- •Тақырып: № 1 Экологиялық құқықтың түсінігі, пәні, әдістері
- •1 Сұрақ Қоғам мен табиғаттың арасындағы қарым-қатынасты эколого-құқықтық реттеудің түсінігі және маңызы
- •2 Сұрақ Экологиялық құқықтың пәні және объектісі. Экологиялық құқықтық қатынастар. Экологиялқ құқық қатынастарының объектісі және
- •3 Сұрақ Экологиялық құқықтың әдісі, жүйесі және қағидал
- •Қандай қоғамдық қатынастар экология құқығы пәні болып табылады
- •1 Сұрақ Адам экологиялық құқығының түсінігі және түрлері
- •2 Сұрақ Адам экологиялық құқықтарының құқықтық реттеуінің жағдайы
- •3 Сұрақ Азаматтардың экологиялық құқықтарының қорғалуы және кепілдігі
- •Тақырып: № 3 Табиғи ресурстарға деген меншік құқығы
- •1 Сұрақ Табиғи ресурстар – қоғамдық игілік. Табиғи ресурстарға деген меншік құқығының түсінігі, мазмұны және нысаны
- •1 Сұрақ Табиғатты пайдалану құқығының түсінігі
- •2 Сұрақ Табиғатты пайдалану құқығының түрлері оның ерекшілектері
- •1 Сұрақ Табиғатты қолдану қоршаған ортаны қорғауды мемлекеттің реттеудің мен басқаруының түсінігі, функциялары, түрлері мен тәсілдері
- •2 Сұрақ Қоршаған ортаны қорғауды мемлекет арқылы реттеу мен басқару органдарының жүйесі, снаттары мен құзыреттері
- •3 Сұрақ Экологиялық бақылаудың объектілері, түсінігі, мақсаты және оның түрлері
- •Тақырып: № 6 Қоршаған ортада әсерді бағалау
- •2 Сұрақ Қоршаған ортада әсерді бағалау құжаттамасы
- •3 Сұрақ Экологиялық сараптама
- •Тақырып: № 7 Экологиялық мониториг пен кадастрлар
- •1 Сұрақ Экология мониторингтің түсінігі, құрылымы, мазмұны
- •2 Сұрақ Мемлекеттік экологиялық мониторинг
- •3 Сұрақ Табиғи ресурстар кадастрлары: түсінігі және жалпы сиспаттама
- •Тақырып:№ 8 Экологиялық құқық бұзушылық және ол үшін жауаптылық
- •1 Сұрақ Қоршаған ортаны қорғау жөнінен заңды жауапкершіліктің түсінігі мен мәні.
- •2 Сұрақ Экологиялық құқық бұзушылық үшін заңды жауапкершіліктің түрлері
- •3 Сұрақ Экологиялық зиянның түсінігі мен түрлері. Оның орнын толтырудың тәсілдері мен принциптері
- •1 Сұрақ Жануарлар әлемі, құқықтық қорғау және қолданудың объектісі ретінде қр «Жануарлар әлемін қорғау туралы» заңы
- •2 Сұрақ Жануарлар әлемінен қолдану құқығы және қолданудың түрі мен мерзімі
- •3 Сұрақ Жануарлар әлемін қолдану және қорғау заңын бұзғаны үшін жауапкершілігі
- •Тақырып: № 10 Пайдалы қазбаларды пайдаланушылардан алынатын салық.Шығыс шикі мұнайға ренттік салық
- •1 Сұрақ Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жері
- •2 Сұрақ Сауықтыру мақсатындағы жер
- •Тақырып: № 11 Атмосфералық ауаның эколого – құқықтық режимі
- •1 Сұрақ Атмосфералық ауаның құқықтық қорғалуының қажеттілігі
- •2 Сұрақ Атмосфералық ауаны құқықтық режимінің ерекшелектері
- •Тақырып: № 12 Жер, жер қойнауының эколого– құқықтық режимі
- •1 Сұрақ Жер, жер қойнауы және орман құқықтық қорғаудың объектісі ретінде. «Жердің», «жер қойнауының», «орманның» заңи түсінігі
- •2 Сұрақ Жерге, жер қойнауына, орманға деген пайдалану құқығыжәне олардың түрлері. «Жерді қорғау», «жер қойнауын қорғау», «орманды қорғау» түсінігінің мазмұны
- •3 Сұрақ Қоршаған ортада жер қойнауын қорғау саласында негізгі мақсаттар және міндеттер
- •1 Сұрақ Орман пайдалану мен қорғаудың объектісі ретінде. Қазақстан Республикасының Орман кодексі
- •2 Сұрақ Орманның және орманнан тыс жерлердегі өсімдік әлемінің құқықтық режимінің ерекшеліктері
- •3 Сұрақ Орманды пайдалану құқығы және оның түрлері
- •1 Сұрақ Табиғаттың объектісі ретінде судың түсінігі және маңызы. Қазақстан Республикасының Су кодексі (жалпы мінездеме) және басқа да су заңнамалары
- •2 Сұрақ Судың құқықтық режимінің ерекшеліктері
- •3 Сұрақ Су пайдалану құқығы және оның түрлері
- •2 Қр су кодексі және басқа заңнамалар
- •1 Сұрақ Қазақстан Республикасының халықаралық экология құқығы; түсінігі, қайнар көздері
- •2 Сұрақ Қоршаған ортаны қорғауда халықаралық ынтымастық
- •3 Сұрақ Халықаралық шарттар табиғатты пайдалану мен қорғау салслсындағы құқықтық нысан
3 Сұрақ Экологиялық құқықтың әдісі, жүйесі және қағидал
Құқықтық реттеудің әдісі – мемлекет тарапынан шығатын қоғамдық қатынастарға құқықтық әсер етудің тәсілі. Басқаша сөздермен айтқанда бұл – жеке тұлғалар мен заңды тұлғалардың заңды мүделерін және экологиялық құқықтарын қорғауы, қоршаған ортаны қорғауы, табиғатты пайдалануды жан-жақты қамтамасыз етуі және табиғи ресурстар иесінің құқықтарын іске асыруы бойынша құқықтық қатынасқа қатысушылардың әрекетіне құқықтық нормалармен бекітілген құқықтық әсер етудің спецификалық тәсілі.
Құқық саласы ретінде қандай-да бір құқық нормаларының жиынтығын бөліп шығару үшін құқықтық реттеудің әдісі объективтік себептер бойынша экологиялық құқықтың пәні сияқты маңызды болып табылмайды.
Қазіргі құқық жүйесінде құқық нормаларын сақтау мақсатында адамның әрекетіне әсер ететін мүмкін екі тәсіл бекітілген: әкімшілік-құқықтық және азаматтық-құқықтық. Әкімшілік-құқықтық әдіс жариялы құқық саласында қолданылады, олардың қатарына көбінесе қоршаған орта құқығы кіреді. Азаматтық-құқықтық әдісті қолдану жеке құқық саласында байқалады.
Әкімшілік-құқықтық реттеу әдісінің маңызы қажет әрекетке мәжбүрлеуде мемлекеттік қамтамасыз етудегі жазылымдардың, рұқсат қағаздардың, тиым салуларды бекітуде қорытындылады. Әкімшілік қатынастардағы тараптардың бірі мемлекеттің құзіретелген органы болып табылады. Осыған сәйкес тараптар теңсіз жағдайда болады – яғни әкімшілік құқықтық қатынастарға қатысушылардың арасында билік және бағыну қатынастары қалыптасады. Қоршаған орта құқығында әкімшілік-құқықтық әдіс спецификалық нысанда орталықтандырылады – нормалаулар, сараптамалар, сертификациялар, лицензиялау және т.б. Ол табиғи ортаны ластайтын заттарды рұқсат түрінде жіберуді бекітуде көрінеді, осы талаптар табиғатты пайлаану мекемелерімен мақталуы керек, осы мекемелерге осы заттарды тастауға арнайы лицензиялар және құрылыс тұрғызу туралы шешімге рұқсат берілуі керек, мысалға жоғары деңгейдегі магистраль салу, басқа мемлекеттің радиоактивтік қалдықтары мен материалдарын көму және т.б.
Азаматтық-құқықтық реттеу әдісі құқықтық қатынастағы жақтардың теңдігінде негізделеді. Азаматтық-құқықтық қатынастарда олардың қатысушылары бір біріне тәуелсіз, тең құқықты субъектілері ретінде өзін көрсетеді.
Осылардың арасындағы келісімдердің құралдары бойынша олар өздерінің заңаға сәйкес болуы қажет және соның ауқымында құқықтары мен міндеттерін анықтайды.
Қазіргі қоршаған орта құқығында құқықтық реттеудің екі әдәсә де қолданылады. Сонымен бірге нарықтық экономикаға өту жағдайында, азаматтық-құқықтық әдіс дәл осы құқық саласында кеңінен қолданылуда. Қоршаған орта құқығы туралы жаңа заңнамаға сәйкес табиғи ресурстарды пайдалану құқығы лицензия негізінде және соған баланысты шартта қорытындылады. Бірақ та шарт табиғатты пайдаланушымен және ҚР субъектісі атқарушы билік органдары арасында жасалады, негізінде мұндай шарт азаматтық-құқықтық болып табылады. Бірақ, егер табиғатты пайдалану барысында шартта көзделген жағдайлар бұзылатын болса және экологиялық маңызды зиян келетін болса табиғатты пайдалану бойынша қатынастарды реттеудің әкімшілік-құқықтық әдісі қолданылуы мүмкін.
Қоршаған орта құқығының жүйесі ретінде осы саланың негізгі элементтерінің құрылымы және негізгі бөліктері түсіндіріледі – сала асты, институттар, нормалар.
Қоршаған орта құқығы үш сапада болады.
Әдебиет:
Негізгі:
Культелеев С.Т. Экологическое право РК. Общ.ч.: Учебник.- Алматы: ТОО ИК-«НАS», - 2003, 328 с.
Кушумбаев А.А. Эклогическое право Республики Казахстан. Учебное пособие. Астана, 2001, 236 с.
Экологическое право РК. Учебное пособие. Под ред. Бекишева С.Д., Караганда. 2001, 9-10 с.
Экологическое право. Под ред. Боголюбов С.А., М.,1998, 9 с.
Нормативтік құқықтық актілер:
1 ҚР Экологиялық кодексі, 09.01.2007., БД "Заң", соңғы редакциядағы күні: 17.07.2009.
2 ҚР Орман кодексі, 08.07.2003., БД "Заң", соңғы редакциядағы күні: 17.07.2009.
3 ҚР Жер кодексі, 20.06.2003., БД "Заң", соңғы редакциядағы күні: 24.07.2009.
4 ҚР Су кодексі, 9.07.2003., БД "Заң", соңғы редакциядағы күні: 17.07.2009.
5 ҚР Азаматтық кодексі, (Жалпы бөлім), 27.12.1994, (2009 ж. 1 қыркүйегінің жағдайы бойынша) БД "Заң"
6 ҚР Азаматтық кодексі, (Ерекше бөлім), 27.12.1994, (2009 ж. 1 қыркүйегінің жағдайы бойынша) БД "Заң"
7 «Жануарлар дүниесiн қорғау, өсiмiн молайту және пайдалану туралы» ҚР Заңы, 04.12.2002., БД "Заң", соңғы редакциядағы күні: 17.07.2009.
8 «Халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттығы туралы» ҚР Заңы, 09.07.2004., БД "Заң", соңғы редакциядағы күні: 04.12.2008.
Бақылау сұрақтары: