Пытанне 8: падводная археалогія.

Падводная археалогія: Спецыфічныя метады даследвання у археалогіі – метады, якія істотна адрозніваліся ад тых метадау, якія звычайна ужываюцца у палявых умовах. Да такіх метадау адносяцца падводная археалогія, паветраная археалогія, падземная археалогія. Падводная археалогія – галіна археалогіі, якая займаецца вывучэннем сапраудных аб’ектау, якія апынуліся пад вадой. Існуюць некалькі спосабау даследвання артэфактау, якія аказаліся пад вадой: 1. Абследванне дна вадаема і збіранне невялікіх артэфактау. Па сутнасці гэта археалагічная разведка; 2. Даследванне дна вадаема па методыцы даследвання паселішчау на сушы з распрацоукай грунта; 3. Такілажныя работы: пад’ем са дна вадаема вялікіх артэфактау з дапамогай спецыяльнага абарудвання і вывучэння іх на паверхнасці; 4. Кесоныя работы: У аснове гэтага метада ляжыць асушэнне часткі дна вадаема і правядзенне на ей раскопачных работ; 5. Міліяратыуныя работы: У аснове гэтага даследвання ляжыць асушэнне усяго вадаема і правядзенне затым раскопачных работ. Пачатак даследвання затанулых аб’ектау бярэ свае вытокі з Антычнай пары, калі вопытныя ныральшчыкі абследвалі затанулыя карабліу пошуках скарбау. Гэтыя работы праводзіліся у меркальтыйных інтарэсах, не праводзіліся у навуковых цэлях. Вопыт гэтыхх ныральшчыкау спатрэбіуся для вучоных наступных эпох. Становішча змянілася, набыло навуковы падыход у даследванні затанулых аб’ектау у сярэдзіне 19 стагоддзя, калі археалогія аформілася у самастойную навуку. У той час у шматлікіх кутках свету праводзіліся археалагічныя раскопкі, быу вынайдзены вадалазны рыштунак. Першымі хто выкарыстаугэтыя вынаходніцтвы у навуковых цэлях мэтах даследвання, былі англічане Чарльз і Джон Дзіны. У 1836 годзе яны абследвалі вусце ракі Тэмзы, дзе быу затоплены англійскі фрыгат “Мэры Роуз”. Англійскі врыгат “Мэры Роуз” быу пабудаваны для вайны з французскім флотам. На яго пабудову пайшло прыкладна 15 гектарау лесу. Гэта быу даволі магутны карабель для таго часу. Ен быу даволі вялікім : ен меу 4 палубы і таксама ен меу 4 мачты. На яго узбраенні знаходзілася даволі шмат тяжкіх гармат, вялікая колькасць мушкетау. 19 ліпеня 1545 г. – фрыгат выйшау з бухты ракі Тэмзы і пачау урачыстае шэсце. Фрыгат выйшау у адкрытае мора і павінен быу даць салют. Калі былі адчынены пушачныя адтуліны, наляцеу моцны парыу ветра, які нахіліу карабель. У гэтыя пушачныя адтуліны пачала залівацца вада і за некалькі хвілін фрыгат пайшоу на дно і уся каманда загінула. Спецыялісты утой час спрабавалі падняць фрыгат (ім удалося дастаць мелкія рэчы), але у 19 стагоддзі пра гэты фрыгат ужо амаль ніхто не памятау. Рыбакі, калі на гэтым месцы лавілі рыбу, пастаянна чапляліся за нешта і рвалі свае сеці. Таму, каб высветліць што там, рыбакі папрасілі дапамогі у гэтых братоу. Ім удалося падняць на паверхню 24 гарматы і іншыя віды узбраення (мушкеты, лукі і іншае), таксама былі знойдзены прадметы побыту. Але самае галоунае яны па памяці намалявалі падрабязны план фрыгата і зрабілі яго навуковае апісанне. У сярэдзіне 20 стагоддзя пра гэты фрыгат забыліся. У другой палове 20 стагоддзя удалося знайсці рэшткі фрыгата, якія даволі добра захаваліся. У 1978 годзе прыступілі да раскопак гэтага фрыгата і было пастаулена такое пытанне як узняць яго на паверхню. З дапамогай даследвання фрыгата высветлелі чаму экіпаж не здоліу спасціся (каля 400 чалавек). Справа у тым, што верхняя палуба была пакрыта сеткай, менавіта з-за гэтага большая частка экіпажа загінула. Цікава, што самыя апошнія знаходкі былі знойдзены у кастрычніку 2005 года. Фрэгат “Мэры Роуз” змясцілі у сухім доке. Яго апрацавалі спецыяльным сухім хімічным прэпаратам і зрабілі з яго музей. Францыя 24. 07 1684 года: ад порта Ля-Рашэль адыходзіць эскадра у складзе 4 караблей. На караблях акрамя ваенных прысутнічала і простае насельніцтва (350 чалавек). Гэтая эскадра бярэ курс на амерыку да вусця ракі Місісіпі, каб заснаваць там паселішча. Мэта плавання: заснаваць у вусці ракі Місісіпі паселішча (зараз гэта штат Луізяна і заснаванае у вусці ракі Місісіпі паселішча Новы Арлеан). Гэтая эскадра была благаслаулена французскім каралем Луі 14. Адзін карабель пад назваю Белла быу не у зусім прыгодным стане і калі паднялася вялікая бура, то карабель затануу (глыбіня была менш за 4 метра). У 1995 годзе амерыканскія спецыялісты абследвалі гэтае месца у вусці заліва. Даследванне паказала, што крабель вельмі кепска захавауся, па гэтай прычыне яго нельга было падняць на паверхню, таму што пры пад’еме ен бы поунасцю разбурыуся. Улічваючы, што глыбіня была невялікая было вырашана узвесці металічную скрыню вышыней больш за 4 метра, засыпалі пясок паміж сценкамі і выдалілі воду. Тэрыторыю разбілі на квадраты і пачалі раскопкі. Пад час раскопак было знойдзена узбраенне, кераміка, алавянныя рэчы і многія іншыя рэчы побыту. Гэтыя раскопкі каштавалі археолагам 1400000 доларау. Падводная археалогія у Расіі і Беларусі: Першыя падводныя даследванні у Расіі адбыліся у 1905 годзе у Крыму і Феадосіі. 1943 год – Жак іф Кусто вынайшау акваланг. Гэта дало магчымасць праводзіць даследванні на большай глыбіні і большай плошчай. 30-я гады 20 стагоддзя – адбыліся даследванні каля старажытных паселішчау Херсона і Олея. 1957 год – у Крыме пачала дзейнічаць пастаянная археалагічная экспедыцыя, якая займалася падводнымі работамі. З невялікімі перапынкамі яна дзейнічае і па сеняшні дзень. У Беларусі першыя такія работы прыпадаюць на 1907 год, калі з рэчкі Ясельда была паднятагармата 17 стагоддзя. На рацэ Беразіна былі праведзены даследванні па поіску каштоунасцей, якія пад час вайны 1812 года вывазіу Напалеон з масквы. Справа гэтых даследванняу заключаецца у тым, што Фнапалеон, калі бяжау ва Францыю схавау на тэрыторыі беларусі 35 пудоу срэбра і 18 пудоу золата. 1987 год – пры мінскім ДПІ быу створаны клуб па археалагічным даследванням “Аква науты”. Яны разам з археолагамі Акадэміі навук праводзілі даследванне рэчышча Заходняй Дзвіны, дзе раней стаяу Барысаускі камень. 1987-1991 гада – абследвалася рэчышча ракі свіслач, са дна былі падняты старажытныя рэчы. 1991 год – абследуецца дно возера, каля гарадзішча Маскава. Міліяратыуныя работы у археалогіі адбыліся упершыню у 19 стагоддзі на тэрыторыі Швейцарыі. Гэтыя міліяратыуныя работы былі праведзены, калі была спушчана вада з возера, што дало магчымасць вывучэння паселішча ранняга жалезнага веку (Гальштат). Такіяж міліяратыуныя работы праводзіліся і на тэрыторыі Польшчы пры даследванні гарадзішча Біскупін. На тэрыторыі Латвіі такія работы былі праведзены пры даследванні стаянкі Сарнатэ і гарадзішча ранняга жалезнага веку 96-8 ст.) Арайшы. На абодвух паселішчах былі выяулены рэжшткі дамоу і вуліц. На беларусі такія работы былі праведзены у Любаньскім раене на возеры Вячора. Калі былі праведзены міліяратыуныя работы, археолагі выявілі стаянку мезаліта і знайшлі рэшткі костак.