- •1.Прадмет гісторыі дзяржавы і права Беларусі, яго задачы і асаблівасці.
- •3.Дзяржавы на тэррыторыі беларусі 9-12 в. І палітычны лад.Службовыя асобы.
- •4.Права старажытных беларускіх дзяржаў і яго асноўныя рысы.Адлюстраванне звычаявага права ў пісанам заканадаўстве.
- •5.Міжнародныя пагадненні і вассальныя дагаворы-крыніцы старажытнага беларускага права ў пісаным заканадаўстве.
- •6. Утварэнне Вялікага княства Літоўскага. Фарміраванне тэрыторыі дзяржавы. Адміністрацыйна-тэрытарыяльнае ўладкаванне ў хiii–хvi ст.Ст.
- •7. Дзяржаўны лад вкл в 13-16в.Вышэйшыя органыдзяржаўнай ўлады.Службовыя асобы дварцовай адміністрацыі.
- •8. Мясцовыя органы дзяржаўнай улады ў Беларусі ў хiii–хvi ст.Ст.
- •9. Органы кіравання ў гарадах Беларусі ў хiii–хvi ст.Ст. Магдэбургскае права ў гарадах Беларусі.
- •11. Віленска-Радамская і Гарадзельская уніі (гісторыка-прававая характарыстыка).
- •12. Клас феадалаў і саслоўе шляхты ў Беларусі ў хіv–хvіі ст.Ст.
- •13. Прававое і сацыяльнае становішча сялян Беларусі. Змены ў прававым і сацыяльным становішчы сялян ў хvі ст.
- •14. Прававое і сацыяльнае становішча гараджан Беларусі ў хіv–хvіі ст.Ст
- •15. Люблінская унія (гісторыка-прававая характарыстыка).
- •16. Берасцейская царкоўная унія (гісторыка-прававая характарыстыка).
- •18. Палітыка- прававая думка ў Беларусі ў хіі – хvі ст.Ст
- •20. Агульназемскія граматы (прывілеі) – крыніцы права Вялікага княства Літоўскага.
- •21. Абласныя граматы: прычыны прыняцця, змест і значэнне.
- •30 Снежня 1918 года ў Смаленску склікаецца 6-я паўночна-заходняя абласная партыйна канферэнцыя ркпб.
13. Прававое і сацыяльнае становішча сялян Беларусі. Змены ў прававым і сацыяльным становішчы сялян ў хvі ст.
Прававое становішча сялян у асноўным замацавана ў валасных граматах, агульназемскіх граматах і ва ўсіх трох статутахх.
Сяляне падзяляліся: гаспадарскія сяляне, панскія сяляне, царкоўная сяляне.
Найбольш зажыточныя сяляне, якія неслі ваенную службу маглі карыстацца 2 валокамі зямлі, лічыліся свабоднымі, маглі пераходзіць да другога феадала.
Залежныя ад феадала сяляне: людзі цяглыя, асадныя, агароднікі.
Людзі цыглыя: маглі карыстацца 1 валокай зямлі: абавязан несці павіннасці.
Агароднікі: іх зямельны надзел 2 моргі; асноўная павіннасць – паншчаные работы. Колькасць агароднікаў павяліячвалася за кошт пераходу челядзі на землю, разарэння і аграблення ў час вайны, эксплуатацыі.
Заканадаўчыя акты другой паловы 16ст – прадпісывалі вялікакняжецкай адміністрацыі і асобным феадалам пераводзіць челядзь у разрад агароднікаў.
У залежнасці мелі ці не мелі права пераходу ад аднаго феадала к другому: пахожыя і не пахожыя.
Сяляне-даннікі: не падпарадкоўваюцца феадалу, несліпавіннасці на карысць князя або дзяржавы.
Халопы-челядзь нявольная – найбольш быспраўныя.
Беззямельные сяляне: халупнікі, кутнікі – наймаліся ў работнікі, або займаліся рамеством. Прававое стновічша: забаранялася займаць пасады ў дзяржаўным апараце, не дапускаліся нрава. соймы, удзельнічалі ў мясцовых валасных справах.
Статут 1588: сялянам забаранялася набываць маенткі і землю.
Залежныя сяляне: не мелі права без дазволу свайго пана меняць або выбіраць месца жыхарства, абязаны выконваць усе павіннасці, падвергалісь суду феадала.
14. Прававое і сацыяльнае становішча гараджан Беларусі ў хіv–хvіі ст.Ст
Прававое становішча мяшчан замацоўвалася ў гарацкіх граматах.
Маемаснае становішча забяспечвалася звычаевым правам, у некаторый ступені рознымі прававымі актамі
Найбольш багатыя мяшчане: валодалі маенткамі, абавязаны былі несці ваенную службу на раўне са шляхтай.
Асноўная маса насельніцтва горада: не мелі землеўладанняй, не маглі іх набываць, наследванне маемасці мяшчанамі ажыцяўлялася на аснове звычаевага права.
Асабістыя права мяшчан залежылі ад горада ў якім пражывалі.
Найбольш багатыя мяшчане карысталіся правам судзіцца толькі ў магістрацкім судзе. Справы простых мяшчан – падсудны магістрацкаму суду, старасце, намесніку старасты і феадалу.
Мяшчане буйных гарадоў вызвалены ад паншчыны (акрамя работ па будаўніцтву і рамонту замка). Унасілі налог у дзяржаўную казну.
Прававая няроўнасць гараджан замацавана ў артыкуле 6 раздзела 13 статута 1588.
Палітычнымі правамі мяшчане беларускіх гарадоў не валодалі. Асноўнымі спосабамі іх уплыву на заканадаўства былі падача у рада чалавідных і простага люду.
Яны мелі права аб’ядноўвацца ў саюзы па прафесіі – цехі, і ў релігійна-асыетніцкія канфесіі – брацтва.
15. Люблінская унія (гісторыка-прававая характарыстыка).
Вкл ў 16ст апынулася ўў цяжкім становішчы: насядалі польскія феадалы і каталіцкае духавенства, імкнучыся захапіць землі беларусі; пачалася Лівонская вайна, былі захоплены рад гарадоў беларусі.
Пытанне аб ахове заходніх граніц і абарон насельніцтва ад разбойніцкіх нападкаў узнімаліся на соймах ВКЛ. Але ўрад Жыгімонта Аўгуста не прымяняй дзейсных загадў супраць гэтых нападаў.
У 1549 жігімонт Аўгуст заключыў пагадненне з Габсбургамі, скія абяцалі яму узброенную дапамогу супраць непаслушэнства падданых.
Вялася шырокая прапаганда па злюццю Польшчы з ВКЛ. Каталіцкія прапагандісты абяцалі, что уся дробная і сярэдняя шляхта атрымае такія ж правы і палітычнае значэнне ў дзяржаве, як і буйныя феадалы.
Жыгімонт Аўгуст у 1563 выдаў прывілей, якім абвяшчаліся роўныя правы шляхты с католікамі. 13 сакавіка 1564 выдаў дэкларацыю, у якой абвясціў што адмаўляецца ад сваіх праваў на землі ВКЛ, адракаееца і ўступае іх Польшчы. Феадалы княства выступілі супраць дэкларацыі.
Феадалы вялі перамовы з прадстаўнікамі Польшчы про больш цесны саюз дхвюх дзяржаў, але пры ўмове захавання раўнапраўя.
Пастанова Віленскага сойма 1563: зацвердзіў інструкцыю для перемоваў з Польшчай аб уніі. Ідэю уніі з польшчай на ўмовах раўнапраўя падтрымлівала большасць феадалаў княства – спадяваліся гэтым замацаваць свае становішча унутры княства і атрымаць дапамогу ў вайне з расіей.
У снежні 1568 Жыгімон выдаў грамату, у якой абяцаў ахоўваць правы і інтарэсы княства і не прымушаць яго прадстаўнікоў да уніі. Клятвенныя абяцанні і дамаўленні, а таксама надзеі атрымаць дапамогу ў вайне схілілі княства з’явіцца ў Люблін на перамову.
Пасяджэнні Люблінскага сойма пачаліся 10 студзеня 1569. Польскія феадалы заявілі, штор жадаюць поўнай ліквідацыі княства і падрыхтавалі дакумент і запатрабавалі яго падпісання без ніякага абмеркавання – 15 лютага прадстаўнікі ВКЛ адмовіліся падпісаць дакумент, 1 сакавіка пакінулі Люблін.
5 сакавіка Жыгімонт выдаў незаконны акт аб адлучэнні ад ВКЛ Зямель і далучэнні іх да Польшчы. Гэта не дало магчымасці ВКЛ далей самастойна весці вайну, і вымашаны балі падпісаць акт уніі на ўмовах Польшчы.
Акт Люблінскай уніі быў аформлены ў выглядзе прывілея дагавора, зацверджаны пастановай Люблінскага сойма 1 ліпеня 1569. Тэкст: у двух экземплярах.
Тытул і пасады ВКЛ заставаліся. Збіраюцца толькі агульныя соймы і адна Рада. Дагаворы з іншымі краінамі толькі са згоды ободвух народаў.
Пасля смерці Жыгімонта Аўгуста юрыдычна было прызнана захаванне адасобленасці ВКЛ.
Гэтае аб’яднанее спарадзіла новую дзяржаву – Рэч Паспалітую