- •1. Азначэнне паняцця "гістарычная крыніца". Прырода гістарычнай крыніцы. Суадносіны гістарычных крыніц і гістарычных дапаможнікаў.
- •2. Сістэматызацыя і класіфікацыя гістарычных крыніц.
- •3. Класіфікацыя пісьмовых крыніц.
- •4. Азначэнне крыніцазнаўства. Аб'ект і прадмет навукі. Тэарэтычнае і прыкладное крыніцазнаўства.
- •5. Месца крыніцазнаўства ў сістэме гуманітарных ведаў.
- •6. Месца крыніцазнаўства ў сістэме гістарычных ведаў.
- •7. Развіццё крыніцазнаўства ў эпоху Сярэдневякоўя.
- •8. Развіццё крыніцазнаўства ў эпоху Адраджэння. Дзейнасць "эрудытаў" у галіне фарміравання элементаў крыніцазнаўства як навукі.
- •9. Развіццё крыніцазнаўства ў другой палове XVIII - XIX ст.
- •10. Развіццё крыніцазнаўства ў пач. XX ст.
- •11. Фарміраванне крыніцазнаўства як навукі ў ссср у 1917 - 1950-я гг.
- •12. Развіццё крыніцазнаўства ў другой палове XX ст.
- •13. Развіццё крыніцазнаўства ў Беларусі.
- •14. Характарыстыка асноўных этапаў работы з гістарычнай крыніцай.
- •15. Паняцце і змест крыніцазнаўчай эўрыстыкі. Пошук гістарычных крыніц ў камп'ютарнай сетцы Інтэрнэт.
- •16. Паняцце і змест бібліяграфічнай эўрыстыкі.
- •17. Паняцце і змест архіўнай эўрыстыкі. Арганізацыя пошуку крыніц у архівах.
- •18. Паняцце "крыніцазнаўчая крытыка". Асноўныя этапы крыніцазнаўчай крытыкі і іх характарыстыка.
- •19. Паняцце "знешняя крытыка гістарычных крыніц". Складаючыя знешняй крытыкі.
- •20. Даследаванне тэксту гістарычнай крыніцы.
- •21. Высвятленне часу стварэння гістарычнай крыніцы.
- •22. Высвятленне месца стварэння гістарычнай крыніцы.
- •23. Высвятлення аўтара гістарычнай крыніцы.
- •24. Інтэрпрэтацыя гістарычных крыніц.
- •25. Вызначэнне аўтэнтычнасці (сапраўднасці) і падробленасці гістарычных крыніц.
- •26. Падставы і матывы для падробак гістарычных крыніц. Асноўныя прыкметы падробак гістарычных крыніц.
- •27. Паняцце "ўнутраная крытыка". Мэта і змест унутранай крытыкі.
- •28. Паняцце верагоднасці гістарычнай крыніцы. Паўната і дакладнасць інфармацыі крыніцы.
- •29. Крыніцазнаўчы сінтэз.
- •30. Праблемы вывучэння рэчавых, выяўленчых, аудыяльных крыніц.
- •31. Характарыстыка матэрыялаў заканадаўства зямель Русі IX - XIII стст.
- •32. Характарыстыка матэрыялаў заканадаўства перыяду Вялікага княства Літоўскага.
- •33. Характарыстыка матэрыялаў заканадаўства перыяду Расійскай імперыі.
- •34. Характарыстыка матэрыялаў заканадаўства найноўшага часу.
- •35. Агульная характарыстыка актавых матэрыялаў. Віды актаў. Актавы фармуляр.
- •36. Этапы развіцця актавых матэрыялаў.
- •37. Агульная характарыстыка матэрыялаў справаводства.
- •38. Характарыстыка матэрыялаў справаводства перыяду Вялікага княства Літоўскага. Сеймавыя матэрыялы XVI - XVII стст.
- •39. Канцэлярыя Вялікага княства Літоўскага і яе кнігі. Першапачатковы і сучасны стан кніг.
- •40. Асноўныя этапы навуковага засваення і вывучэння "Літоўскай метрыкі". Віды дакументавання і тэрміналогіі Метрыкі.
- •41. Мытныя кнігі як крыніца для вывучэння сацыяльна-эканамічнай гісторы Беларусі XIV - XVIII стст.
- •42. Характарыстыка матэрыялаў справаводства перыяду Расійскай імперыі. Справаздачы губернатараў як крыніца па гісторыі Беларусі.
- •43. Характарыстыка і класіфікацыя дакументаў справаводства найноўшага часу.
- •44. Характарыстыка і этапы развіцця статыстычных матэрыялаў.
- •45. Зараджэнне статыстыкі. Гаспадарчыя апісанні і дакументы фіскальнага ўліку насельніцтва XVI - XVIII стст. Як гістарычныя крыніцы.
- •46. Эканоміка-геаграфічныя і гаспадарчыя апісанні, матэрыялы фіскальнага ўліку канца XVIII - першай паловы XIX ст. Як гістарычныя крыніцы.
- •47. Характарыстыка статыстычных крыніц другой паловы XIX - пачатку XX ст.
- •48. Характарыстыка статыстычных крыніц найноўшага часу.
- •49. Характарыстыка летапісаў і хронік як гістарычных крыніц. Этапы летапісання на Беларусі.
- •50. Характарыстыка беларускага летапісання XI - XIV стст.
- •51. Характарыстыка беларускага летапісання XV - XVI стст.
- •52. Асаблівасці летапісання XVII - XVIII стст.
- •53. Характарыстыка мемуарнай літаратуры як гістарычнай крыніцы. Этапы развіцця
- •54. Характарыстыка агіяграфічных крыніц.
- •55. Характарыстыка літаратурных і публіцыстычных твораў XI - XIII ст.
- •56. Характарыстыка публіцыстычных твораў XVI - XVIII ст.
- •57. Характарыстыка публіцыстычных твораў XIX - XX ст.
- •58. Характарыстыка эпісталярных крыніц.
- •59. Спецыфічнасць перыядычнага друку як гістарычнай крыніцы.
- •60. Этапы развіцця перыядычнага друку ў Беларусі.
53. Характарыстыка мемуарнай літаратуры як гістарычнай крыніцы. Этапы развіцця
мемуарнай літаратуры ў Беларусі.
Пад мемуарнай лiт-рай-творы, у цэнтры якiх знаходзiцца асоба аўтара. Грамадскiя падзеi ў iх паказаны не ўвогуле, а ў сувязi з гэтай асобай, праз яе суб'ектыўнае ўспрыманне. тэрмiн «мемуары»(ад франц. memories або лац. memoriale) ужываецца i ў шырокiм сэнсе, у якасцi вызначэння цэлай групы крынiц, заснаваных на памяцi, i ў вузкім для вызначэння асобнага iх вiду – успамiнаў.У дачыненнi да класiфiкацыi мемуараў адзiнага погляду не iснуе. Пераважная частка даследчыкаў падзяляе iх у адпаведнасцi з формай фiксацыi iнфармацыi на наступныя чатыры вiды:1. Успамiны – калi аўтар праз нейкi час пасля пэўных падзей расказвае аб iх цi аб усiм сваiм мiнулым жыццi (сюды ж можна далучыць аўтабiяграфii, жыццеапiсаннi). Успамiны пiшуцца самiм мемуарыстам i такi вiд мемуараў найбольш распаўсюджаны.2. Літаратурны запіс успамінаў – узнікае тады, калі мемуарыст звяртаецца да дапамогі літаратара і апошні надае ўспамінам літаратурную форму, нічога не скажаючы ў тэксце і не ўносячы ў яго нейкіх «упрыгожанняў». Тым не менш літаратар усё ж пакідае сваё «я» ў мемуарах і, вывучаючы літаратурныя запісы ўспамінаў, заўсёды неабходна ўдакладняць ступень яго ўмяшання.3. Калі вуснае апавяданне мемуарыста аб мінулым стэнаграфуецца (ці пратакаліруецца), то твор набывае форму стэнаграфічнага (пратакольнага) запісу ўспамінаў. Яны звычайна ствараюцца па ініцыятыве архіваў, інстытутаў, камісій і музеяў, якія зацікаўлены ў зборы і захаванні мемуарных крыніц. Пры вучэнні гэтага віду мемуарнай літаратуры трэба мець ва ўвазе, што, па-першае, пры стэнаграфаванні ўспамінаў на мемуарыста пэўным чынам уплывае асоба, якая вядзе гаворку. Па-другое, успаміны прымаюць форму мемуараў толькі пасля расшыфроўкі, выпраўлення і падпісання іх аўтарам. І па-трэцяе, па сваім стылі стэнаграмы ўспамінаў захоўваюць асаблівасці размоўнай мовы (шурпатасці мовы, непаслядоўнасць выкладання і г. д.).4. Дзённікі як від мемуарнай літаратуры ўзнікаюць тады, калі сучаснік апавядае аб падзеях, людзях, пачуццях і г. д. дзень за днём, на працягу ўсяго свайго жыцця або нейкага яго перыяду. Звычайна дзённікі ствараюцца па асабістай ініцыятыве аўтара, і аўтары іх апавядаюць аб перажытым з пазіцыі таго ж часу.Такім чынам, усе мемуары з’яўляюцца запіскамі сучаснікаў аб мінулым, але кожны від па-свойму даносіць гэтае мінулае да ведама наступных пакаленняў. Найбольш распаўсюджаныя віды мемуараў – дзённікі і ўспаміны. Дзённікі пішуцца пад пэўным эмацыянальным уздзеяннем ад падзеі, мемуарыст яшчэ не можа ўзняцца да асэнсавання яе ў цэлым, адлюстроўвае толькі асобныя бакі рэчаіснасці. Успамінам уласцівы рэтраспектыўны погляд на падзеі, што дае падставу для іх глыбейшага асэнсавання. Найбольш ідэальнымі ў мемуарнай літаратуры з’яўляюцца творы, у якіх дзённікавая дакладнасць спалучаецца з сінтэтычнасцю, уласцівай успамінам (калі аўтар пры складанні апошніх карыстаўся сваімі ранейшымі дзённікавымі нататкамі).Адзначанае спалучэнне даволі часта сустракаецца ў запісках падарожнікаў. Назіранні падарожніка –як правіла, свежы погляд прадстаўніка інш.культуры, інш. традыцый і каштоўнасцей. У развіцці мемуарнай літ-ры можна адзначыць наступныя этапы:1) др. пал. XVI ст., летапісцы аддаюць перавагу сюжэту апавядання, мясцовым падзеям, гісторыі жыцця асобных сем’яў ці дзеячаў. З’яўляюцца творы, якія знаходзяцца на мяжы паміж летапісам і мемуарамі (напрыклад, Баркалабаўскі летапіс). др.пал. XVI – XVII ст. – пільная ўвага да грамадскіх падзей у краіне. Уражанні аб убачаным, пачутым і перажытым былі настолькі моцнымі, што прымушалі сведкаў весці запісы, каб пакінуць гэтыя падзеі для гісторыі. Стваральнікамі твораў гісторыка-мемуарнай прозы былі ў асноўным прадстаўнікі шляхецкага саслоўя. У той час немагчыма было знайсці такой шляхецкай сям’і, дзе б ні вяліся дзённікі, і не толькі аб гаспадарчым і асабістым жыцці, але і аб найбольш важных палітычных падзеях, якія адбываліся ў краіне.2). супадае з XVIII ст. У XVII ст. дыярыушы пераважна бясстрасна фіксавалі падзеі, то цяпер у дзённіках і ўспамінах з’яўляецца суб’ектыўнае «я» аўтара, адлюстроўваюцца яго думкі і пачуцці (эгацэнтрычнасць). Мемуарыстыка ўзбагачаецца ў жанравых адносінах, набліжаецца да мастацкай прозы – прыгодніцкага рамана (І. Турчыноўскі, С. П. Пільштынова), сентыментальнай аповесці-споведзі (Ф. Карпінскі). У мемуарах гэтага часу прыметны традыцыі «жыцейскай», бытавой літаратуры, выкладанне матэрыялаў у форме дзённікавых запісаў, «раманаў у пісьмах». Усе гэтыя змены тлумачацца ўнутранымі зменамі ў тагачасным чалавеку, які ўсё больш усведамляў сябе асобай, індывідуальнасцю. У мемуарнай літаратуры XVIII ст. , як і папярэдняй, разам з тым шмат велізарных прагалаў – слаба паказана жыццё вёскі, амаль адсутнічае горад. Гэта патрабуе супастаўлення і дапаўнення мемуарных твораў іншымі крыніцамі. 3)пач. ХІХ ст.-1920-х гг. Паступова павялічваецца колькасць твораў мемуарнай літаратуры, заўважны яе паварот да народнага, сялянскага жыцця. Узрастае палітызаванасць, інфармацыйная насычанасць крыніц, аўтары якіх былі ў цэнтры найбольш значных падзей свайго часу. Такая тэндэнцыя асабліва акрэсліваецца з канца 50 – 60-х гг. ХІХ ст. Пашыраецца кола аўтараў, сярод якіх – значная колькасць разначынцаў: чыноўнікаў, служачых, інтэлігентаў, а крыху пазней – купецтва, сялян і рабочых. У іх творах шырока адлюстроўваецца дзейнасць цэнтральнай і мясцовай адміністрацыі, прадстаўнікоў народнай адукацыі, духавенства, жыццё сялянства і розных слаёў гарадскога насельніцтва, становішча арміі і г. д. У гэтых мемуарах асоба ўсведамляецца не сама па сабе, а ва ўзаемасувязі з рознымі грамадскімі групамі. Больш дакладна вызначаюцца грамадска-палітычныя погляды аўтараў. Узмацняецца публіцыстычная накіраванасць, мемуарныя творы набываюць грамадскае гучанне. Павялічваецца ўвага аўтараў да мастацкіх вартасцей мемуараў, яны часцей звяртаюцца да дакументаў і дапаможных матэрыялаў, каб падкрэсліць дакладнасць сваіх слоў. Асаблівасцю мемуарнай літаратуры канца ХІХ – пачатку ХХ ст. становіцца дакладнае вызначэнне аўтарамі сваёй сацыяльнай ці нацыянальнай прыналежнасці, грамадска-палітычных і ідэйных пазіцый. Чацвёрты этап, як і папярэднія, не мае дакладнай храналагічнай мяжы. Ён акрэсліваецца з пачаткам паступовага ўстанаўлення Савецкай улады на тэрыторыі Беларусі. Мемуары гэтага часу ўсё больш вызначаюцца ў якасці зброі ідэалагічнай і палітычнай барацьбы. Актыўна збіраюцца і публікуюцца ўспаміны ўдзельнікаў рэвалюцыйных падзей другой паловы ХІХ – пачатку ХХ ст., Кастрычніцкага перавароту (ці, як пазней яго называлі, – рэвалюцыі), грамадзянскай вайны (1920 –
1930-е гг.). Мемуарысты адшукваюць тыповыя сітуацыі, тыповыя вобразы, прыходзяць да разумення тыповасці сваёй індывідуальнасці («я» – як і «ўсе»), дэманструюць непарыўнасць свайго лёсу з лёсам краіны, народа. Новым штуршком развіцця мемуарнай літаратуры стала барацьба з фашызмам у 1941 – 1945 гг. Узрастае колькасць мемуараў, а таксама з’яўляюцца новыя іх разнавіднасці: успаміны-анкеты, стэнаграфічныя і літаратурныя запісы ўспамінаў. Мемуары часам набываюць навуковую вартасць не толькі як крыніца, але і даследаванне (успаміны кіраўнікоў партызанскага руху П. К. Панамарэнкі, П. З. Калініна і інш.).З пачатку 1960-х гг. з’яўляюцца таксама ўспаміны дзеячаў культуры (З. Азгура, П. Мядзёлкі, А. Карпюка і інш.), савецкіх і партыйных кіраўнікоў, якія не ўдзельнічалі ў партызанскім і падпольным руху (К. Кавалёва).пяты, этап яшчэ толькі акрэсліўся з канца 1980-х гг. Яго характэрнымі рысамі, у адрозненне ад папярэдняга, сталі меншая ступень заідэалагізаванасці твораў, публікацыя тых з іх, што не маглі ўбачыць свет (успаміны рэпрэсiраваных, дзеячаў беларускай эміграцыі), імкненне выказаць тое, што не змаглі раней (у гэтым сэнсе асабліва паказальныя ўспаміны А. Карпюка «Развітанне з ілюзіямі»). Жыццё працягваецца, а значыць, працягваецца і гісторыя мемуарнага жанру.падзел МЕМУАРНАЙ ЛІТ-РЫ НАВЕЙШАГА ЧАСУ па наступных перыядах:1) 1917 – 1927 гг.;2) канец 1920-х – 1930-я гг.;3) перыяд Вялікай Айчыннай вайны (1941 – 1945) і першае пасляваеннае дзесяцігоддзе;4) другая палова 1950 – сярэдзіна 1980-х гг.;5) з канца 1980-х гг. па сучасны перыяд.