1 - тақырып: Қысқа мерзімді активтер есебі: ақша қаражаттары және дебиторлық борыштар

Дәріс мақсаты Қысқа мерзімді активтер есебін меңгеру

Дәріс сұрақтары

1. Ағымдағы активтер туралы түсінік және олардың жіктелуі.

2. Ақша қаражаттары және олардың эквиваленттері.

3. Ақша қаражаттарының қозғалысына жасалатын ішкі бақылау жүйесі.

4. Дебиторлық борыштардың өлшенуі және танылуы.

5. Күмәнді дебиторлық борыштар және оны бағалау.

6. Алынған вексельдерді өлшеу және бейнелеу.

1. Активтер дегеніміз – субъектінің белгілі бір құны болатын мүліктері мүліктік және мүліктік емес құндылықтары және құқықтары.

Мерзіміне қарай активтер 2 түрге бөлінеді:

1. Ұзақ мерзімді активтер

2. Ағымдағы активтер.

№1 «Қаржылық есептілікті ұсыну» халықаралық стандартқа сәйкес актив келесі жағдайларда қысқа мерзімді болып жіктелінеді.

• Егер де актвиті компания бір операциялық циклдің ішінде қолданатын болса немесе ол актив сатуға арналған болса.

• Актив коммерциялық мақсаттрада қолданылса және оны сату 12 айдың ішінде жүзеге асырылатын болса.

• Егер де ол (актив) оларды қолдануға шек қойылмайтын ақша түрінде немесе олардың эквиваленттері трінде болса.

Осы аталған талаптарға сәйкес келмейтін активтердің барлығы ұзақ мерзімді болып саналады.

2. Ақша қаражаттары

Ақша қаражаттарының эквиваленттері дегеніміз – ақша

қаражаттарының белгілі бір сомасына оңай айнала алатын және құндылықтардың аздаған өзгеру тәуекелдіктеріне ие болатын тез өтімді қысқа мерзімді салымдар. Мысалы, өтеу мерзімді 90 күнге дейінгі құнды қағаздар. Ақша қаражаттарының эквиваленттері инвестиция мақсатында емесе қысқа мерзімді ақшалай міндеттемелерді қанағаттандыруға арналған.

Компенсациялық қалдық дегеніміз – несие беру жөніндегі келісім шартты қамтамасыз ету үшін банк талап ететін сол шотта үнемі болып тұратын сома. Ақша қаражаттарына банктік овердравт кейде кіреді.

Кіші касса күнделікті шығыстарға арналған дайын қолма-қол ақша тұратын алдын-ала құырлған аванстық қор. Аванстық қорлар ерекше мақсаттар үшін құрылып жұмсалған сайын орны толтырылып отырады.

Кіші касса қызметтерді транспорттық шығындардың құны, точталық шығындар кеңсе тауарларын сатып алу, жеткізу бойынша шығыстар сияқты ұсақ төлемдерге арналған. Кіші касса шотының қалдығы жалпы ашқа қаражаттары шоттары қалдығының бір бөлігі болып табылады.

3. Ішкі бақылау жүйесі дегеніміз – келесілерді жүзеге асыру үшін жасалған процедуралар және саясат.

• Автивтерді қорғау үшін.

• Компанияны қаржылық саясатына сәйкестікті қамтамасыз ету.

• Бухгалтерлік есеп шоттарда бейнеленген мәліметтердің анықтылығына қамтамасыз ету.

Ақша қаражаттарына жүргізлетін ішкі бақылау келесі функцияларды орындайды:

• Ақша қаражаттарына бөлек сақтау есебін бөлек жүргізу

• Қолма-қол ақшаға жүргізілген барлық операциялар есепке алу.

• Кассада қажетті қалдықты ғана сақтау.

• Касса қалдығын мерзімі сайын тексеру.

• Ақша қаражаттарына іс-жүзінде бақылау жасау.

4. Дебиторлық борыштар дегеніміз – басқа тұлғаның шаруашылық субъектінің қолындағы бізге тиесілі ақша қаражаттары.

Дебиторлық борыштар көрсетілген қызметтерге сатылған тауарлардың нәтижесінде пайда болады.

Төлеу мерзімі бойынша дебиторлық борыштар екі түрге жіктеледі:

• Қысқа мерзімді (1 жылға дейінгі дебиторлық борыштар)

• Ұзақ мерзімді (1 жылдан жоғары)

Операциялардың сипаты бойынша дебиторлық борыштар

1. Саудалық

2. Саудалық емес болып жіктеледі .

5. Несиеге сатылған тауарлардың сомасы көп жағдайда өз уақытылы немесе мүлдем төленбеуі мүмкін. Мұндай уақытында төленбеген борыштарды күмәнді дебиторлық борыштар. Есептеу принципіне сәйкес күмәнді дебиторлық борыштардан алынатын зияндар сатып өткізу жүргізілген есепті кезеңге танылуы керек, яғни күмәнді дебиторлық борыштың болуы күтілетін болса, онда алдын ала резерв құрылады.

Күмәнді дебиторлық борыштар бойынша резервтерді есепке алу үшін 1290 «Күмәнді қарыздар бойынша резервтер» контрактивті.

3.Күмәнді дебиторлық борыштарды бағалаудың 2 әдісі бар:

• Несиеге таза сатудан пайыз әдісі

• Дебиторлық борыштарды төлем мерзіміне қарай есепке алу әдісі.

Бірінші әдістің мақсаты күмәнді дебиторлық борыштардың нәтижесінде пайда болатын шығыстарды дәл өлшеу болатын болса.

Екінші әдістің мақсаты дебиторлық борыштың таза құнын дәл анықтау.

6. Алынған вексель белгілі бір уақыт өткеннен кейін вексельде көрсетілген соманы өтейтіндігін білдіретін жазбаша міндеттеме.

Вексельдің ерекшеліктері:

1. Вексельдің мерзімі. Вексель рәсімделген күннен бастап күні саны м ен есептелнеді.

2. Вексельде көрсетілген пайыз оның номиналдық ставкасын құрайды. Ал іс жүзінде номиналдық ставка нарықтық ставкамен сәйкес келе бермейді.

3. проценттік табысты есептеу үшін нарықтық ставка қолданылады.

4. Вексельдің номиналдық құны.