“Инк” жшс

Шоттың дебеті	Шоттың кредиті	Валютаның коды	Валютамен есептелген сомасы	Теңгемен есептелген сомасы
000060001	056070265	001	6024.00	915648.00
Жиынтығы теңге				915648.00

Мазмұны: Халықаралық әуе жолы бойынша тасымалданғаны үшін

түскен түсімі

Қайдан қабылданды: “Саяхат” әуе жолы компаниясы.

Жауапты орындаушы: қолы

Бақылаушы: қолы Кассир қолы

Валюта шоттары бойынша операциялардың есебі 1050 (431) – Шет елдердегі валюталық шоттағы қолма-қол ақша” – шоттарында жүргізіледі.

Валюта шотының иесінің өтініші бойынша жабылады, содан соң осы өтінішті өзіне қызмет көрсететін банк мекемесіне жіберіледі. Шот жабылған жағдайда сондай-ақ субъектіні аты немесе шоттың номері өзгерген жағдайда шот иесі валюталық шоттағы қаржының қалдығын растайтын құжатты өтінішке қоса тіркеуге міндетті.

Валюталық бақылау барлық резидент еместігін валюталық операцияларды жүзеге асырған кезде валюта заңының сақталуы қамтамасыз ету валюталық бақылаудың мақсаты болып табылады.

Валюталық бақылаудың негізгі бағыты операциялардың қолданып жүрген заңға сай келуін, шетел валютасымен төлеудің негізділігін валюталық операциялар бойынша сондай-ақ резидент еместердің Қазақстан Республикасының валютасымен операциялары бойынша есепке алу мен есеп берудің толықтығымен нақтылығын тексеру болып табылады.

Валюталық бақылау Қазақстан Республикасының валюталық бақылау органдары агенттері арқылы жүзеге асады.

Қазақстан Республикасының заңына сай валютаны ретке келтіру міндеттерін жүзеге асыру құқығы бар мемлекеттік органдар Қазақстан Республикасындағы валюталық бақылау органдары болып табылады. Алған лицензияларына сәйкес операциялар жүргізген кезде валюталық заңның сақталуын бақылау міндеті жүктелген өкілеттіктеріне берілген банктен тыс қаржы мекемелер мен өкілеттігі берілген банктер валюталық бақылаудың агенттері болып табылады.

Валюталық бақылау органдары өз міндеттерін жүзеге асыру үшін валюталық бақылау агенттерін жұмысқа тартады жғне олардың тиісті тиапсырмаларды орындау үшін біршама құқықтарды береді.

Шетел валютасын сатып алу. Заңды тұлға- резиденттер шетел валютасын ішкі саудада тек резидент еместермен есеп айырысуды жүзеге асыру үшін және міндеттемелерін орындау үшін, сондай-ақ заң актілерінде қарастырылған басқа да жағдайларда ғана сатып ала алады.

Заңды тұлға резиденттердің ішкі валюталық саудада сатып алған шетел валютасы резидент емеске немесе валютаның заңды тұлғаның есеп шотына қосылған күннен бастап, отыз күннің ішінде өкілеттік банкке аударылуы тиіс.

Заңды тұлға - резидент толықтай және жартылай сатып алған шетел валютасын отыз күннің мерзімін өтегенше пайдаланбаса, онда ол ішкі валюталық сауда да міндетті түрде сатылады.

Теңгемен алынған несиелердің, сондай-ақ олар бойынша пайыздар мен басқа да төлемдердің шетел валютасының орнын жабуға тыйым салынады.

Өкілетті банктерден шетел валютасын сатып алған кезде келесі шоттар корреспонденциясы

Кесте 3

№	Шаруашылық операцияларының мазмұны	сомасы мың теңге	Дт	Кт
1.	Ұйым өкілетті банкіге валюта сатып алу үшін қажет қаражат (АҚШ доллары) аудару 1 доллар үшін биржалық бағам 153,2 мың теңге	7936500	1410 (334)	1040 (441)
2.	Өкілетті банк валюта биржасының 0,05% (теңгемен) комиссиялық шығындары есептеп шығаруы. (7936500*5,05:100)	3968,28	7210 (821)	1410 (334)
3.	Валюталық шотына конвертталетін сомасын (доллар мөлшерінде 51804,83) аударды. 1 доллар үшін алынған бағам 153,6 теңге құраған.	7957221,8	1050 (431)	1410 (334)
4.	Айырмасы есептеп шығарылуы.	5500	1410 (334)	6110

1050 (431) және (432) шоттарында дебеті келесі шоттардың кредитімен корреспонденцияланады.

1020 (452) – “Кассадағы шетелдік валюта түріндегі қолма-қол ақша” – валюталық кассадан валюталық шотқа өткізілген валютаның сомасына;

1210 (301) – “Сатып алушылар мен тапсырушылардың қысқа мерзімді дебиторлық берешегі” – тиелген өнім, орындалған жұмыстар мен көрсетілген қызметтер үшін төленетін валюталық қаржы келіп түсті;

6250 (725) – “Бағам айырмашылығынан түскен табыс” – шетелдік ұлттық валютадағы қатысты бағамның өсуінің нәтижесінде пайда болған бағам айырмашылығының сомасыа;

1050 (431) шотының кредиті келесідей шоттардың дебетімен корреспонденцияланады;

1020 (452) – “Кассадағы валютамен ақша қаражаты” – валюталық шотта валюталық кассаға алынған валютаның сомасына бара бар;

3310 (671) – “Жабдықтаушылар және мердігерлермен есеп айырысу” – жеткізілген материялдық қорлар, атқарылған жұмыстар және көрсетілген қызмет үшін шетелдік фирмалардың (шот фактуралары) инвойсы төленеді;

7430 (844) – “Бағам айырмашылығы бойынша шыққан шығын” – шетелдік валютаның ұлттық валютаға қатысты бағамның төмендеуінің нәтижесінде пайда болған теріс бағам айырмашылығының сомасына 2004 жылы валюта айырбастаудың нарықтық бағамын қолданып шетелдік валютамен жасалатын операцияларды есепке алудың екі онды жәйттері бар:

• бухгалтерлік есепте оны пайдаланған кезде қаржы ақпаратын пайдаланушылар (инвесторлар, қарыз берушілер, сатып алушылар, мемлекеттік органдар т.б.) ұйымдар мен кәсіпкерлердің қаржы жағдайындағы өзгерістер туралы неғұрлым толық әрі анық ақпарат алады.

• Бухгалтерлік және салық есебінің бірдей бағам қолданылады. Бір валютаны екінші валютаға айырбастау (ұлттық валютаның басқа елдің валютасына айырбастау және керісінше) нәтижесінде пайда болатынын кірістер мен шығыстарды бағамдық айырмадан пайда болған кірістер мен шығыстардан айыра біліп, олардың негізгі емес қызметтен түскен басқа кірістер мен шығыстар ретінде көрсету керек. Мұндай кірістер мен шығыстар әртүрлі бағам түрлерін - ол бойынша шетелдік валюта бухгалтерлік есепте ескерілетін валюта айырбастаудың нарықтық бағамын және осы валюта сатып алынатын және сатылатын нақты мәміленің бағамын бір күнде қолдану нәтижесінде пайда болады.

2004 жылы КТС бойынша декларация бағамдық айырма 2004 жылғы КТС бойынша декларация ҚР Қаржы министрінің 10.12.2002ж. №608 бұйрығымен бекітілген корпарациялық табыс салығы бойынша декларация жасау Ережелеріне сәйкес әзірленеді. Салық есебі бойынша оң бағамдық айырма “Корпарациялық табыс салығы бойынша Декларация” атты 100.00-нысанында 100.00.016-жол бойынша көрсетіледі, ол “Оң бағамдық айырма” атты 100.09-нысанының негізінде толтырылады. Аталған нысан Салық кодекісінің 80-бабының 2-тармағының 17-тармақшасына сәйкес жиынтық жылдық табысқа енгізілуге тиіс оң бағамдық айырманың сомасын айқындауға арналған.

2004 жылға арналған 100.09 – нысан оң бағамдық айырманы неғұрлым егжей-тегжейлі әрі қисынды ажыратып көрсетеді.

Кесте 4

100.09.001-жолдың коды	Аталуы	Мәні
А	Есепті салық кезеңінің басында есеп айырысу жүргізілмей жасалған операциялар бойынша оң бағамдық айырманың сомасы	2006жылға 100.09.001-жолға қосымша нысаның С жғне D бағандары арасындағы айырмашылық
В	Есепті салық кезеңінің ішінде пайда болған оң бағамдық айырманың сомасы	2007жылға 725 – “Бағамдық айырмадан түскен кіріс” шоты бойынша кредиттік айналымы
С	Есепті салық кезіңінде есеп айырысу жүргізіп жасалған операциялар бойынша айырманың сомасы	2006жылғы 100.09 – нысанның А және В жолдарынан бағам оң бағамдық айырманың, “өткізілген” бөлігі
D	Есепті салық кезеңінің соңына есеп айырысу жүргізілмей жасалған операциялар бойынша оң бағамдық айырманың сомасы	2007жылға 100.09-нысанның А жол + В жол – С жолға тең болуға тиіс

Өз кезегінде 100.09-нысан 100.09.001-жолға қосымша нысанның негізінде толтырылады, онда В бағаны бойынша нәтижесінде мынадай оң бағамдық айырма пайда болған шетелдік валютадағы операциялардың атауы көрсетіледі:

• Валюталық шоттар бойынша;

• Валюталық несиелер бойынша;

• Сатып алушылармен және тапсырымшылармен есеп айырысу бойынша;

• Жеткізіп берушілермен және мердігерлермен есеп айырысу бойынша;

• өзге де операциялар бойынша.

Ұйымдар банктердің арнаулы шоттарында жасалатын операцияларының есебі 1070 (421) “Банктегі арнайы шоттардағы ақша қаражаттары ” деген бөлімшесінің шоттарында жүреді. Олардың қатарына келесі шоттар кіреді.

1070 (421) – “Арнайы шоттардағы ақша қаражаттары” шоты. Бұл шотта акредитивтегі ақша қаржыларының қозғалысы есепке алынады. Аккредитив – клиенттің тапсыруымен өзі келісімге отырған контрагенттің пайдасына берілген банкісінің сөзсіз орындалуы тиісті міндеттемесі. Ол бойынша аккредитив ашқан банк жабдықтаушыларға төлем жасай алады. Ал аккредитивтің мерзімі жабдықтаушымен сатып алушының арасындағы келісім шартқа сәйкес бекітіледі. Бұл шартта мыналар көрсетілуі қажет.

1. Төлеушінің тапсырмасы бойынша аккредитив ашқан банктің аталуы.

2. Аккредитивтің және оның орындалуы не пайдалануының әдісі мен тәсілі.

3. Аккредитив бойынша қаржы алу үшін жабдықтаушының өзіне қызмет ететін банкке тапсыруға тиісті құжаттардың толық тізімі және нақты сипаттары.

4. Тауарларды, материалдарды тиеп жөнелткеннен немесе жұмыстарды, қызметтерді орындағаннан кейін құжаттардың банк мекемесіне тапсырылу мерзімі және олардың орындалуына қойылатын талаптар. Жабдықтаушыларға аккредитив жайлы, оның ашылғандығы туралы хабарлау.

5. Басқа да керекті құжаттар мен шарттар.

Аккредитивтің түрлері: жабылатын (депоненттелген), қайтарып алынатын немесе қайтпайтын, дәлелденген және трансфербельдік (аудармалы) болып бөлінеді.

Жабылатын (депонеттелген) аккредитивтті ашқан кезде банк-эмитет орындаушы банкке аккредитивтің сомасына тең ақша сомасын оның билігіне беріп, ал ол өзінің міндеттемесінен әрекет ету. Мерзімінде осы ақшаны мүмкіндігінше аккредитив бойынша төлем жасау пайдаланатын жағдаймен келіседі.

Қайтарып алынатын аккредитивті банк-эмитент бенефициармен аккредитивті алдын-ала келіспей-ақ жоюы немесе өзгертуі мүмкін. Қайтарып алынатын аккредитивті жағдайында барлық билікті өзгерту туралы жағдайды төлеуші тек банк-эмитент арқылы бенефициарға бере алады.

Қайтпайтын аккредитивте банк-эмитенттің барлық жағдайын орындаған кезде аккредитив бойынша төлем жасауды қатаң түрде өз міндетіне алады. Қайтпайтын аккредитив бенефициардың келісімінсіз өзгеруге немесе жоюға жатпайды.

Дәлелденген аккредитив – бұл банк-эмитент болып саналмайтын басқа орындаушы банктердің қоысмша кепілдігі бар болса ғана жүзеге асатын аккредитив.

Трансферабелдік (аудармалы) аккредитив – бұл бенефициардың өзінен басқа бірнеше тұлғаның немесе аккредитивті толық немесе ішінара пайдаланатын мүмкіндігін қарастыратын аккредитив.

Аккредитивті қолма-қол ақша түрінде төлеуге рұқсат етілмейді. Аккредитив есебінен төлеу үшін акцептелінген шоттар тізбесінде немесе тауарлы – көлік құжаттарында өкілеттік берілген тұлға акцепт жөнінде жазбаны береді.

Бенефициар банкісі аккредитив бойынша қаржының дұрыс пайдаланылуын бақылайды, сол үшін аккредитив беруші оған аккредитив сомасына берілген көлемде делдалдық ақша төлейді. Аккредитив ұсынылған тапсырыста делдалдық ақшаның сомасы, жеке көрсетіледі.

Бенефициар банкісі “атқарушы банк” аккредитивті төлеу кезінде жабдықтаушының аккредитив бойынша барлық шарттарын сақтағанын тексереді, сондай-ақ қолы мен мөрінің белгіленген үлгіге сай болуын тексеруге міндетті.

Егер акредитивтің шарттарында уәкілетті алушының келісімі көзделген болса, онда акцептік жазбаның бар болуы және уәкілдің қолының ұсынылған үлгіге сғйкестігі тексеріледі. Аккредитивті қолма-қол ақша түрінде төлеуге рұқсат етілмейді. Аккредитив есебінен төлеу үшін, акцептелінген шоттар тізбесін немесе тауарлы-көлік құжаттарында өкілеттік берілген тұлға акцепті жөнінде жазбаны береді. Аккредитивтің мерзімінің өтуіне байланысты жабдықтаушыға өкімет көрсететін банктегі аккредитив жабылады. Аккредитив жабылғаны жөнінде атқарушы банк банк-эмитентті хабардар етеді.

Егер аккредитив қысқа мерзімге берілген немесе ұзақ мерзімге берілген несиелер есебінің ұсынылған болса 3010 (601) “Банк несиелер” шотында, ал егер аккредитив есеп айырысу шотынан ұсынылған болса 1040 “Есеп айырысу шотындағы қолма-қол ақша” шотында аккредитивтің ашылуы мүмкін, ол кезде мына шоттар Дт – 1070 (421), Кт – 1040 (604).

Жабдықтаушылар шотын төлеу Дт – 3310, Кт – 1070 (421), пайдаланылмаған аккредитивті тұтастай немесе бөлшектей кері қайтару 1040, 1050, 3010 шоттарының дебеттерінде және 1051 шоттың кредитінде көрсетіледі.

Банктерге коммиссиондық төлемдері төленген кезде 7210 шоты дебеттелінеді де, 1040 шоты кредиттелінеді.

1070/2 “Чек кітапшаларындағы ақша қаражаттары” шоты бойынша есеп айырысу чек кітапшаларындағы чектер арқылы есепке алынады. Чек-бұл өзінің шот есебінен қаражатты алушының “чек ұстаушы” шотынан белгілі бір соманы аудару жөніндегі арнаулы қағазға толтырылған клиенттің өзіне қызмет көрсететін банкке берген жазбаша тапсырмасы.

Чек кітапшасы бойынша депоненттелген сомасы берілген кезде Дт - 1070 (422), Кт - 1050 (431), 1060 (441), 3010 (601).

Кітапшалардағы чектерге төлем жасалуы үшін чектер чек ұстаушылар арқылы банкке чек реестрімен ұсынылады. Чек кітапшаларын есеп беруге жабдықтаушыларға және басқа тұлғаларға беру кезінде 2160 “Басқа да дебиторлық қарыздар” шотының, “Өздеріне берілген чек кітапшалары бойынша есеп беретін тұлғалар” деп аталатын талдамалық шоты дебеттеліп, 3390 “Басқа кредиторлық қарыздар” шотының “Чек кітапшалары бойынша есеп беруші тұлғалармен есеп айырысу” деп аталатын талдамалық шоты кредиттелінеді. Төленген чектердің сомасына 3390 шоты дебеттеліп, 1071 шоты кредиттеледі.

1070 “Банктердегі арнайы шоттардағы қолма-қол қаражат”шотында айрықша сақтауды талап ететін қаражаттар есепке алынады. Бұлар үкіметтің жәрдемі ретінде алынған қаражат, жергілікті бюджеттен мақсатты қаржыландыру, мектепке дейінгі балалар мекемелерін қаржыландыру, мектепке дейінгі балалар мекемелерін қаржыландыратын кәсіподақ және шоттан күрделі қаржыны қаржыландыру шоғырландыратын және жұмсалатын қаражаттар.