4. Сығылғыштық

Сығылғыштық – қысым немесе температураның өзгерісі кезінде сұйықтың көлемін өзгерту қасиеті. Сұйықтың сығылғыштығы қысым 0,1 МПа ұлғайған кезде көлемнің өзгерісін (азаюын) көрсететін көлемдік сығылу коэффициентімен, м²/Н, сипатталады. Көлемдік сығылу коэффициенті келесі формуламен анықталады.

, (1.5)

мұндағы және -сәйкесінше соңғы және бастапқы қысым кезіндегі көлемдер .

Серпімділіктің көлемдік модулі – көлемдік сығылу коэффициентіне кері шама. Серпімділіктің көлемдік модулі, Н/м², төмендегі формуламен анықталады .

. (1.6)

5. Температуралық ұлғаю

Сұйықтың температуралық ұлғаюы – температураның жоғарлауыеа байланысты сұйықтың көлемінің ұлғаю қасиеті . Ұлғаю шамасы температура 1⁰С-ге жоғарлаған кездегі көлемнің салыстырмалы ұлғаюын көрсететін температуралық ұлғаю коэффециентімен сипатталады, темпратуралық ұлғаю коэффециенті, 1/⁰С, келесі формуламен анықталады

, (1.7)

мұндағы және -сәйкесінше бастапқы және соңғы температуралардағы сұйықтың көлемі .

Белгілі бір сұйық үшін және температура кезіндегі көлемді біле отырып, ⁰, С температураға дейін қыздыру кезіндегі көлемді төмендегі формуламен анықтауға болады

. (1.8)

6. Тұтқырлық

Сұйықтың тұтқырлығы – дегеніміз ішкі күштер әсерінен сұйықтың жеке бөлшектері немесе қабаттардың салыстырмалы орын ауыстыру кезіндегі қарсылық білдіретін реал сұйықтың қасиеті. Қабаттар әр түрлі жылдамдықпен бірінің үстінен бірі жылжиды ( сырғанайды ), соған байланысты қабаттар қозғалысының салыстырмалы жылдамдығы және олардың жанасу ауданына пропорционал қабаттар арасындағы ішкі үйкелісті тудырады .

Үйкелістің меншікті күші ( жанама кернеу ) – Ньютон орнатқан бірлік беттен өтетін қабаттар арасындағы ішкі үйкеліс күші . Үйкелістің меншікті күші келесі формуламен анықталады

, (1.9)

мұндағы -динамикалық тұтқырлық коэффициенті ( сұйықтың қасиетін сипаттайтын ішкі үйкеліс коэффициенті ) ;

- көрші қабаттардың қозғалыс жылдамдықтарының олардың арасындағы ара қашықтықтың қатынасын көрсететін жылдамдық градиенті.

Динамикалық тұтқырлық коэффициенті, Па∙с, келесі формуламен анықталады

. (1.10)

Практикалық мақсаттар үшін динамикалық тұтқырлық коэффициентінің қарастырылатын сұйық тығыздығының қатынасына тең кинематикалық тұтқырлық коэффициентін, м²/с, қолданады

. (1.11)

Сұйықтың тұтқырлығы тұрақты шама емес. Ол бірнеше факторларға байланысты, ең негізгілерінің бірі – температура. Температура жоғарлаған кезде тамшылы сұйықтың тұтқырлығы азаяды. Мысалы, температура 0^о С тан 100⁰С-қа жоғарлаған кезде сұйықтың тұтқырлығы шамамен 6 есеге төмендейді .

Сұйықтың тұтқырлығы вискозиметр деп аталатын арнайы құралмен өлшенеді.