5. Заканамернасці развіцця бібліяграфічнай дзейнасці (бібліяграфіі).

Бібліяграфія – гэта сацыяльны інстытут, у якім спецыфічна праяўляюцца законы і заканамернасці рознага ўзроўню. На яе аказваюць уплыў:

– агульныя законы і заканамернасці грамадскага развіцця;

– законы і заканамернасці развіцця навук, перш за ўсё, сумежных;

– заканамернасці фарміравання патрэб асобы і грамадства ў інфармацыі і ведах;

– заканамернасці развіцця самой бібліяграфічнай дзейнасці (бібліяграфіі).

Заканамернасці развіцця самой бібліяграфічнай дзейнасці (бібліяграфіі) праяўляюцца ў часе як устойлівые сувязі паміж асобнымі з'явамі практыкі. Да іх адносяцца:

1. Адпаведнасць бібліяграфіі (бібліяграфічнай дзейнасці) эканамічным і сацыяльна-культурным умовам грамадства. Гэта праяўляецца праз выбар прыярытэтных кірункаў развіцця, якія не бываюць выпадковымі. Бібліяграфія выконвае задачы, якія ставяцца грамадствам на пэўным этапе яго развіцця (папулярызацыя ведаў, дапамога навукава-тэхнічнаму прагрэсу і інш.) і ўключаецца як сфера дзейнасці ў сістэму эканамічных адносін.

2. Бібліяграфія не губляе нічога каштоўнага, дасягнутага за час свайго развіцця, не адмаўляецца ад новага, якое можа пашырыць яе магчымасці. На працягу ўсяго перыяду развіцця інфармацыйных камунікацый (вусная мова, пісьменства, кнігадрукаванне, тэле-, радыёвяшчанне, камп'ютэрныя тэхналогіі) захавалася сутнаснасць бібліяграфіі, асноўныя кірункі і фармы развіцця і, разам з тым, адбывалася іх удасканаленне і пашырэнне. Так, бібліяграфічны запіс захаваў на працягу стагоддзяў сваю сутнасць і асноўнае прызначэнне, а прадстаўленне яго на электронных носьбітах значна пашырыла магчымасці структурыравання і пошуку інфармацыі.

3. Адпаведнасць бібліяграфіі ўзроўню інфармацыйных тэхналогій і магчымасцей іх аптымальнага выкарыстання ў грамадстве. Бібліяграфія пачынала развівацца са з'яўленнем дакумента як крыніцы фіксаванай інфармацыі. Ускладненне яе адбывалася ў залежнасці ад фактараў грамадскага, тэхналагічнага развіцця краін. З развіццём кнігадрукавання сталі стварацца друкаваныя формы бібліяграфічных рэсурсаў, са з'яўленнем аўдыё-, відэадакументаў, кампакт-дыскаў, CD-ROM і т.д. – адпаведныя бібліяграфічныя крыніцы.

4. Змена асобных кірункаў развіцця і прыярытэтнасці асобных участкаў дзейнасці ў розныя гістарычныя перыяды. Напрыклад, рэкамендацыйная бібліяграфія ў краінах былога СССР займала прыярытэтныя пазіцыі з 20-х гадоў XX ст. і страціла іх да канца ХХ стагоддзя.

5. Асноўнае прызначэнне бібліяграфіі рэалізуецца праз вырашэнне дзвюх задач: 1) максімальна поўнае адлюстраванне ўсіх дакументных рэсурсаў; 2) дыферэнцыраванае адлюстраванне дакументаў з улікам патрэбнасцей розных катэгорый карыстальнікаў.

6. Наяўнасць глыбокіх сістэмных сувязей з грамадскімі інстытутамі сістэмы дакументных камунікацый. Гэта абумоўлена блізкасцю рашаемых задач і здяйсняемых тэхналагічных працэсаў, перасячэннем праблематыкі навуковых даследаванняў і інш.

7. Функцыянаванне бібліяграфіі звязана з фарміраваннем сістэмы бібліяграфічных ведаў на аснове пераўтварэння любых ведаў спецыфічнымі для бібліяграфіі метадамі.

Вывады

Бібліяграфічная дзейнасць – разнавіднасць грамадскай дзейнасці, скіраванай на ўпарадкаванне існуючай ў грамадстве інфармацыі спецыфічнымі сродкамі і даследаванне гэтага працэса. Паняцці «бібліяграфія» і «бібліяграфічная дзейнасць» супадаюць толькі на самым высокім узроўні абагульнення. Бібліяграфічная дзейнасць – складаная сістэма ў якую ўключаюцца дзве асноўныя часткі: бібліяграфічная практычная дзейнасць і бібліяграфічная пазнавальная дзейнасць. Асаблівасці яе развіцця канкрэтна-гістарычна абумоўлены.

Ключавыя паняцці: бібліяграфічная дзейнасць, бібліяграфічная практыка, вучэбна-пазнальная бібліяграфічная дзейнасць, навукова-пазнавальная, бібліяграфічная дзейнасць, прынцыпы бібліяграфічнай дзейнасці, заканамернасці бібліяграфічнай дзейнасці.

ЛІТАРАТУРА:

Коршунов, О.П. Библиографоведение: Общий курс: Учебник. – М., 1990. – С. 65–73; М., 2001. – С.**.

Вохрышева, М.Г. Библиографеская деятельность: структура и эффективность / М.Г.Вохрышева. – М., 1989. – С.114–126.

Фокеев, В.А. Библиография: теоретико-методологические основания: учеб. пособие. – СПб., 2006. – С.220–240.

Лекцыя 6. БІБЛІЯГРАФІЧНАЯ ПРАКТЫЧНАЯ ДЗЕЙНАСЦЬ: ПАНЯЦЦЕ І СТРУКТУРА

Мэта лекцыі – паказаць спецыфіку бібліяграфічнай практычнай дзейнасці як асноўнай часткі бібліяграфічнай дзейнасці, вызначыць знешні і ўнутраны ўзроўні яе структурызацыі.

1. Узнікненне і асаблівасці развіцця бібліяграфічнай практычнай дзейнасці.

2. Рысы, уласцівыя бібліяграфічнай практычнай дзейнасці.

1. Тэарэтычныя падыходы да разгляду бібліяграфічнай практычнай дзейнасці.

2. Асноўныя кірункі структурыравання бібліяграфічнай практычнай дзейнасці.

1. Узнікненне і асаблівасці развіцця бібліяграфічнай практычнай дзейнасці.

Пад практыкай разумеюць спецыфічна чалавечную, асэнсаваную, мэтазгодную і мэтанакіраваную пачуццёва-прадметную дзейнасць. Яна з’яўляецца асновай пазнання. Бібліяграфічная практыка (бібліяграфічная практычная дзейнасць) – гэта спецыфічны, інфрастуктурны від чалавечай практыкі, распаўсюджаны ў шэрагу іншых відаў дзейнасці, накіраваны на задавальненне патрэбнасцей у дакументах бібліяграфічнымі сродкамі. Яна ўваходзіць у сістэму бібліяграфічная дзейнасць, з’яўляецца яе асноўнай часткай і асновай для бібліяграфічнага пазнання.

А.П.Коршунаў лічыць зыходным пунктам любой бібліяграфічнай дзейнасці дзеянні чалавека, які адчужае звесткі аб дакуменце ад самаго дакумента, фіксуе і ўпарадкуе іх у мэтах садзейнічання рэалізацыі адпаведнасцей паміж дакументамі і спажыўцамі. Бібліяграфічная практычная дзейнасць зарадзілася ў межах бібліятэчнай справы і на працягу доўгага часу развівалася ў яе недрах і зводзілася ў асноўным да вытворчасці розных форм бібліяграфічнай інфармацыі.

Разам з тым, пры такім падыходзе па-за межамі застаюцца афінныя і разнастайныя латэнтныя формы бібліяграфічнай інфармацыі, якія з’яўляюцца неад’емнымі элементамі дакумента, а праца па іх стварэнні – неад’емнай часткай працы над дакументамі. Да таго ж нельга недаацэньваць развіцця бібліяграфічнай практыкі ў межах архіўнай справы, дзе ўзнікала і, адпаведна, рэалізоўвалася неабходнасць упарадкавання дакументаў, па-другое, захоўваліся юрыдычныя дакументы з пералікамі кніг, якія ўключаліся ў маёмасць, перадаваліся ад аднаго ўладальніка другому. Таму зыходным пунктам любой бібліяграфічнай дзейнасці можна лічыць дзеянні чалавека, які стварае дакумент і спадарожна займаецца стварэннем ідэнтыфікацыйных элементаў для гэтага дакумента, упарадкуе веды, створаныя папярэднікамі і прадстаўляе іх праз цытаты, каментарыі, спасылкі.

У працэсе развіцця бібліяграфічнай практычнай дзейнасці ўскладняліся яе кірункі, арганізацыйныя формы, метадычныя падыходы, шырыўся спетр і аб’ём ствараемай прадукцыі, ускладняліся задачы, якія ставіла перад ёй грамадства. У выніку адбылася дыферэнцыяцыя бібліяграфічнай практыкі, выразна вызначылася дзейнасць па стварэнні бібліяграфічнай прадукцыі і давядзенні бібліяграфічнай інфармацыі да карыстальнікаў. Гэтыя два працэсы і іх састаўляючыя актыўна развіваюцца на сучасным этапе. Для сучаснай бібліяграфічнай практычнай дзейнасці характэрна: пастаяннае ўскладненне, пашырэнне маштабаў яе пранікнення ў іншыя сферы грамадскага жыцця, якаснае ўдасканаленне асобных працэсаў, тэхналогіі, методыкі, пашырэнне спектру ствараемай прадукцыі.