Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
ОТВЕТЫ БИЛЕТОВ.docx
Скачиваний:
37
Добавлен:
08.09.2019
Размер:
125.09 Кб
Скачать

21 Билет.

1.Дзасохты Музафер.«Урсдоны былыл Бæрæгъуын»-ы темæ æмæ проблематикæ.

Иукъласонтœ сфœнд кодтой сœ разамонœг Арсœмœгимœ хъœдмœ цœуыныл. Æртœ къорд фесты:

1.загътой хъœууатмœ ацœуœм,адджын уидœгтœ кœм зайынц,уыдон базонœм.

2.фœндыд сирены бœлœстœ фенын.

3.фœндыд Даргъ хуымтœ фенын, фœлœ араст сты Къобосты хъœдмœ,уымœн œмœ уыдон фылдœр уыдысты.

Сœ балцы размœ фембœлдысты Зоологийы ахуыргœнœгимœ œмœ сын зœгъы разамонœг Арсœмœгœн :

- Сывœллœттœ дœ куыннœ бамбарой, афтœ-ма иу дœ цœст дар œмœ кœд калм кœнœ уызыныл сœмбœлай, уœд иу мын œй œрбахœс, урокты мœ œхсызгон фœхъœуынц. Ацыдыстœм, бахœццœ стœм кœддœр кœсœгтœй йедзаг цы цад уыд, уырдœм. Ныр уым хъœз зайын райдыдта, хœфсбадœн ссис. Кœм дœр ма дзы сырхбазыр тъепатœ фœзыны. Бахœццœ стœм Къобосты хъœдмœ дœр. Чи скъудатœ тоны, чи дидинджтœ. Бœлмстыл сыфтœр нœма уыд, фœлœ зœхх цъœх дары. Чызджытœ иуылдœр скъудатœ тонынц.

- Мœнœ адон œррагœнœнтœ сты, -загъта иу чызг. – Мачи жзы бахœрœд.

- Кœм? –загъта ахуыргœнœг, - бœззынц уыдон Дурвœткъуытœ сты. Мœн тынг фœндыд œмœ калм куы фенин œмœ куы фœхъœр кœнин Арсœмœгмœ.

Кœсын зœхмœ, афтœмœй цœуын. Уœдмœ ауыдтон, фœлœ аирвœзт, донмœ абырыд, œмœ хуынчъы ныллœсыд. Арсœмœг йœхœдœг диссаг уыд кœлмытœ ахсынмœ. Институты ма куы ахуыр кодта, уœд 2 метры калм œрцахста. Иу рœстœг та ссивœнтœ уыдысты œмœ уым дœр стыр калм œрцахста сагойœ.

Æз дœр лœдзœг систон œмœ йын œй йœ ахстоны нытътъыстон. Калм œндœр хуынкъœй рагœпп кодта œмœ мœм фœстœ œрбалœсы.

- Калм дыл хœцы, - фœхъœр кодта чидœр. Æз агœпп кодтон.

Уœдмœ мœм œрбахœццœ сты Арœмœгитœ œмœ мын загъта: «Афтœмœй дыл фœхœцыдаид, калм йœ маст тынг исы. Арсœмœг йœхœдœг бел райста œмœ хуынкъгом къахы. Къахы œмœ дзы хœцъилы гœппœл разынд, стœй къурткœйы кœрон сзынд, уœдмœ- цырыхъхъ. Разынд дзы ингœн. Уыдис дзы медальон. Уым фыст уыд, куы йœ байгом кодтой уœд « Непринцев Алексей Филиппы фырт, 1920 азы гуырд, Свердловскы облœст, хутор Чернореченскœй»

Дыккаг бон хабар айхъуыст. Арвыстой йын йœ мад Анастасия Леониды чызгмœ, œмœ уый дœр ссыд. Солдаты баныгœдтой скъолайы кœрты. Мадœн радзырдтой йœ фырт Къобосты хъœды знœгтимœ хœцгœйœ кœй фœмард хъœбатырœй. Иу бон скъолайы уыд œмбырд, фœлварœн цœхœрадоны хуыздœр чи бакуыста, уыдонœн лœвœрттœ радтой. Мœн œмœ Сашœйы дœр нœ ферох кодтой, œмœ дзы œмхуызон хœдœттœ бахуыйын кодтам, ахуыры азы фœуыдмœ. Æз ныффыстон уацхъуыд газетмœ. Адœммœ мœн кой йеддœмœ ницы уал уыдис. Колхозы чи нœ куыста, уыдон кой ракодтой, уыдон уыдысты цалдœр усы. Нана мын уайдзœф кодта. Афтœ раст нœу, зœгъгœ.

Нана кусынмœ куыд ацыд,афтœ нœм сœрдары чызг слœбурдта. Хъœр кœны, хъœусоветы, дам, дœм дзурынц. Ацыдтœн, œмœ дам, дœ фыст ныууадз, œртхъирœн мœм кодта сœрдар. Иутœ мœ œлгъитгœ кодтой,иннœтœ- арфœтœ. Рœстœг рацыд.

Иу хатт сœрдармœ бœх ныууадтœн.

- Уœлœ кœдœм ныффыстай, уыдонœй райс.

Рацыдтœн. Дыккаг бон мœм скъоламœ фœдзырдтой, œмœ мын 107 œхца радтой мœ уацхъуыдыты тыххœй. Загътон, тœккœ адджындœр хœринœгтœ дзы хъуамœ балхœнон. Балхœдтон къаффеттœ. Сашœимœ рацыд œмœ чызджытœн радтой.

Йœ мад халва уарзы œмœ йын балхœдта, балхœдта гœрзтœхсœн сапон, 2 кг цœхх, спичкœтœ, стœй йе мбал Тотырбегœн балхœдта хырынкъа. Тотырбеджы зœрдœмœ цœуы Мœдинœт. Мœ уроктœ куы скœнын, уœд клубмœ ацœуын. Уœд нœм фœзынд Бесœгъуыр œмœ мœ афарста:

- Уœхимœ нœма уыдтœ? Фœтарстœн. Æз алыгъдтœн хœдзармœ. Дзыдзайы баййœфта сынтœгыл хаудœй. Дзыдзайы трактор ныццавта. Аластой йœ рынчындонмœ. Рарвыстой мœн. Уœдмœ адœм кœрты œмбырд кœнын райдыдтой. Æз фœтарстœн. Цы хабар у? Кœуын.- Дзыдза уын амард! Уœдмœ йын œрбаластой йœ мард дœр. Адœм ыл фœкуыдтой, ирон œгъдаумœ цы хъуыд, уыдон сарœзтой œмœ йœ баныгœдтой.

Ахуыры аз фœцис. Радтой нын нœ фыццаг азы фœллой, нœ бирœ фыдœбœттœ, иу сыфыл фыстœй бацыдысты (аттестат). Фœлœ мœ сагъœсы бафтыдтой ме*мбœлттœ. Иу дœр дзы йœ дарддœры фœндагыл нœ хъуыды кœны. Горœтмœ цœуынмœ дзы œрмœстдœр œз хъавын œмœ йœ сдзурын дœр нал уœндын. Мœн фœндыд пед.институтмœ, фœлœ 4 азы бирœ у, œмœ Бœди œмœ Дунетхан цы фœуыдзысты. Срœвдз кодтон мœхи œмœ ацыдтœн. Фœлварœнтœ райдайдзысты иннœбон,фœлœ мœ гœххœттытœ нœма радтон. Стœй мын бынат дœр нœй. Бацыдтœн нœ хœстœджытœм Тепсарыхъотœм. Уыдис сын стыр галуаны хуызœн хœдзар. Байгом мын кодтой дыуар. Уыдис хœдзары сœ зœронд ус œмœ иу чызг. Афœрстытœмœ мœ кодта ус,стœй,дам,кœд цœуыс? Тепсырыхъо уым нœ уыд,фœлœ куы ссыд,уœд уый дœр,загъта, горœттœгтœ куы нœ хауынц ахуырмœ, уœд ды кœм бахаудзынœ. Œз та сыдœй мœлын, фœлœ мын ахœр нœ дзурынц. Мœ чиныг райстон, œмœ ахуыр кœнын. Уœдмœ къœвда райдыдта, дымы, нытталынг. Чызг цырагъ ссудзынмœ хъавыд, фœлœ йœ Тепсырыхъо хъœры бын фœкодта! 2-аг бон ацыдыстœм пед.техн. Тепсырыхъоимœ. Уыдис дзы бирœ адœм, œмœ институтмœ ацыдтœн. Фœндагыл мœ бафœндыд куы фœхицœн уаин Тепсырыхъойœ. Мœ чингуытœ дœр мемœ рахастон, фœлœ мын афтœ дœр ничи загъта, кœдœм сœ хœссыс? Фœндагыл баиу дœн иу чызг œмœ иу усимœ. Уыдон дœр уырдœм цыдысты. Радтон мœ гœххœттытœ, фœлœ мын œхсœвы бынатœн та радтой спортивон залы, уым ма уыд мœн хуызœн лœппутœ. Тепсырыхъойœ куы фœхицœн дœн, уœдœй рацыд 12 боны,фœлœ мœ нœ агурынц. Æз дœр сœм нал цœуын. Радтон мœ фœлварœнтœ хорз бœрœггœнœнтимœ. Œрбаздœхтœн фœстœмœ хъœумœ, фœлœ та уœдмœ ралœуыдысты ахуыры бонтœ. Иу бон амбœлд Хъазыбег йœ уарзон чызг Земфирœйыл. Иумœ атезгъо кодтой Бульвары уынгты. Бœласы бын бандоныл œрбадтысты œмœ хъœлдзœг ныхœс кæнынц.