7 Тақырып. Электр энергияны берумен байланысты мәселелер (2 сағат).

Электр тораптарының сүлбелерін құру принциптері.

Электр желі конфигурациясы тиелген жүктің бөліуі және энергия көздерінің орналасуынын географиялық шарттарға сәйкес дамуы.

Бұл шарттардың көп түрлілігі мен сәйкессіздігі түрлі жүйенің үлкен көлеміне және электр желінің конфигурациясына әкеледі. Техника-экономикалық көрсеткіштер және түрлі құрамға ие. Тиімді шешуі тек техника-экономикалық жолмен нұсқаларды салыстыру кезінде табылуы мүмкін.

Электр жүйелер сұрыптау бірқатар көрсеткіштер ішіндегі ең керектілері: құрылымдық орындау, тоқ нәсілі, қабылдаушының мінез-құлқы, номиналды қуат, қосылыс сызбасы.

Құрылысына қарай ауа және кабельді, ішкі сымдар желілері болады.

Ток нәсілі тұрақты және ауыспалы болып бөлінеді.

Қабылдаушының мінезіне және олар алатын аумағына байланысты айырады: қалалық торлар, өнеркәсіп торлары, ауылдық торлар, электр тордың жүйесі. Бұдан басқа қолданылатын ұғымдар: торды реттеу, торды қоректендіру, электр жеткізу желісі, электр жүйенің ең басты торы.

Әрбір тор номиналды кернеумен мінездемеледі, электр техникалық құралдардың бөліктері болып табылады.

Қазақстанда негізігі қабылданған және жұмыс атқарудағы номиналды кернеу шкаласы: 0,4-6-10-350110-220-500-1150кВ.

Әр жүйенің жұмысы жан-жақты болуы керек, ол әр түрлі қуатқа бейімдену керек. Жүйенің параметрлері оның дамуын өзгертеді және болашаққа құрылатын жүйелерімен байланыста болуы керек, аз уақыт аралығында энергияны жеткізу керек.

Жүйе сызбасы үлкен аумақты алуы керек, осы аумақты энергия тұтынатын тұтынушы объектілер жатады.

Электр жүйесінің басты қажеттеліктері:

1. электр энергиясын тұтынушыға сенімді жеткізу және сапасы;

2. электр жүйесінің құрылысының шығымын азайту.

Әдетте басты талап энергия сапасы, тұтынушының сенімділігі. Электр жүйедегі инженерлік жұмыстың басты мақсаты үнемділік және сапа.

Электр жүйенің негізгі элементтерінің бірі электр жеткізгіш желілер, оны техникалық тексерудің мәнісі зор, және техникалық қалыпты жағдайда ұстау қажет.

Энергия жеткізу тобы әуе желілерін техникалық жағдайда күтеді, олар графикалық тексерістер өткізу міндетті, бұл топ ақаулардың алдын-алады.

Қазақстанда жүргізілетін нормативті құжаттар негізінде Республика энергетика объектілерінде жөндеу жұмыстары кестесі жасалған, міндеттер әуе желілерінің техникалық күтуі негізінде орындалады.

Кестедегі жұмыстардың орындалуы барысы мен көлемі техникалық тексеріс жүргізетін құрылымдық электр желілеріне міндетті.

Әуе желілерінің таңдалған тексерістерін инженер-техникалық жұмыскерлер атқарады.

Энергетика жүйелерінің құрылуы энергетиканың дамуының басы.

Энергетикалық жүйелердің экономикалық жетістіктері:

• үздіксіз энерго жеткізуді және сенімділікті жоғарылату;

• жергілікті төменгі калориялы, жоғары пайдалы іс коэффициенті бар отын көздерін пайдалану

• гидроэнерго қорларды тиімді пайдалану, оның ішінде су көздерін электр тұтыну орталықтарынан алыс жерлерде

• күш түсірудің максимумын азайтып, генераторлық қуатты концентрациялап, күндік кестені қалыпқа келтіру арқылы шығынды азайту

• қуат қорын азайту

• жылу электр станцияларын бу күшін көбейту арқылы тұтынатын отынды азайту

• станция агрегаттарының қуатын арттыру

• жылу электр станцияларында күш түсіру жұмысын үнемдеу

• су электр станцияларын энергетика жүйесінде тиімді пайдалану

• жалпы жүйеде энергия құнын төмендету

Энергетика жүйесінің қалыптасуының басты белгілері:

• бірлестіктердің жалпы бір жүйеде қызмет атқаруы

• үлкен аудандарға электр энергиясын бөлу жүйесі арқылы жеткізу

• электр энергиясын өндірудегі және таратудағы бірлестік

• энергетикалық қордың және диспетчерлік басқарудың бірлестігі