- •1. Элеватор жұмысын ұйымдастыру мен жетілдіру
- •1.1 Элеватордың астықты өңдеу және сақтау кезіндегі мәні
- •1.2 Қазақстандағы элеватор қызметінің жұмысын ұйымдастыру ерекшелігі
- •1.3 Элеватор қызметін ұйымдастыру мен жетілдірудің шетелдік тәжірибесі
- •2. «Атамекен-Агро» ақ элеватор қызметін ұйымдастыру мен жетілдіруін талдау
- •2.1. «Атамекен-Агро» ақ өндірістік шаруашылығының жалпы сипаттамасы
- •2.2. «Атамекен-Агро»аҚқара бидай дақылының өнімділігін талдау
- •2.3. Қайта өңдеу зауытының рентабельділігі
- •3. Қазақстандағы элеватор қызметін жетілдіру тиімділігі
- •Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. Элеватор жұмысын ұйымдастыру мен жетілдіру
1.1 Элеватордың астықты өңдеу және сақтау кезіндегі мәні
Астықты элеваторда сақтау өнімнің сапалық сипаттамаларын ұзақ уақыт бойы сақтауға мүмкіндік береді. Жүйе ауыл шаруашылығы өндірушілеріне барлық қызметтер кешенін ұсынады:
-
Астықты кептіру;
-
тазалау;
-
сапаны арттыру;
-
тауарлық кондицияны жақсарту және т. б.
Қазақстанда орылған астықты егін даласынан астық дайындау кәсіпорындары мен элеваторларға жеткізеді. Астық қоймасының жалпы сыйымдылығының 80% дейін үлесі осы дайындау элеваторларына жатады. Дайындау элеваторларының типтері және дамуы 2-тарауда қарастырылады. Қазақстанда дайындау элеваторларында силостық және жай қоймалар сыйымдылығы қолданылады. Олардың қатынасы 1:2 дейін болып келеді. Бұл элеваторлардың негізгі орындайтын жұмыстары: астық дақылдарын егін шаруашылықтарынан қабылдау, сандық және сапалық көрсеткіштеріне байланысты белгілі мақсаттағы партияларды қалыптастыру, оларды қоспаларды тазалау, ылғалды астық массасын кептіру, желдетіп салқындату, зиянкестер бар астық қорын өңдеу, қоймаларға жайғастыру, үлкен көлемді партияларды жинақтау, сақтау сұранысқа байланысты транспорт жүйелеріне тиеу.
Дайындау элеваторларының жабдықтарының саны мен өнімділігін, сиымдылыған анықтауда технологиялық нормативті параметрлер қолданылыды:
-
жаңа орылған астықты автомобиль көлігінен 15...30 күн ішінде қабылдау;
-
автомобиль көлігінің келуінің сағаттық, тәуліктік айнымалы коэффициентері;
-
сағаттық және тәуліктік астық партияларының саны мен бір мезгілде түсу коэффициентері;
-
шөп-шалаң астық массасындағы мөлшері;
-
астықтың ылғалдылық шамасы;
-
дән дақылдарының силостарда және жай қоймаларда жайғасу коэффициенттері
Элеватордағы сақтау құнына не қосу керек:
Қосымша қызметтер. Дәнді дақылдардың сақталуын қамтамасыз ететін стандартты іс-шаралар кешенінен басқа көптеген компаниялар көбінесе бас тарту мүмкін емес сервисті "байлайды". Кейде фермер шот қою фактісі бойынша ғана көрсетілген қызметтер туралы біледі және оларды төлеуге мәжбүр. Мысалы, бастапқы шартта көрсетілмеген астықты мұздату, жаңарту.
Өнімнің жоғалуы. Сақтауға тапсырылған астықты алу кезінде аграршылар жиі үштік тонна-жұптарды есептемейді. Бұл бірқатар себептерді түсіндіреді, бірақ қаржылық шығындар айқын және дәлелдеу мүмкін емес.
Дәндегі дән маңызының төмендеуі. Зертханада бұл көрсеткіш 2-3 пунктке азаяды. Яғни, сағыздылығы 21%, 4-сұрыпты астық тапсырған кезде 18 % сағыздылықпен ала аламыз.
Егер сақтау көлемі бірнеше жүз тоннаға жететінін ескерсек, қаржылық шығындар айтарлықтай. Әсіресе, орташа айналымы бар кәсіпорындар үшін.
Осы және басқа да себептер бойынша элеватордағы астықты сақтау қызметтеріне сұраныс төмендейді. Бірақ әзірге өндірушілер олардан толық бас тарта алмайды.
Егіннің 30-40 % - ы кешендерге тапсырылуда. Бұл өз қоймалық алаңдардың жетіспеушілігімен және фермерлер үшін қолайлы ынтымақтастықтың жинақталған схемасымен түсіндіріледі. Бірақ мамандар жақын арада көптеген шаруашылықтар элеваторлық сақтаудан толық бас тарта алады деп болжайды.