Къалын ве индже созукълы эджалар
60-мешгъулиет. Сёзлерни эджаларгъа болип окъунъыз.
Къаш, бурун, пармакълар, ярлыкъ, эглендже,
утанчакъ, осюмлик, эдепли.
(у.з)
Эр бир сёзде къач эджа бар?
61-мешгъулиет . Сагъ ве сол тарафтаки языларгъа дикъкъат
этинъиз.
Мер, кез;
му, са, фир;
А к ъ м е с д ж и т ,
дюльбер, шеэр, ве ешиль
(у.з.)
Сагъ тарафта не язылгъан? Я сол тарафта?
Сагъ тарафта олгъан сёзлернен джумле, сол тарафта
олгъан эджаларнен исе сёзлер тизинъиз. Оларны
дефтеринъизге язынъыз.
Сёзнинъ бир кереден айтылгъан къысмына эджа
дейлер.
Сёзде къач созукъ сес олса, о къадар эджа олур.
62-мешгъулиет . Тапмаджаларны окъунъыз, джевапларыны
тапынъыз.
1. Козь ташласанъ — агъларсынъ.
Менден гузель тапмазсынъ. (рис.со стр.26)
2. Гедже бакъсам — кок толгъан,
Саба бакъсам — ёкъ олгъан.
(у.з)
Дефтеринъизге кочюринъиз. Сёзлерни эджаларгъа
болип язынъыз.
Бу не демектир?
козь
ишни
бир шей ташламакъ
63-мешгъулиет. Метинни окъунъыз.
Къартоп – файдалы себзе. Картопта витаминлер чокъ. Къартопны йылда эки кере сачып, берекетини джыймакъ мумкюн.
Къартоп чечеклери беяз ве мелевше тюсте олалар. Озю исе сары, гульгюли ве мерекеп тюсте ола.
Къартопнынъ ватаны — Дженюбий Америка.
(
гульгюли́
Къартоп насыл себзе?
Къартопта не чокъ?
Къартопнынъ чечеклери насыл тюсте ола? Я къартопнынъ озю?
Къартопнынъ ватаны недир?
(у.з.)
Биринджи сырагъа эки эджалы сёзлерни, экинджи
сырагъа исе учь эджалы сёзлерни язып алынъыз.
Эджада [а], [о], [у], [ы] сеслери олса — къалын
созукълы эджалар олур.
Бу эджалар къалын окъулыр:
[а] [ы] [а] [у] [у] [о] [о] [а]
Къа-рыл-гъач, ур-лукъ, боз-тор-гъай
64-мешгъулиет.Шиирни окъунъыз.
Мерьем нагъыш нагъышлай,
Эм нагъышлай, эм йырлай.
Гузель-гузель явлукълар
Анасына багъышлай.
С. Усеинов
Тек къалын созукъларнен кельген сёзлерни эджаларгъа болип язынъыз.
Эв иши.
65-мешгъулиет . Джумлелерни окъунъыз.
1. Нусрет джесюр бат…рлар акъкъынд… мас…ллар
динълемеге севе.
2. Бир зам…нда пек ач къашкъ…р аш къыд…рып,
ёлгъ… ч…къа.
3. Дагъларда сыгъ…н, къ…раджа, тильки, тавш…н,
санс…р, къашкъ…р киби айванлар яшай.
4. Дагъда кийик арм...т, м...шм...лла, къ...з...лч...къ
тереклери с...къ расткеле.
(у.з) Нокъталар ерине къалын созукъ сеслерни ифаделеген а, о, у, ы арифлерини къойып, дефтеринъизге язынъыз.
13-юджи дерс
66-мешгъулиет. Сёзлерни эджаларгъа болип окъунъыз. Керим, ресим, озен, мемлекет, деве, нилюфер, эрик, тенеффюс, невбетчи, тепси, Земине, денъиз.
(у.з)
О
Тенеффю́с
лар къалын я да индже сеснен окъула?
Эджада [ö], [ÿ], [и], [э] сеслери олса — индже
созукълы эджалар олур.
Бу эджалар индже окъулыр.
Гуль-шен, козь-люк, ик-мет-ли, тё-пе.
67-мешгъулиет . Тезайтымны окъунъыз.
Сервер солгъан, сараргъан
С
ап-сары
себзелерни сап-сары́
Сепетке сайламадан салды.
Тек индже созукъларнен кельген сёзлерни эджаларгъа
болип язынъыз. Созукъларнынъ астыны сызынъыз.
68-мешгъулиет . Сол тарафта къалын созукълы эджаларнен,
сагъ тарафта исе индже созукълы эджаларнен кельген
сёзлерни догъру окъунъыз.
(пичен) о-ра — (чорап) о-ре
(юксек) къо-ра — (яхшы) кор
(къара) бу-лут — (тереклер) бурь-ле-не
Пичен ора, чорап оре сёз бирикмелеринен джумлелер
тизип, дефтеринъизге язынъыз.
69-мешгъулиет. Вазифени биринджи сырадаки сёзлерге бакъып беджеринъиз.
авуч — авучлар
нар — …
къаз — …
софра — …
эмен — эменлер
ишчи — …
тепси — …
чимен — …
70-мешгъулиет. Окъунъыз.
Берабер кулюшейик
Бир огъланчыкъ койлюнинъ эвине барып:
- Бизге бираз пичен береджек экенсинъиз, - дей.
-Бабанъ ичюнми? – деп сорай койлю.
- Ёкъ, - дей бала.- Бабам пичен ашамай, атымыз ичюн!
(у.з.) Тек индже созукъларнен кельген сёзлерни дефтеринъизге язып алынъыз. Пичен сёзюнинъ схемасыны япынъыз.
13-нджи дерс
9-§. УРГЪУ
Шартлы бельгилерни хатырланъыз.
— сёз
— эджа
— къалын созукъ сес
— индже созукъ сес
— тутукъ сес
— ургъу
71-мешгъулиет. Берильген сёзлерни эджаларгъа болип
язынъыз, схемаларыны япынъыз.
Чокъ, нефес, къыздыра, ава, бир, кетире.
Нумюн е: 1) бол 2) ча-па 3) пи-ши-ре
(упр.58.)
72-мешгъулиет. Метинни окъунъыз. Онъа серлева
къоюнъыз.
Бизим коюмизде медениет эви бар. Медениет эвинде «Мелевше» адлы оюн тёгереги чалыша. Тёгерекни Асан ве Зера Ильясовлар тешкиль эттилер.
Бу тёгерекке мен ве меним достларым Алие Исмаилова ве Эмине Муратова къатнаймыз. Анда биз чешит халкъ оюнларыны огренемиз.
Биз «Мелевше» тёгерегини бегенемиз, чюнки ойнамагъа пек
севемиз.
(у.з.)
Сонъки джумледен тек индже созукъларнен кельген
сёзлерни язып алынъыз.
Эки сёз сечип, оларнынъ схемасыны япынъыз.
(у.зн. диалог)
Сен дерстен сонъ спортнен огърашасынъ, сыныфдашынъ исе йыр тёгерегине къатнай. Сиз бу тёгереклерде не япкъанынъыз акъкъында суаль-джевап тарзында субетлешинъиз.
73-мешгъулиет. Сёзлерни окъунъыз.
Афта, топракъ, къоба, динълей, насиат, меним,