2. Rekonwalescencja

kontrpropozycja dla pesymistyczno-dekadenckiej wyszła ze środowiska Lwowskiego. W 1901 roku ukazał się tomik poezji Staffa „sny o potędze”. Dekadenckio-inercyjne zwroty omdlały, znużony, trwożny tułacz zastąpiony olbrzymem, herosem, mocą, majestatem. Staff sugeruje w ten sposób wolę szycia, optymizm opartej na świadomym odsuwaniu na plan dalszy tajemnic bytu. Podmiot liryczny kreowany jest na olbrzyma. Lirykę odrodzeńcza tworzy Staff, J. Ruffer, M. Wolaska ( tomiki „święto słońca” 1903 i w „z ogni kopalnych 1905) Zmieniają się Ele. Pejzażu, zaczyna święcić życiodajne słońce, przedmiot czci pogańskiej ( „Święto Słońca”). Rozkwitające sady, żyzne ogrody, obraz żniw, owocobranie, zamiast tułaczy „pielgrzym wesoły”. Jednym z tematów staje się macierzyństwo, bezczynności przeciwstawia się pracę (np. prace chłopa). Ale w niektórych wierszach pozostało jeszcze coś z dekadentyzmu u Staffa – chore piękno w „bladej dziewczynie”, inspiracje Maeterlincka dramaturga- atmosfera strachu metafizycznego i tragicznych przeczuć. Wiersz Upadek jest jednym z najbardziej dekadencko-katastroficznych utworów M.P – „stanęło życie nad krainą całą”

filozofia Nietschego jako bodziec pozytywy, wola mocy, dążenie do nadczłowieka, życie jako jedyna wartość. Oczywiście hasło przewartościowania wszystkich wartości, krytyka altruizmu.

Aktywizm w poezji Staffa dotyczył życia wew. – odbudowania świata wartości. Powolne narastanie aktywizmu społ-polit. Polityczny sposób myślenia wnosi do poezji Wyspiański rewidując dotychczasową postawę pol. Społeczeństwo. W Rapsodzie „Kazimierz Wielki” potępia zapatrzenie w przeszłość. W nurcie odrodzeńczym katastrofy dzieję się po to, aby zniszczyć to, co przeszkadza w rozwoju. W ramach utworów poetyckich prowadzi się dyskusje na temat roli poezji. Daniłowski w poemacie „na wyspie” 1901 przedstawia pieśniarzy-ideowców pragnących niepodległości ojczyzny. Uchwytny rezultat aktywizmu to rewolucji 1905.

3. rewolucja 1905 liryka rew. I patriotyczna.

Wydarzenia rew. 1905-07 wywołały nie tylko anonimowe utwory Staff pisze „wiosnę ludów” i sonety: „gniew sprawiedliwy” Kasprowicz „warszawianka”. Posługują się typowymi dla tego tematu stereotypami: personifikacjami wolności. Lud jest nazywany mocarzem, cyklopem lub olbrzymem. Bardzo ważna się metaforyka solarna. Zwłaszcza wśród słońca, jutrzenka świt oraz metaforyka agranlo-meteorologiczna: powódź, arka, życiodajny deszcze, burza-wiosna. Komunikatywne to wiersze, oparte mocno w tradycji. J. Zuławskiego Pt. „z domu niewoli” ukazał się 1902. Patriotycznie pisał Lucjan Rydel i W. Rolicz – Lider, miciński.

4. Lanego „ rozmyślania” i Kasprowicza i bohaterskim koniu i walącym się domku”

dla wielu twórczość patriotyczna była jedynie epizodem. Lange wydaje w 1906 roku „rozmyślania” są to proste, przejmujące wiersze o samotności człowieka, o przemijaniu, o życiu, które jest tylko przejściowym wiezieniem dla duszy, wiele z tych wierszy mówi o śmierci. Lange podejmuje koncepcje człowieka - skazańca.

W 1906 roku ukazał się drugi tomik poematy prozą i prozy poetyckie Kasprowicza Pt. „O Boh… (patrz tytuł rozdziału). Inspiracja Bertrant (jego wiersz tłumaczy K.) – „ z nocnych przechadzek B. „ także „ Paryski spleen Boudelaire`a i „iluminacje Rimbauda”. Problemu egzystencjalne jest to zbiorek rezultatu obserwacji rzeczywistości. Konkretniej stosunków panujących na zachodzie. Powstał po podróży do Paryża, Londynu i Szwajcarii. Podsumowanie gorzkie, pełne sarkazmu i sceptycyzmu. Sprzeciw wobec dewaluacji dotychczasowych wartości. Prowadzi to do ironii, drwiny i śmiechu zamiast krzyku. Różnorodna tonacja zbiorku od impresjonistycznych zapisków poprzez groteskę, satyrę. Wyłom w twórczości J.K. Groteskowe ujęcie śmierci-można się dopatrzyć autoparodii własnych obsesji tematycznych (pani śmierć). Pozostał (zbiorek) w twórczości odosobniony.

5. Twórczość satyryczna

Elementy satyry wprowadził Jan Lemański „Chimery”, autor kilku liryków i prozy. Tradycyjna bajka została odświeżona w duchu poetyki M.P. Ładunek moralizatorski uległ radykalnemu zmniejszeniu, alegorię wyparł symbol+nasycenie bajki liryzmem. Dokonał parodii tradycyjnej bajki( tom „Proza *****). Atak przeciw dalekiej od wyższych ideałów, utylitarystycznej postawie życiowej. Język bajek b. bogaty. Zawiera prozaizmy i dialektyzmy, dużą liczbę kalamburów i pseudoetymologii. Oprócz J.L. i Juliana Ejsmonda** bajkami posługiwano się w celach politycznych ( Benedykt Hertz)

Satyryków skupiły pisma satyryczne i kabarety. Zwłaszcza „Zielony Balonik” sprowokował produkcje utworów humorystycznych m. in. Przez Edwarda Leszczyńskiego (Kabaret szalony” 1908). Jednak najważniejszy jest Tadeusz Boy-Żeleński. Jego wiersze, fraszki drwiły zarówno z powag naukowych, filistrów, matron, panien i kolegów literatów. Odważny w dziale erotyki, rozbijały MPolską powagę

W 1913 r „słówko” zebrane. Z „Zielonym B..” współpracował Adam Nowaczyński. W 1911 wydał epigramatyczne meandry Felicjana Lateńskiego. Atak na romantyzm-„gwiżdżę na waszą romantyczną Trójce”. Ważne były też parodie utworów literackich.

III 1907-1914

Różnorodność poetyckich realizacji to cecha tego okresu(lata między rewol. a I w.ś). jest wynikiem wyczerpywania się głównych kierunków artystycznych epoki. Stąd poszukiwanie nowych środków wyrazu. Nawrot do tradycji kulturowych bierze górę nad ruchem nowatorsko-awangardowym. Coraz częściej wkracza do lit. Codzienność. Zapowiedz jej dominującej roli po wojnie.

1. Klasycyzm

Nawiązanie do tradycji widoczne w skłonności do stylizacji. Tetmajer pisze wiersze o Zawiszy Czarnym stylizowane na Byliny

Kasprowicz w t. „ballada o słoneczniku” (1908) umieszcza stylizacje ludowe. Ludwik Hieronim Morstin drukuje sielanki. W latach 1907-14 pojawia się klasycyzm. Podobnie jak we Francji. Twórca manifestu symbolizmu Jean More`as już w latach 90tych opowiedział sięga klasycyzmem. W PL potrzebę k. głosił E. Porębowicz. Już w 1918, po nim W Kozicki, autor książki „ W gaju Akademosa” 1912. W latach 1911-13 z wyrażnim programem wystąpi „ moseion”. Utwory klasyczno parnasistowskie pojawiają się sporadycznie przez całą MP u braci Brzozowskich, Lucjana Rydla, Tetmajera i Staffa (bardzo konsekwentnie). Było on największym „Sztukmistrzem”, wśród młodych poetów. W kunszcie artystycznym nie dorównał mu nikt. Ku k. prowadziła Staffa chęć połączenia tego, co „apollinsie” z tym, co „dionizyjskie”. Utwory najbardziej klasyczne to cykl: „gałąź kwitnąca”, „śladem stopy antycznej”. Element apollinsko-akademicki zwycięża dionizyjski. Przyjmuje filoz. Stoicka. Zmienia się tonacja erotyków, wprowadza element spokojnej rezygnacji, pogodzenia się z przemijalnością uczuć. Nowa konwencja- elementy piękna – marmurowe tarasy, posagi, białe wille, ogród z jaśminem i różami, gaj laurowy. Jest także dworek „skryty w białych sadach”. Konwencjonalne piękno podkresla też drobiazgami: perły, bursztyny, alabaster, rzeźba. Słowo „piękno” zastępuje „moc i potęga”. Funkcja terapeutyczna wyrazów „słodycz” i „cisza”. Poważna hieratyczna forma wypowiedzi, polski heksametr. Tematy klasyczne – Achilles (tu jest mowa o nowatorstwie Tetmajera) okazja konfrontacji prawdziwych bohaterów z dekadentami.

Program konsekwentnie głosiło i realizowało czasopismo „museion” Morstin zalecał odcinanie się od biernego naśladowania greków, zaleca uchwycenie dionizysjkość oraz pod wpływem Bergsona wprowadzenie pierwiastków irracjonalnych, zwłaszcza intuicji. Klasycyzujące wiersze drukowali Morstin, F –X Pawłowski. SA też próby uchwycenia dionizyjskości za pomocą rytmu, np. w „pieśni Dionizosa” Leszczyńskiego. Klasycyzm stanowił przeciwieństwo dekadentyzmu. Shopenhauer nie stoicyzm. Zaprzeczył dekadenckiemu przekonaniu o końcu kultury europejskiej, pokazał żywotność i inspirującą siłe tej kultury. W tym czasie zaczynają działać futuryści Morinettiego (1909), którzy wyciągnęli skrajne wnioski z dekadentyzmu.Dażyli do zniszczenia kultury.