7. Dramat historyczny

Historia jako materiał do swoich utworów. Z wyjątkiem S. Wyspiańskiego, Adolfa Nowaczyńskiego i T. Micińskiego nie mają dramaty ambicji wielkich mechanizmów historii. Historia stanowi gotowy temat, efektowne tło, wygodną maskę wobec cenzury. Ulubiony okres dla MP to włoskie odrodzenie – Np. walki polityczne we Włoszech jako tło dla miłosnej tragedii Bianki i Carla Cerrary w poemacie dramatycznym Nowińskiego w „Białej gołąbce” 1899.

Czasy starożytne inspirują w okresie 1907 – 1914, to wpływ tendencji klasycyzujących Np. Tadeusz Korczyński „Demostenes” 1911+ Tadeusz Miciński. W mrokach złotego pałacu czyli „Bazylissa Teofanu” 1909.

Traktowanie mitów i legend na równi oraz fascynacja prasłowiańszczyzną wpływa na powstanie szeregu dramatów dziejących się w czasach przedhistorycznych : „Legenda I” i „L II” S.Wysp. , „Śwanta” Maryli Wolskiej 1906 „Wenedzi” Antoniego Langego 1901.

Uwagę autorów skupia powstanie styczniowe, listopadowe oraz czasy Napoleona i księcia Józefa: „Termopile polskie” Micińskeigo. Pisarze pochodzenia chłopskiego podejmują temat Kostki Napierskiego ( Kasprowicz „Bunt Napierksiego. Poemat dram.” 1905 i rewolucji 1846 (W. Orkan „Ofiara” 1905). K. Tetmajer zafascynowany postacią Zawiszy Czarnego stworzył udaną „ fantazję dramatyczną” „Zawisza Czarny” 1901.

Nową formułę dramatu próbował znaleźć Adolf Nowaczński, przeciwstawiając poetyckiemu dramatowi Wysp. Realistyczny dramat historyczny (odrodzenie tego gatunku w Europie). Powoływał się na sytuację polskiego społeczeństwa, wymagającą pamięci o przeszłości. Żądał drobiazgowej dbałości o szczegóły, znajomości epoki, znajomości języka, stanowi konwencjonalna stylizację upodobań Nowaczyńskiego „Smocze gniazdo albo wybawienie diabła z szlacheckiej opresji” 1905. Był niechętny Sienkiewiczowi, wprowadza innych bohaterów. Interesują go silne indywidualności: Napoleon, Fryderyk Wielki, a także literaci i artyści Np. artystyczna bohema sprzed Wiosny Ludów „Cyganeria warszawska” 1912, Mikołaj Rej „Jegomość Rej w Babinie”. Nie chce schlebiać rodakom.

Trzy utwory zasługują na uwagę:

- „Bóg wojny. Epizod napoleoński z zimy 1812 – go” 1908,

- „Car samozwaniec, czyli polskie na Moskwie gody” 1908,

- „Wielki Fryderyk” 1910

Szczególnie niekorzystnie wypada polskie niedbalstwo przed pruskim porządkiem wprowadzonym przez Fryderyka Wielkiego. Celem – terapia. A.N. głosił ideał narodu rządnego, kierującego rozsądkiem, zdobywającego wiedzę i bogactwo – Np. Anglia. Wymienione dramaty są o mechanizmie władzy. Poglądy Nietzschego na moralność władców inną niż ludzi zwykłych. Napoleon jest odpychający, Fryderyk Wielki jest skąpy, stary i złośliwy, ale jednocześnie jest świetnym gospodarzem. Niejednolita wymowa tych dramatów. A.N. dba o odtworzenie realiów o prezentację środowiska wraz z jego zwyczajami, o stworzenie języka odpowiadającego przedstawionej epoce. Pozbawione elementów LIRYKI. Epizacja pojawia się w warstwie zdarzeniowej , didaskaliach, we wprowadzeniu narratora do owych didaskaliów. Narrator nawiązuje niekiedy kontakt z czytelnikiem, komentuje dowcipnie i ironicznie zdarzenia, kokietuje ograniczoną wiedzą. Nowaczyński podkreśla zgodność utworów z materiałem historycznym , bardzo zresztą skrupulatnie zbieranym. Było to zjawisko odosobnione. W MP dramaturdzy wykorzystywali historię jako scenerię lub maskę.

15