Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь

БЕЛАРУСКІ НАЦЫЯНАЛЬНЫ ТЭХНІЧНЫ УНІВЕРСІТЭТ

Кафедра «Гісторыя, сусветная і айчынная культура»

Гісторыя беларусі

КУРС ЛЕКЦЫЙ

Вучэбны дапаможнік для студэнтаў БНТУ

Вучэбнае электроннае выданне

Мiнск 2009

УДК 94 (476) (075.8)

Аўтары:

А.Ц. Арбузаў, А.І. Багдановіч, А.Г. Багдановіч, К.І. Баландзін, А.В. Братачкін, А.В. Бяляеў, В.К. Кісялёў, А.М. Кукса, А.В. Лепеш, Т.В. Лойка, В.Р. Мыцько, С.М. Тукала, Дз.М. Хромчанка, В.В. Шыбалка, А.Дз. Якубінская

Рэцэнзенты:

В. А. Пілецкі, доктар гістарычных навук, загадчык кафедры айчыннай і сусветнай культуры БДПУ імя Максіма Танка

А. В. Шаркоў, доктар гістарычных навук, начальнік кафедры крымінальна-выканаўчага права Акадэміі МУС РБ

На аснове сістэмна-храналагічнага падыходу праслежваецца гісторыя Беларусі перыядаў сярэднявечча, новага і навейшага часу, характэрныя рысы эканамічнага і палітычнага развіцця беларускіх зямель.

Для студэнтаў і выкладчыкаў БНТУ, усіх, хто цікавіцца гісторыяй Айчыны.

Беларускi нацыянальны тэхнiчны ўнiверсiтэт

пр-т Незалежнасцi, 65, г. Мiнск, Рэспублiка Беларусь

Тэл.(017) 292-77-52, факс (017) 292-91-37

Рэгiстрацыйны № БНТУ/ФТУГ01 – 2.2009

© БНТУ, 2009

© Калектыў аўтараў, 2009

ЗМЕСТ

ЗМЕСТ 3

Глава 1 уводзіны ў курс “гісторыя беларусі” 6

1.1. Прадмет і задачы курса “Гісторыя Беларусі ў кантэксце сусветнай цывілізацыі” 6

1.2. Перыядызацыя курса 10

1.3. Крыніцы і гістарыяграфія 11

Глава 2 свет і беларусь у старажытны перыяд 16

2.1. Першабытнае грамадства як агульны этап у гісторыі чалавецтва. Каменны век на тэрыторыі Беларусі 16

2.2. Бронзавы век на Беларусі. З’яўленне індаеўрапейцаў і “Вялікае перасяленне народаў”. Балты на тэрыторыі Беларусі 22

2.3. Жалезны век на тэрыторыі Беларусі. Паходжанне славян і славянская каланізацыя Беларусі 25

2.4. Духоўная культура і мастацтва першабытнага чалавека 28

Глава 3 еўропа і беларусь у раннім і высокім сярэднявеччы. Станаўленне дзяржаўнасці у ўсходніх славян (VI – першая палова XIII ст.) 31

3.1. Усходнеславянскія плямёны на тэрыторыі Беларусі і зараджэнне дзяржаўнасці ў Усходняй Еўропе. Кіеўская Русь. Асаблівасці развіцця Полацкага і Тураўскага княстваў 31

3.2. Сацыяльна-эканамічнае развіццё першых дзяржаў-княстваў 42

3.3. Феадальная раздробленасць. Барацьба з крыжацкай агрэсіяй і набегамі татара-манголаў 45

Глава 4 еўропа і беларусь у познім сярэднявеччы. Утварэнне і ўмацаванне вялікага княства літоўскага, рускага, жамойцкага (другая палова хііі – першая палова хvі стст.) 49

4.1. Сацыяльна-эканамічныя і палітычныя перадумовы фарміравання Вялікага Княства Літоўскага, Рускага і Жамойцкага. Канцэпцыі этнічнага паходжання дзяржавы. Федэратыўны прынцып пабудовы Вялікага Княства Літоўскага, Рускага і Жамойцкага 49

4.2. Асноўныя накірункі знешняй палітыкі Вялікага Княства Літоўскага, Рускага і Жамойцкага 55

4.3. Дзяржаўны і грамадскі лад Вялікага Княства Літоўскага. Сацыяльна-эканамічнае развіцце беларускіх зямель ў складзе ВКЛ 57

4.4. Канцэпцыі паходжання беларусаў. Развіццё беларускага этнасу 60

Глава 5 БЕЛАРУСЬ У СКЛАДЗЕ РЭЧЫ ПАСПАЛІТАЙ 63

5.1. Люблінская унія 1569 года. Утварэнне Рэчы Паспалітай і яе палітычны лад 63

5.2. Рэлігійныя адносіны ў Рэчы Паспалітай. Брэсцкая царкоўная ўнія і яе вынікі для Беларусі 67

5.3. Знешнепалітычнае становішча беларускіх зямель у складзе Рэчы Паспалітай 70

5.4. Сацыяльна-эканамічнае развіццё Беларусі ў XVII – XVIII стст. 72

Глава 6 ЕЎРОПА І БЕЛАРУСЬ У КАНЦЫ XVIII – ПЕРШАЙ ПАЛОВЕ XIX СТАГОДДЗЯ. ПАЧАТАК ІНДУСТРЫЯЛЬНАЙ ЦЫВІЛІЗАЦЫІ 76

6.1. Уключэнне Беларусі ў склад Расійскай імперыі. Асноўныя напрамкі палітыкі расійскага ўрада на тэрыторыі Беларусі ў канцы XVIII – першай палове XIX стст. 76

6.2. Беларусь у вайне 1812 года. Грамадска-палітычны рух у першай палове XIX стагоддзя 81

6.3. Сацыяльна эканамічнае развіццё беларускіх зямель у першай палове XIX стагоддзя 89

Глава 7 БЕЛАРУСЬ В ПЕРЫЯД РАЗВІЦЦЯ КАПІТАЛІЗМА (1861 – люты 1917 гг.) 93

7.1. Адмена прыгоннага права і буржуазныя рэформы другой паловы XIX стагоддзя 93

7.2. Развіццё капіталізма ў сельскай гаспадарцы і прамысловасці 99

7.3. Абвастрэнне сацыяльных супярэчнасцей. Рэвалюцыі 1905 і 1917 гг. 104

7.4. Фарміраванне беларускай нацыі. 1-я сусветная вайна і Беларусь 107

Глава 8 БЕЛАРУСЬ У ПАЧАТКУ НАЙНОЎШАГА ЧАСУ. ДЗЯРЖАЎНАСЦЬ БЕЛАРУСІ Ў ПАСЛЯКАСТРЫЧНІЦКІ ПЕРЫЯД (1917 – 1920 гг.) 111

8.1. Кастрычніцкая рэвалюцыя 1917 года і нацыянальна-дзяржаўнае самавызначэнне Беларусі. Першы Усебеларускі з’езд (снежань 1917 г.) і яго рашэнні 111

8.2. Абвяшчэнне Беларускай Народнай Рэспублікі і дзейнасць яе рады (сакавік – снежань 1918 г.) 117

8.3. Самавызначэнне Беларусі на савецкай аснове. Утварэнне ССРБ і ЛітБел 125

8.4. Савецка-польская вайна і праблемы беларускай дзяржаўнасці. Другое абвяшчэнне ССРБ. Рыжскі мірны дагавор (сакавік 1921 г.) 129