантролю
- •2. Дынастычная барацьба ў 70-90-х гадах хiVст. Крэўская ўнія і яе вынікі. Грунвальдская бітва і яе значэнне.
- •Пытанні для самакантролю.
- •3. Знешняя палітыка вкл у хiv - хvIст. Лівонская вайна. Утварэнне Рэчы Паспалітай.
- •Пытанні для самакантролю.
- •1. Каталіцкая царква і яе роля ў сацыяльна-палітычным і духоўным жыцці традыцыйнай цывілізацыі.
- •2. Цывілізацыйнае развіццё краін Заходняй Еўропы ў XIII-XV стст.
- •3. Еўрапейскі Рэнесанс, яго змест і сутнасць.
- •4. Еўрапейская Рэфармацыя.
- •Пытанні для самакантролю.
- •5. Рэнесанс у Беларусі і яго асаблівасці.
- •6. Рэфармацыя ў Беларусі.
- •Пытанні для самакантролю
- •7. Фарміраванне беларускай народнасці ў другой палове XIII- першай палове XVII стст.
- •8. Этнічная свядомасць насельніцтва Беларусі ў другой палове XIII - першай палове XVII ст. Этымалогія “Белай Русі”.
- •Пытанні для самакантролю.
- •1.. Эканамічныя і палітычныя перамены ў Еўропе XVI-XVII стст. “Новы час”, станаўленне капіталізму.
- •Пытанні для самакантролю.
- •2. Статут 1588 г. Дзяржаўна-прававое становішча вкл у складзе Рэчы Паспалітай.
- •Пытанні для самакантроля.
- •3. Знешняя палітыка Рэчы Паспалітай у пачатку XVII ст. Узаемаадносіны з Расіяй.
- •4. Казацка-сялянская вайна 1648-1651 гг.
- •5. Трынаццацігадовая вайна і яе вынікі (1654-1667 гг).
- •6. Палітычны крызіс Рэчы Паспалітай і яго наступствы.
- •7. Падзелы Рэчы Паспалітай і ўключэнне зямель ў склад Расіі.
- •Пытанні для самакантролю.
- •8. Пачатак прамысловага перавароту ў Заходняй Еўропе.
- •Пытанні для самакантролю.
- •9. Еўрапейская Асвета і яе ідэі.
- •Пытанні для самакантроля.
- •1. Эканамічнае і палітычнае развіццё Расіі ў канцы XVIII – першай палове XIX ст. (асаблівасці цывілізацыйнага развіцця).
- •Пытанні для самакантролю.
- •2. Сацыяльна-эканамічная палітыка самадзяржаўя ў Беларусі ў канцы XVIII – першай палове XIX ст.
- •Пытанне для самакантролю.
- •3. Вайна 1812 г. І Беларусь.
- •Пытані для самакантролю
- •4. Грамадска–палітычнае жыццё ў Беларусі ў першай палове хіх ст.
- •Пытанні для самакантролю.
- •1 Палітычная мадэрнізацыя краін Заходней Еўропы. Асноўныя напрамкі мадэрнізацыі і яе змест.
- •Пытанні для самакантролю.
- •2. Аграрная рэформа 1861 г. У Беларусі.
- •3. Земская, гарадская, судовая і іншыя рэформы 60-70 г.Г. Хіх ст.
- •Пытанні для самакантролю.
- •4. Сельская гаспадарка Беларусі ў парэформенны перыяд (60-90-я гг. XIX ст.).
- •Пытанне для самакантролю.
- •5. Прамысловасць Беларусі ў парэформенны перыяд (60-90-я гг. XIX ст.).
- •6. Паўстанне 1863-64 гг. У Беларусі.
- •Пытанні для самакантролю.
- •Лекция 10. Палітычнае і сацыяльна-эканамічнае развіццё беларусі ў пачатку хХст. (1900-1913гг.)
- •1. Прычыны і вынікі буржуазна-дэмакратычнай рэвалюцыі
- •1905-1907Гг.
- •2. Сацыяльна-эканамічнае развіццё Беларусі ў 1900-1913гг.
- •1. Першая сусветная вайна і Беларусь.
- •2. Прычыны Лютаўскай буржуазна-дэмакратычнай рэвалюцыі. Асаблівасці рэвалюцыі на Беларусі.
- •3. Альтэрнатывы грамадска-палітычнага развіцця ад лютага да кастрычніка 1917 г.
- •Лекцыя 12. Кастрычніцкая рэвалюцыя на беларусі. Нацыянальна – дзяржаўнае будаўніцтва (1917-1920гг.)
- •1. Кастрычніцкія падзеі на Беларусі. Устанаўленне Савецкай улады.
- •2. Утварэнне бсср
- •3. Сацыяльна-эканамічныя пераўтварэнні.
- •/ 1921 – 1939 Гг./
- •5. Заходняя Беларусь пад уладай Польшчы (1921-1939гг.)
- •Лекцыя 15. Беларусь у перыяд другой сусветнай вайны (1939 -1945гг.)
- •1.Перадваенны сусветны крызіс і пачатак другой сусветнай вайны.
- •2.Напад Германіі на ссср. Антыфашысцкая барацьба на тэрыторыі Беларусі.
- •3. Антіфашысцкая барацьба на тэрыторіі Беларусі.
- •4.Вызваленне Беларусі ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў.
- •2.Сацыяльна – эканамічнае развіццё Беларусі
- •4.Развіццё адукацыі, навукі, культуры
- •5.Беларусь на міжнароднай арэне.
2. Цывілізацыйнае развіццё краін Заходняй Еўропы ў XIII-XV стст.
Колькасны склад насельніцтва сярэднявечнай Еўропы быў невялікім. У XI ст. у Англіі налічвалася каля 2 млн. чалавек, у Італіі і Францыі – каля 6 млн., а Германіі – каля 3.5 млн. За пяць стагоддзяў колькасны склад насельніцтва гэтых краін узрос прыкладна ў 2 разы. У XVI ст. у Англіі налічвалася каля 5 млн. чал., у Германіі – каля 8, Францыі і Італіі каля 10-12 млн. чалавек. У сельскай гаспадарцы пражывала каля 90% усяго насельніцтва. У вёсцы пераважалі традыцыйныя, яшчэ з часоў антычнасці, прымітыўныя прылады працы.
У галіне рамяства змены адбываліся значна хутчэй. Гэта было абумоўлена развіццём металургічнай вытворчасці і ростам гарадоў. Па тэхналагічнай складанасці, па падзелу працы хутчэй за ўсё развівалася металаапрацоўка. Кавалі выраблялі зброю, прылады працы для іншых вытворцаў. Прылады працы і зброя каштавалі вельмі дорага і перадаваліся ў спадчыну. Людзі надзялялі гэтыя сродкі магічнымі ўласцівасцямі, надавалі ім уласныя прозвішчы, абкружалі складанай культавай сімволікай. Гэта знайшло яскравае адлюстраванне ў рыцарскай і гарадской геральдыцы Еўропы і Беларусі. Фамільны герб і герб горада, герб княжацкай дынастыі і дзяржавы былі “гістарычным і непаўторным тварам” чалавека і грамадства.
Самыя значныя змены ў галіне вытворчасці адбыліся ў XIV-XV стст. У гэты час з’явіліся новыя вытворчыя тэхналогіі, якія патрабавалі адпаведнага ўзроўню адукаванасці. Новыя тэхналогіі былі звязаны вынаходніцтвам крывашыпнага механізма, зубчатай перадачы, свідравальнага станка, пад’ёмнага крана, землеройнай машыны. Гэтыя машыны яшчэ не мелі механічнага рухавіка, але па сваёй вытворчай эфектыўнасці і прадукцыйнасці працы яны на некалькі парадкаў пераўзыходзілі немеханічную працу. Дзякуючы новым тэхналогіям у Еўропе пачалі будавацца велічныя архітэктурныя храмы, ірыгацыйныя сістэмы і гарады.Новыя тэхналогіі пачалі прымяняцца і ў будаўніцтве. Будаўнікі пачалі выкарыстоўваць цэмент і стальныя канструкцыі.
Вялікія змены адбыліся і ў ваеннай справе. Рэвалюцыйныя змены ў гэтай галіне былі абумоўлены выкарыстаннем пораху. У XII ст. арабы вынайшлі асабістую агнястрэльную зброю, якая шырока распаўсюдзілася ў XIV ст. У гэты час упершыню пачалі прымяняць гарматы. Затым гарматы былі ўсталяваны на караблі, а ў XV ст. іх пачалі вырабляць з чугуну і паставілі на лафеты.
Першай удасканаленай машынай стаў млын з вадзяным колам. Вытворчыя тэхналогіі, заснаваныя на выкарыстанні млына, дзейнічалі пры апрацоўцы скуры, вытворчасці бумагі, апрацоўцы канаплянага валакна, узбагачэнні жалезнай руды і г.д.
Тэхналагічныя змены ў вытворчасці садзейнічалі таму, што асноўную ролю ў жыцці грамадства пачалі адыгрываць гарады. Гарады як цэнтры рамяства і гандлю аформіліся ў Італіі яшчэ ў IX ст. Гэта былі такія гарады як Венецыя, Генуя, Піза, Фларэнцыя, Неапаль. У X-XI стст. узніклі гарады ў Францыі, Англіі, Германіі і інш. краінах.
Размеркаванне гарадоў у Еўропе было нераўнамерным. Больш за ўсё гарадоў налічвалася ў Італіі і ў Вялікім княстве Літоўскім. Еўрапейскі горад быў невялікім. У XV ст. буйнымі лічыліся гарады, дзе жыло па 20-30 тыс. чалавек. Такія гарады як Канстанцінопаль, Парыж, Мілан, Венецыя, Фларэнцыя былі тагачаснымі мегаполісамі. У іх пражывала ад 80 да 100 тысяч чалавек. Цэнтрам горада была рыначная плошча, побач з ёю будаваўся гатычны сабор з такім разлікам, каб ён змог прыняць усіх гараджан адначасова. Сабор выконваў функцыю “ілюстраванай” Бібліі і з’яўляўся сімвалам магутнасці Бога і царквы. На гарадской плошчы размяшчалася і ратуша.
У гарадах складвалася саслоўе гараджан, асноўным заняткам якога была гандлёва-рамесніцкая дзейнасць. Звычайна гарадское саслоўе звязваецца з паняццем “бюргерства”. Тэрмін “бюргер” спачатку пазначаў усіх гараджан /ад герм. burg – горад/. Адсюль пайшоў французскі тэрмін bourgeoisie, які спачатку таксама пазначаў гараджан. Аднак у XIV-XV стст. тэрмінам bourgeoisie ужо называлі толькі багатых гараджан, якія пазней сфарміравалі гарадскую буржуазію.
Простая таварная вытворчасць гарадскіх рамеснікаў залежыла ад купецкага і растаўшчыцкага капіталу. Гэты капітал садзейнічаў:
а/ фарміраванню рынка наемнай працы і тавараў;
б/ накапленню капітала;
в/ стварэнню моцнага апазіцыйнага руху існуючаму грамадскаму ладу і царкве;
г/ фарміраванню новай ідэалогіі, здольнай стварыць альтэрнатыву пануючаму рэлігійнаму светапогляду.
У XV ст. у вытворчасці пачала дзейнічаць мануфактура. Фарміраванне мануфактурнай вытворчасці ў Еўропе прыпадае на канец XV- першую палову XVI ст.. Мануфактура паклала канец традыцыйнаму грамадству ў галіне эканомікі, яна з’яўляецца тым рубіконам, які аддзяляе традыцыйнае грамадства ад грамадства індустрыяльнага. У XV ст. у Еўропе склаліся два эканамічных цэнтры, якія былі звязаны з хуткім развіццём мануфактурнай вытворчасці. Першы цэнтр сфарміраваўся ў межах Венецыянскай і Генуэзскай рэспублік. Венецыя была прататыпам рыначнай гаспадаркі, у ей панаваў палітычны лад дэмакратычнага тыпу, які вызначаўся плюралізмам грамадскай думкі. Другі з іх быў на Поўначы Заходняй Еўропы(Бругге і гарады ганзейскага саюза).
Такім чынам, асноўнай асаблівасцю цывілізацыйнага развіцця Заходняй Еўропы ў XIII-XV стст. была тэндэнцыя пераходу ад традыцыйнага да індустрыяльнага грамадства.