Іі. Лабараторная частка

1. Супастаўце слоўнікавыя артыкулы “Беларускай Энцыклапедыі” (БелЭн) і “Тлумачальнага слоўніка беларускай мовы” (ТСБМ). Укажыце на адрозненні энцыклапедычных артыкулаў ад лінгвістычных паводле іх будовы і зместу. Прывядзіце прыклады.

2. Супастаўце структуры слоўнікавых артыкулаў чырвань, качан і зямляк у ТСБМ і “Беларуска-рускім слоўніку” (БРС). Укажыце на адрозненні ў падачы і вытлумачэнні значэнняў полісем і монасем. Прывядзіце прыклады.

3. Карыстаючыся “Тлумачальным слоўнікам беларускай мовы”, растлумачце значэнні слоў. Даведайцеся ў “Беларуска-рускім слоўніку”, як яны перакладаюцца на рускую мову.

Цяпельца, дзік, ляшчына, баравіна, краскі, гасцяванне, ільнянішча, прысак, глюга, знічка, куфель, буслянка, анігадкі, аплік, алей, акавіта, браткі, вылівак, ваўкалак, бярозавік, жорны, жабурынне, кабета, кляштар.

4. Ахарактарызуйце слоўнікавыя артыкулы з “Этымалагічнага слоўніка беларускай мовы” (Минск, 1985. – Т. 3) паводле геаграфіі выкарыстанага лексічнага матэрыялу, актыўнасці (пасіўнасці), словаўтварэння і пад.

5. Выпішыце са слоўніка с.М Грабчыкава “Цяжкія выпадкі ўжывання блізкіх па гучанню слоў” (Мінск, 1977) артыкулы да прыведзеных слоў.

Адменны – адметны ______________________________________________________

Гарбар – грабар _________________________________________________________

Квадрат – квадрант ______________________________________________________

Ганаровы – ганарлівы ____________________________________________________

Дзейны – дзейсны _______________________________________________________

Гарысты – горны ________________________________________________________

Дрэўка – дрэўца _________________________________________________________

Абагуліць – абагульніць __________________________________________________

6. З дапамогай “Слоўніка сінонімаў і блізказначных слоў” М.К. Клышкі (Мінск, 1976) складзіце сінанімічныя рады да слоў бяда, вядомы, лёс, світанне, хутка, вочы. Ахарактарызуйце слоўнікавы артыкул.

7. Карыстаючыся “Слоўнікам паронімаў беларускай мовы” С.М. Грабчыкава (Мінск, 1994), растлумачце значэнні слоў.

Аселіца – аселішча, аўсянік – аўсянка, бульбоўнік – бульбянішча, дрэўка – дрэўца, заранка – зарніца, каледж – калеж.

8. З дапамогай “Слоўніка беларускай мовы” (Мінск, 1987) пастаўце націск у прыведзеных ніжэй словах.

Металургія, каўчук, садавіна, загадзя, кухонны, вярба, ялавічына, дыспансер, імя, вусы, арахіс, агрэст, абраз, аберуч, знахар, ракушка, кулінарыя, камбала, рэмень, лопух, на працягу, мысленне, статут, рэмень, пуловер, труфель, трапеза, тварог, украінец, фартух, форзац, хрысціянін, цагляны, цяжар, шэсцьдзесят, ядловец.

9. Выпішыце са “Слоўніка эпітэтаў беларускай мовы” Н.В. Гаўрош (Мінск, 1998) вобразныя азначэнні да словаў вусны, вочы, рукі, мора.

10. Выпішыце з “Этымалагічнага слоўніка беларускай мовы” слоўнікавыя артыкулы да слоў сорак, маслякі, баравік, сарафан, пуня, гумно.

11. Выпішыце з “Фразеалагічнага слоўніка беларускай мовы” І.Я. Лепешава, (Мінск, 1993) 5 слоўнікавых артыкулаў фразеалагічных адзінак .

12. Паназірайце, як апісваюцца словы назоўнік, водар у розных слоўніках.

ІІІ. Развіццёвая частка

Выпішыце слоўнікі беларускай мовы (аўтар, назва, месца і год выдання), групуючы іх па тыпах: тлумачальныя, перакладныя, дыялектныя, арфаграфічныя, марфемныя, словаўтваральныя, фразеалагічныя, частотныя, асацыятыўныя і г. д.

ІV. Эксперыментальная частка

Выпішыце са “Слоўніка асабовых імён” М.Р. Судніка (Мінск, 1965) ці з кнігі У. Юрэвіча “Слова жывое, роднае, гаваркое…” (Мінск, 1992) тлумачэнне вашага імя, яго паходжанне.

V. Творчая частка

Падрыхтуйце паведамленне на тэму “Геаграфічныя назвы – гэта народнае паэтычнае афармленне краіны”. Абавязкова даведайцеся пра гісторыю назвы горада ці вёскі, дзе Вы нарадзіліся.

VI.Удасканаленне арфаграфічных навыкаў і ўменняў