6. Рэзультаты (вынікі) бібліяграфічнай дзейнасці.

Рэзультат – заключны кампанент унутранай структуры бібліяграфічнай практычнай дзейнасці. Гэта рэалізаваная мэта дзейнасці. Доўгі час асноўным вынікам бібліяграфічнай практыкі лічылі бібліяграфічныя дапаможнікі. У межах дзейнаснага і сістэмна-дзейнаснага падыходаў бібліяграфія стала разглядацца працэс (сукупнасць працэсаў) і адпаведна трэба разглядаць і рэзультаты– як вынікі гэтых працэсаў. Канчаткаўым рэзультатам бібліяграфічнай дзейнасці А.П.Коршунаў лічыць рэальнае задавальненне інфармацыйных патрэбнасцей чалавека. Найбольш агульным вынікам працэса бібліяграфавання – сістэму бібліяграфічных дапаможнікаў, працэса бібліяграфічнага абслугоўвання – давядзенне да карыстальнікаў станоўчых ці адмоўных адказаў на іх разавыя запыты. Сукупнасць бібліяграфічных дапаможнікаў надзвычай разнастайная па сваім складзе. А.П.Коршунаў прапанаваў блочна-фасетную схему іх класіфікацыі і падзяліў гэтыю сукупнасць на чатыры асноўныя блокі: па грамадскім прызначэнні, па асаблівасцях зместу, фармы і мэтавага прызначэння дакументаў як аб’ектаў бібліяграфавання, па спецыфічных аспектах метадаў бібліяграфавання, уласнай фарме дапаможнікаў. У межах кожнага з блокаў выдзелены асобныя віды дапаможнікаў. Такім чынам, упарадкавана каля 140 разнавіднасцей бібліяграфічных дапаможнікаў, прычым практычна ўсе класіфікацыйныя рады адкрыты.

М.Г.Вохрышава таксама суадносіць рэзультаты бібліяграфічнай дзейнасці з асноўнымі бібліяграфічнымі працэсамі. Яна вызначае 3 асноўныя працэсы – бібліяграфіраванне, бібліяграфічнае абслугоўванне і бібліяграфічнае выкарыстанне і адпаведна і мадэль вынікаў, прычым не толькі асноўных, а і дадаткаўых.

Працэсы (узровень праяўлення выніка)	Вынік
	Асноўны	Дадатковы
Бібліяграфіраванне Д – БІ	Бібліяграфічная інфармацыя (бібліяграфічны дапаможнік)	Выяўленне новых тэм Выяўленне дадатковага матэрыяла Пашырэнне кругагляда бібліёграфа
Бібліяграфічнае абслугоўванне БІ – карыстальнік	Задавальненне патрэбнасцей у бібліяграфічнай інфармацыі	Авалоданне карыстальнікам спосабамі бібліяграфічнай дзейнасці Атрыманне дадатковай інфармацыі Удасканаленне метадаў бібліяграфіч-най дзейнасці Фарміраванне новых бібліяграфічных патрэбнасцей
Бібліяграфічнае выкарыстанне Д – карыстальнік	Задавальненне патрэбнасцей у дакументах	Атрыманне праз зваротную сувязь звестак аб карыснасці БІ Адкрыццё карыстальнікам новых маг-чымасцей выкарыстання атрыманай інфармацыі Удасканаленне методыкі дзейнасці Фарміраванне новых бібліяграфічных патрэбнасцей

Вывады

Бібліяграфічная практычная дзейнасць мае складаную ўнутраную структуру, у якую ўключаны суб’екты і аб’екты, ставяцца ўласцівыя толькі ёй мэты, здзяйсняюцца спецыфічныя для яе працэсы, выкарыстоўваюцца і/ці ствараюцца адпаведныя сродкі, дасягаюцца вынікі, якія забяспечваюць запатрабаванасць дзейнасці грамадствам, яе актуальнасць і шматпланавасць рэалізацыі. Сацыяльная і канкрэтна-гістарычная абумоўленасць бібліяграфічнай практычнай дзейнасці ўплывае на асаблівасці праяўленняў у межах асноўных кампанентаў.

Тэарэтычныя прадстаўленні асноўных кампанентаў бібліяграфічнай дзейнасці ў цэлым і практычнай дзейнасці, як яе неад’емнай часткі, абумоўлены спецыфікай падыходаў да разгляду сутнасці бібліяграфіі як грамадскай з’явы, метасістэмы, у якую яна ўваходзіць.

Ключавыя паняцці: бібліёграф, дакументы, карыстальнікі, бібліяграфаванне, бібліяграфічнае абслугоўванне, бібліяграфічны пошук, метады бібліяграфічнай дзейнасці, каналы давядзення бібліяграфічнай інфармацыі, тэхнічныя сродкі бібліяграфічнай дзейнасці, віды бібліяграфічных дапаможнікаў.

ЛІТАРАТУРА

Вохрышева, М.Г. Библиографическая деятэльность: структура и эффективность / М.Г.Вохрышева. – М., 1989. – С.25–51.

ГОСТ 7.0-99. СИБИД. Информационно-библиотечная деятельность, библиография: Термины и определения. – Введ. 1.06.2000. – Мн.: Белстандарт, 1999. – 23 с.

Коршунов, О.П. Библиографоведение. Общий курс: учеб. для вузов: в 2 ч / О.П.Коршунов. – М., 2001. – Ч. 1. Разд. ІІ–ІІІ. – С. 24–71.

Коршунов, О.П. Библиографоведение. Общий курс: учеб. для вузов / О.П.Коршунов. – М.: Книжная палата, 1990. – С.73–104.

Фокеев, В.А. Библиография: теоретико-методологические основания: учеб. пособие. – СПб., 2006. С.265–282.

Моргенштерн И.Г. Информационный и книжный мир. Библиография: избранное. – СПб., 2007. – С.234–273.

Гречихин, А.А. Общая библиография: Учеб. для студентов высш. учеб. заведений, обуч. по направлению книговедение/ А.А.Гречихин. – М.: Изд-во МГУП, 2000. – С. 137–172.

Гардукалова, Г.Ф. Документальный поток социальной тэматики как объект библиографической деятэльности / Г.Ф.Гардукалова; ЛГИК им. Н. К. Крупской. – Л., 1990. – 108 с.

Лекцыя 8. ВІДАВАЯ КЛАСІФІКАЦЫЯ БІБЛІЯГРАФІІ

Мэта лекцыі – прааналізаваць знешнюю структуру бібліяграфіі як грамадскай з’явы, асноўныя падыходы да разгляду відавой класіфікацыі і асобных відаў бібліяграфіі.

Пытанні

1. Відавая класіфікацыя як навуковая праблема.

2. Віды бібліяграфіі па арганізацыйна-ведамаснай прымеце.

3. Віды бібліяграфіі па аднароднасці ствараемай і распаўсюджваемай бібліяграфічнай прадукцыі.

4. Дзейнасныя віды бібліяграфіі.

1. Відавая класіфікацыя як навуковая праблема.

Від бібліяграфіі і відавая класіфікацыя – адна з самых палемічных праблем айчыннага бібліяграфазнаўства. З канца ХХ ст. на падставе распрацоўкі структурна-функцыянальнага падыхода яна трансфарміравалася ў праблему функцыянальнага зместу (сутнасці) бібліяграфічнай дзейнасці.

Праблема відаў бібліяграфіі ўзнікла ў той час, калі пад тэрмінам «бібліяграфія» разумелі як асобны бібліяграфічны дапаможнік ці іх сукупнасць, а відавая класіфікацыя як класіфікацыя бібліяграфічнай прадукцыі па розных прыметах (з укараненнем УДК для класіфікацыі дакументаў. Б.С.Баднарскі прымяніў яе для класіфікацыі бібліяграфічнай прадукцыі ў працы «Бібліяграфія рускай бібліяграфіі» 1913–1929).

З 50-х гг ХХ ст. аб'ём паняцця «бібліяграфія» стаў разглядацца як від дзейнасці і адпаведна і віды бібліяграфіі трэба было трансфарміраваць у віды бібліяграфічнай дзейнасці і вызначаючы іх улічваць сутнасна-функцыянальныя характарыстыкі бібліяграфіі спачатку як дзейнасці па стварэнні і давядзенні бібліяграфічнай інфармацыі, пазней яшчэ і навуковай і арганізацыйнай. Гэта не адразу ўлічвалася, да таго ж часам пры распрацоўцы класіфікацыі бібліяграфіі не вытрымліваліся лагічныя правілы:

1. Адзінства падстаў дзялення (у адным класіфікацыйным радзе віды могуць выдзяляцца толькі па адной дакладна сфармуляванай прымеце);

2. Неперакрыжаванасць дзяленняў (віды ў межах адной групы павінны выключаць адзін аднаго, ні адзін не павінен перакрыжоўваць другі, падпадаць пад другі ці яму падпарадкоўвацца);

3. Суразмернасць дзялення (выдзеленыя па адной прымеце віды бібліяграфіі павінны ахопліваць усе бібліяграфічныя з'явы);

4. Непарыўнасць дзялення (нельга пераскокваць з бліжэйшага класа ў больш аддалены).

Варыянты відавой класіфікацыі бібліяграфіі.

Храналагічны перыяд	Аўтарства	Віды бібліяграфіі
1927	Яніцкі М.Ф.	Апісальная Рэкамендацыйная
1931	Здобнаў М.У.	Улікова-рэгістрацыйная Крытычная Рэкамендацыйная
1940	Кананоў П.Х.	Уліковая Прагматычная
50–60-я гг.	Нікалаеў В.А. Рашацінскі І.І.	Інфармацыйная дзяржаўная навукова-інфармацыйная масава-інфармацыйная кнігагандлёвая і кнігавыдавецкая 2. Рэкамендацыйная
60-я гг. ХХ ст.	Брыскман М.А. і інш.	1. Інфармацыйная дзяржаўная навукова-інфармацыйная масава-інфармацыйная Рэкамендацыйная Крытычная
60-я гг. ХХ ст.	Шэраг аўтараў	Дзяржаўная Навукова-дапаможная Рэкамендацыйная
1968	А.І.Барсук	Базавая дзяржаўная (нацыянальная) рэгіянальная (мясцовага друку) Навукова-дапаможная Масава-вытворчая 4. Рэкамендацыйная
1971	ГОСТ 16448–70	дзяржаўная Навукова-дапаможная Універсальная Галіновая
1973	Беспалава Э.К.	Інфармацыйная Рэкамендацыйная
1975	Барсук А.І.	Базісная Навукова-дапаможная Вытворчая Навукова-папулярная Асартыментная
1977	Барсук А.І.	Сфера універсальнага Дзяржаўная Выдавецка-кнігагандлёвая Сфера прафесійнага 1. Навукова-дапаможная Вытворча-дапаможная Сфера агульнацікавага (непрафесійнага) Навукова-папулярная
1978	ГОСТ 7.0–77	Дзяржаўная Навукова-дапаможная Рэкамендацыйная Галіновая Краязнаўчая Выдавецка-кнігагандлёвая Бягучая Рэтраспектыўная Бібліяграфія бібліяграфіі
1986	Вохрышава М.Г.	Вытворчая і спажывецкая –Вытворча-дапаможная –Сацыяльна-дапаможная –Навукова-дапаможная –Вучэбна-дапаможная –Самаадукацыйная 2. даведачна-бібліяграфічная дзейнасць па апавяшчэнню аб дакументах 3. рэкамендацыйна-бібліяграфічная дзейнасць, дзейнасць па бібліяграфічнаму згортванню дакументаў 4.інстутыцыйныя віды дзейнасці Прафесійныя і непрафесійныя віды дзейнасці
1985	ГОСТ 7.0–84	Толькі віды бібліяграфічных дапаможнікаў
	ГОСТ 7.0–99	Толькі віды бібліяграфічных дапаможнікаў
2000	Грачыхін А.А.	функцыянальныя тыпы бібліяграфіі: дзяржаўная, крытычная (навукова-дапаможная), рэкамендацыйная, бібліяграфія бібліяграфіі
2000-я гг.	Косырава В.А.	Універсальная (агульная) Спецыяльная Галіновая Прыватная
2002	Сляднева Н.А.	Прагнозная Латэнтная Афінная Постэдзіцыйная
2004, 2007	Факееў В.А.	Віды бібліяграфічных ведаў: – штодзённыя – навукова-эмпірычныя

Пры даследаванні бібліяграфіі ў гістарычным ракурсе часта разглядаюць развіццё і адпаведна віды бібліяграфічнай прадукцыі. Такі падыход не адлюстроўвае і не дазваляе упарадкаваць усю шматграннасць бібліяграфічных з’яў. Калі разглядаць бібліяграфію як дзейнасць (гэта робіцца ў межах дзейнаснага ці сістэмна-дзейнаснага падыхода), то адпаведна і віды бібліяграфіі (бібліяграфічнай дзейнасці) трэба выдзяляць у іншым ракурсе і браць да ўвагі ўсе кампаненты бібліяграфічнай дзейнасці, а не толькі бібліяграфічную прадукцыю. Сёння найбольш арганізацыйна ўстойлівымі і развітымі з’яўляюцца наступныя віды бібліяграфіі: дзяржаўная, рэпертуарная, каталожная, масавая, навукова-дапаможная, рэкамендацыйная, краязнаўчая, бібліяграфія бібліяграфіі і асобна бібліяграфазнаўства. У вышэй прапанаванай табліцы прыведзены розныя погляды на відавую класіфікацыю бібліяграфіі і гэтыя віды сустракаюцца найбольш часта. Але іх нельга прыводзіць у адным лагічным радзе (парушаюцца вышэй прыведзеныя патрабаванні) і не апісваецца ўся відавая разнастайнасць.

А.П.Коршунаў лічыць, што падставамі для вызначэння відавой класіфікацыі бібліяграфія як дзейнасць могуць быць:

1. арганізацыйна-ведамасная прымета,

2. аднароднасць ствараемай і распаўсюджваемай бібліяграфічнай прадукцыі,

3. дзейнасныя віды бібліяграфіі.