-

юзюк

Селям алейкум,къартбаба! Акъшам шерифлеринъиз хайырлы олсун, - дей къызчыкъ ве къарбабанынъ янына барып, къолуны опе.

Мураджаа́т

- Хош кельдинъ, къызым. Кельгенинъ не гузель олды, хасталандым, алым ёкъ. Къал мында, меним къызым олурсынъ, - айта къартбаба.

Айшечик къартбабанынъ эвинде къала ве онъа ярдым эте.

(у.зн.говорение)

1.Айшечик къайда келип чыкъа?

2.Къызчыкъ кимге мураджаат эте?

3. Къартбаба Айшечикке не айта?

4.Айшечик не япа?

(у.зн.) Къайд этильген сёзлер насыл ишаретлернен айырыла?

Незакетли сёз ве ибарелерни дефтеринъизге язып алынъыз.

Буны билинъиз:

Биз кимгедир мураджаат эткенде, онынъ адыны

айтамыз:

— Аначыгъым! Хайырлы яшлар олсун!

— Усеин, сен мектептен саат къачта келеджексинъ?

— Сен исе, Алим, энди эвге къайт.

— Огъурлы ёллар олсун, огълум.

Мураджаат этип айтылгъан сёз я да сёз

бирикмелерине хитап дейлер. Языда хитап

виргюль я да нида ишаретинен айырыла.

18-мешгъулиет . Cёз бирикмелеринен джумлелер тизинъиз.

Джумледе олар хитап олсун.

Гузель Къырым, сайгъылы достум, севимли къартанам.

19-мешгъулиет. Къартана ве торун арасында олгъан

субетни окъунъыз.

— Саба шерифинъиз хайырлы олсун, къартанам!

— Сагъ ол, торунчыгъым, санъа да шай олсун! Сонъ,

огълум, яхшы юкъладынъмы?

— Ёкъ, къартанам. Мен гедже къоркъунчлы бир тюш

корьдим. Тап абдырап уяндым.

— Хайыр эйликке олсун, балам.

(у.зн.) Хитапларны тапынъыз.

Къартана торнунен къонушкъанда насыл незакетли

сёзлерни къулланды?

Незакетли ибарелерни хитапнен берабер

дефтеринъизге язып алынъыз. Хитапларны къайд этинъиз.

20-мешгъулиет. Шиирни окъунъыз.

Ашханеде

Ашханеде шамата,

Чанакъ-чёльмек тасырдай.

Сыджакъ тава ичинде

Чибереклер чырылдай.

Тёрге кечип отурынъыз,

Софра азыр, буюрынъыз,

Ашынъыз татлы олсун,

Ашагъангъа аш олсун!

С. Усеинов

Экинджи дёртлюкни дефтеринъизге язып алынъыз.

Незакетли ибарелерни къайд этинъиз.

(ус.зн. ёж)Бу не демектир?

Тавада чиберек

Чёльде чырчырна чырылдай

Эв иши

21-мешгъулиет . Нокъталар ерине келишкен незакетли

сёзлерни язынъыз.

1. …, къызым, ресим пек дюльбер олгъан.

2. Къаве азыр, ..., битачыгъым, — деди Найле.

3. …, Ахтем, мен бираз кечиктим.

Яр д ы м джы с ё з л е р : буюрынъыз, аферин, багъышла.

5-инджи дерс.

22-мешгъулиет. Окъунъыз.

Аш татлы олсун!

Сагълыкъ сувлар олсун!

Ч

эйили́к

окъ яшанъыз!

Эйиликнен кийинъиз!

Иш къолай кельсин!

Ёлунъыз ачыкъ олсун!

Бу незакетли сёзлерни не вакъыт айтамыз? Анълатынъыз.

Дефтеринъизге язып алынъыз.

23-мешгъулиет. Окъунъыз. (рис. беседа деда и внука)

Мустафа къартбаба торунларыны янына топлады да, олардан:

- Дюньяда энъ къуванчлы куньлер насыл куньлердир? – деп сорады.

- Энъ къуванчлы куньлер – байрам куньлери, – деди он яшында Амет торуны. – Байрамда эр кес бири-бирине бахшыш бере, мусафирликке баралар. Анам, бабам бизлерни де алып баралар. Пек къуванчлы ола.

- Аферин, огълум, сен биле экенсинъ, - деп макътады къартбабасы Аметни.

(у.зн.)

Сонъки джумлени дефтеринъизге язып алынъыз.Хитап сёзюни тапып, астыны сызынъыз.

Сиз насыл байрамларны билесинъиз? Олар акъкъында икяе этинъиз.

24- мешгъулиет. Шиирни ифадели окъунъыз.

Бильги ал сен, окъу, огрен,

Илим олсун ёлдашынъ.

Ярышларда юрь сен огде,

Китапны эт сырдашынъ.

Л.Сулейман

(у.зн.)Шаир кимге мураджаат эте? О не айта?

Шиирни дефтеринъизге язып алынъыз.Бир эджалы сёзлернинъ астыны сызынъыз.

25- мешгъулиет. Икяени окъунъыз.

Къырылгъан фильджан

Огълан ойнагъанда апансыздан фильджанны къырды. Буны кимсе корьмеди. Бабасы келип:

- Фильджанны ким къырды? – деди.

Огълан къоркъты ве бойнуна алды :

- Мен.

О вакъытта бабасы :

- Догърусыны айткъанынъ ичюн сагъ ол, -деди.

Л.Толстойдан.

(Л)

Къырмакъ – парламакъ

Бойнуна алмакъ – озь къабаатыны танымакъ

Бабасы не ичюн огълуна тешеккюр айтты? Сиз бойле алгъа къалсанъыз не япар эдинъиз?

Фильджан сёзюнинъ схемасыны япынъыз.

Эв иши.

26-мешгъулиет. Окъунъыз.

— Мераба, Сансарчыкъ! Кель, бираз ойнайыкъ. (рис.со стр.11)

— Мераба, гузель Кобелек! Багъышла, джаным,

меним вакътым ёкъ. Шимди къувушымны фындыкъ,

джевиз, мантар толдурмасам, къышта ач къалырым.

(У.зн.)

Кобелек Сансарчыкъкъа насыл сёзлернен мураджаат

эте?

Сансарчыкъ насыл джевап бере?

Къайд этильген сёзлер насыл ишаретлернен айырыла?

Метинни дефтеринъизге кочюрип язынъыз.

Текрарлав ве пекитюв ичюн суаллер ве вазифелер

1. Адамларгъа нутукъ не ичюн керек?

2. Нутукъ насыл ола?

3. Насыл сёзлерге хитап дейлер? Бир къач мисаллер кетиринъиз.

4. Язма нутукъны къайд этинъиз:

а) шиир айта; б) мектюп яза; в) достунен лаф эте.

5. Джумлелерни окъунъыз.

— Къартбаба, байрам шерифинъиз мубарек олсун!

— Санъа да хайырлы олсун! Чокъ байрамларгъа ет,

торунчыгъым.

Азиз балалар! Китапны севинъиз ве окъунъыз.

Хитапларны тапынъыз. Олар языда насыл токътав ишаретлеринен

айырыла?

6. Джумлелернинъ къайсы биринде токътав ишаретлери

догъру къоюлгъан?

а) Решат сени ананъ беклей.

б) Айтчы, Ферузе, сен ненинъ ресимини яптынъ?

в) Селям достум ишлеринъ насыл?

СЕСЛЕР ВЕ АРИФЛЕР.

ЭДЖА. УРГЪУ

6-нджы дерс

3-§. НУТУКЪ СЕСЛЕРИ. ОЛАРНЫНЪ ЯЗЫДА ИШАРЕТЛЕНЮВИ

( бельгиленюви?)

27-мешгъулиет. Аталар сёзюни окъунъыз. Манасыны

анълатынъыз.

Ана ичюн бала балдан да татлыдыр.

(У.зн.)

Биринджи сёзнинъ сеслерини теляффуз этинъиз.

Сеслер языда ненен ифаделене? Сеслер ве арифлер

арасында насыл фаркъ бар?

Аталар сёзюни эджаларгъа болип, дефтеринъизге язып

алынъыз.

28-мешгъулиет. Шиирни ифадели окъунъыз.

Ана тилим –

Къанат тилим!

Яхшы билем,

Сеннен кулем,

Сеннен учам!

Арта бильгим.

И. Абдураман

(у.зн.)

Дефтеринъизге язып алынъыз.

Сатырдан сатыргъа авуштырылмасы мумкюн олмагъан

сёзлернинъ тюбюни сызынъыз. Эки эджалы сёзлерни

тапынъыз. Бу сёзлерде къач сес ве къач ариф олгъаныны

айтынъыз.

Ана тили акъкъында насыл шиирлер ве аталар

сёзлерини билесинъиз?

29-мешгъулиет. Сёзлерни окъунъыз.

(Со стр.16,упр.24)

(У.зн.)

Олар насыл сеслернен фаркълана?

Сёзлерни дефтеринъизге язынъыз. Сёзлернинъ манасыны денъиштирген арифлернинъ тюбюни сызынъыз.

30-мешгъулиет. Окъунъыз.

1.Ад, ат,аз, ап.

2.Тоз, туз, тюз, таз.

3.Эль, ель, иль.

4.Тель, бель, сель, кель

(У.зн.) Сёзлернинъ маналарыны насыл сеслер айыра? Бу сёзлернинъ маналарыны анълатынъыз.

Сёзде бир де бир сес денъиштирильсе, сёзнинъ манасы да денъише: тар — бар, бол — къол.

31-мешгъулиет. Нокъталар ерине келишкен арифлерни язынъыз.

буз — ..уз

багъ — .. агъ́

килим — кили..

дере — д .. ре

иш — .. ш

голь — г.. ль

(У.зн.) Килим, килит сёзлеринен джумлелер тизинъиз,

дефтеринъизге язынъыз.

Эв иши.

32-мешгъулиет. Окъунъыз. Метинде не акъкъында айтыла?(рис.5природа)

дюльбе́р

Къырым – ешиль ада. Онынъ бир тарафы къулан чёльдир. Башкъа тарафы исе – багъча-багъ. Къырымнынъ къоджаман дагълары пек дюльбер. Къырымнынъ багълары, яйлалары, саф авасы пек гузельдир. Багъчасарай, Къарасув Къырымнынъ къадимий шеэрлеридир.

И.Гаспринскийден

(Л)

къулан – кениш

къоджаман – балабан, буюк

саф – темиз, пак

(у.з) Метинге серлева къоюнъыз.

Буюк арифнен язылгъан сёзлерни эджаларгъа болип, дефтеринъизге язып алынъыз.

7-нджи дерс.

4-§. ЭЛИФБЕ

33-мешгъулиет. Арифлерни элифбе тертибинде айтынъыз.

Аа Бб Вв Гг Гъгъ Дд Ее Ёё Жж Зз

Ии Йй Кк Къкъ Лл Мм Нн нъ Оо Пп

Рр Сс Тт Уу Фф Хх Цц Чч Дж дж Шш

Щщ ъ Ыы ь Ээ Юю Яя

(у.з.)

Элифбеден башта тутукъ, сонъ созукъ сеслерни

ифаделеген арифлерни дефтеринъизге язынъыз.

34-мешгъулиет. Берильген сёзлерни, эджаларгъа болип,

элифбе тертибинде язынъыз.

Кефе, Гурзуф, Алупка, Кезлев, Ялта, Къарасувбазар,

Алушта, Багъчасарай, Сакъ, Акъяр.

(у.з.)

Бу сёзлер не ичюн буюк арифнен языла? Даа насыл сёзлер буюк арифнен язылгъаныны хатырланъыз.

35-мешгъулиет. Берильген сёзнинъ эр бир арфине дёртер

сёз язынъыз.

Акъяр

Н у м ю н е:

1) арыкъ

антер

…

2) къафес

къале

…

3) ялы

яз

…

4) раф

рале

…

Индже созукъларнынъ тюбюни сызынъыз.

36 - мешгъулиет. Окъунъыз. Буюк арифнен язылгъан сёзлерни элифбе тертибинде дефтеринъизге язып алынъыз.

Къырымнынъ энъ юксек дагъы — Роман-къош, энъ

буюк озени — Салгъыр, энъ сыджакъ ери — Ялта.

37-мешгъулиет. Окъунъыз. (рис.6.по тексту)

эрба́п

Эр бир адамнынъ озь Ватаны бар. Бу ерде о догъа, осе, яшай. Бизим Ватанымыз – Къырым. Къырым – баба-деделеримизнинъ топрагъы.

Халкъымызнынъ миллий байрагъы, миллий тамгъасы ве метхиеси бар. Байрагъымыз мавы тюсте. Онынъ тюсю темиз кокни, мавы денъизни анъдыра. Байрагъымыздаки тамгъа теразе шеклинде. Теразе – адалет темсили. Белли эрбабымыз Номан Челебиджиханнынъ «Ант эткенмен» шиири халкъымызнынъ метхиесине чевирильди.

(Л)

Метхие – гимн

Белли – мешур, намлы

(у.з.)

1.Бизим Ватанымыз не?

2.Къырым кимлернинъ топрагъы?

3.Халкъымызнынъ неси бар?

4.Байрагъымызнынъ тюсю нени анъдыра?

5.Теразе ненинъ темсили?

(у.з.)

Биринджи абзацны дефтеринъизге кочюрип язынъыз.

Сёзлерде индже созукъларнынъ тюбюни сызынъыз. Энъ чокъ

эджасы олгъан сёзни тапынъыз.

Эв иши.

38-мешгъулиет. Ашагъыда берильген сёзлерге бирер келишкен

ариф къошып, янъы сёзлер язынъыз.

Ата, ай, ал, ель, ана

Нумюн е: ата — бата, хата, сата;

ай — ..., ..., ...,

(у.з.)

Сёзлерде къалын созукъларны бильдирген арифлернинъ

тюбюни сызынъыз. Эки сёзнен джумлелер

уйдурып язынъыз.

Ай, ель сёзлерининъ схемаларыны япынъыз.

8-нджи дерс

5-§. СОЗУКЪ ВЕ ТУТУКЪ СЕСЛЕР

39-мешгъулиет. Шиирни окъунъыз.

К

джошкъу́н

узь кельди. Эп багъча-багъларда

Зевкълы тымар эмеги къайнай.

Йырджы къушлар сусты эр якъта,

Алтын мевсим джошкъун адымлай.

М. Къарахалиль

(Л)

зевкълы – шенъ, къуванчлы

Сусмакъ – тынмакъ

Шаир кузьни насыл тасвирлей?

Шиирнинъ экинджи сатырыны насыл анълайсынъыз?

Алтын мевсим ибаренинъ манасыны анълатынъыз.

Кузь сёзюнде къач сес ве къач ариф бар, айтынъыз. Бу

сёзде созукъ сесни теляффуз этинъиз. О, языда насыл

арифнен косьтерильген?

Буны билинъиз:

Сеслер эки тюрлю ола: созукъ ве тутукъ. Языда

сеслер къавуслар ичине алыныр: [а], [б].

40-мешгъулиет . Сеслерни окъунъыз.

[а] — [т] [у] — [к]

[и] — [ш] [ ] — [гъ]

[о] — [д] [ ] — [ф]

[э] — [нъ] [ы] — [л]

Къайсы сеслерни теляффуз эткенде ава агъызымыздан

сербест чыкъа, къайсыларыны айткъанда, маниаларгъа

расткеле?

Созукъ сеслерни айткъанда ава агъызымыздан

сербест чыкъа.

Тутукъ сеслерни айткъанда ава агъызымызда

базы бир маниаларгъа расткеле.

41-мешгъулиет . Окъунъыз. Аталар сёзюнинъ манасыны анълатынъыз.

Агъыр иштен къачма,

Енгилине чапма.

(У.з.)

Дефтеринъизге кочюринъиз.

Созукъларнынъ тюбюни сызынъыз.

42-мешгъулиет. Шиирни бир къач кере окъунъыз. Акълынъызда тутып, дефтеринъизге язынъыз.

Мында эр шей бизимкидир.

Мында ер, кок бизимдир.

Ватан – бизим анамыздыр,

Анамыз – бу Ватандыр.

И.Асанин

(у.з) Созукъларнынъ астыны сызынъыз. Ватан сёзюнинъ схемасыны япынъыз.

Эв иши.

43-мешгъулиет. Окъунъыз.

Мен мектепте экинджи сменада окъуйым. Эвге кеч къайтам. Келем, анам энди эвде, акъшамлыкъ аш да азыр. Экимиз бабам иштен къайтаджагъыны беклеймиз. Бабам кельген сонъ ашамагъа отурамыз. Эр кунь бойле.

Н.Умеровдан

(у.зн.) Дефтеринъизге кочюринъиз. Биринджи джумледе тутукъларнынъ тюбюни сызынъыз. Акъшамлыкъ сёзюнде къач сес ве къач ариф олгъаныны айтынъыз.

9-ынджы дерс

6-§. СОЗУКЪ СЕСЛЕР.

КЪАЛЫН ВЕ ИНДЖЕ СОЗУКЪЛАР. ОЛАРНЫ ЯЗЫДА ИФАДЕЛЕГЕН АРИФЛЕР.

44-мешгъулиет . Нокъталар ерине нумюне боюнджа сёзлер

язынъыз.

[а]

аз

...

[о]

окъу

...

[у]

уфакъ

...

[ы]

къыз

...

[ ]

осе

...

[ ]

ульке

...

[и]

икяе

...

[э]

эсап

...

(у.з.)

Сёзлерде къайд этильген сеслерни теляффуз этинъиз.

Бу насыл сеслер? Олар насыл арифлернен косьтерильген?

Бу сеслерни айткъанда, ава агъызымыздан насыл чыкъа?

Къырымтатар тилинде 8 созукъ сес бар:

[а], [о], [у], [ы], [ö], [ÿ], [и], [э].

Созукъ сеслер языда бойле арифлернен ифа -

делене: а, е, ё, и, о, у, ы, э, ю, я.

45-мешгъулиет . Схемагъа бакъып, созукъ сеслерни

теляффуз этинъиз ве оларны ифаделеген арифлерни

айтынъыз.

[а]

а я

[о]

о ё

[у]

у ю

[ы]

ы о ё у ю

[и]

и

[э]

э е

(У.з)Бу арифлернен кельген сёзлерни язынъыз. Созукъларнынъ тюбюни сызынъыз.

Нумюне: агъач, ямав, …

46-мешгъулиет . Шиирни окъунъыз.

Т

тёкюльме́к

ёкюльди кузь япракълары,

Орталыкъны сарартып.

Кельди ягъмур булутлары,

Мавы кокни къарартып.

Л. Ибраимова

(у.з.) Дефтеринъизге кочюрип язынъыз. Созукъ сеслерни ифаделеген арифлернинъ тюбюни сызынъыз.

47-мешгъулиет. Окъунъыз.

Эмен юз йылларнен оськен теректир. Эмен терегининъ япракълары

балабан ве къатты ола. Онынъ мейвалары — пелит фындыгъы.

Пелит фындыкълары кузьгедже терек устюнде асылып туралар.

(У.З.)

Эмен насыл бир теректир?

Онынъ япракълары насыл ола?

Онынъ мейвалары недир?

Пелит фындыкълары не вакъыткъадже терек устюнде асылып туралар?

Метинни дефтеринъизге язып алынъыз. Созукъларнынъ тюбюни сызынъыз.

48-мешгъулиет. Джедвельге бакъынъыз. Къалын ве индже

созукъларны догъру теляффуз этинъиз. Оларны ифаделеген

арифлерге дикъкъат этинъиз.

(схема со стр.22,упр. 40)

Созукъ сеслер

[а]

а я

[о]

о ё

[у]

у ю

[ы]

ы

о ё у ю

[и]

и

[э]

э е

Къалын

Индже

(у.з.)

Имля лугъатынен файдаланып, къалын созукъларнен

кельген сёзлерни тапып язынъыз.

Нумюне: авджы, ягъмур, …

Эв иши.

49-мешгъулиет. Джумлелерни окъунъыз.

1. Кезлев шеэрини къадимий Джума-Джами яраштыра. 2. Мисхор кою ялыбоюнынъ дюльбер койлеринден биридир. 3. Къырым дагъларында чешит айванлар яшай.4. Салгъыр бою сюгют ве тал тереклери осе. 5. Ягъмурдан сонъ орталыкъта гольчиклер пейда ола.

(у.з.)

Тек къалын созукъларнен кельген сёзлерни бир сырагъа, тек индже созукъларнен кельген сёзлерни экинджи сырагъа язып алынъыз.

10-нджы дерс.

50-мешгъулиет. Окъунъыз. Созукъларны догъру теляффуз

этинъиз.

Адет — [а]д[э]т тютюн — т [ÿ]т [ÿ] н

беден — б[э]д[э]н, омюр — [ö]м[ÿ]р

бибер — б[и]б[э]р, сют — с[ÿ]т

тюс — т[ÿ]с отьмек — [ö]тьм[э]к

дут — д[у]т, къой — къ[о]й

кунь — к[ÿ]нь, кой — к[ö]й

софа — с[о]ф[а] той — т[о]й

кольге — к[ö]льг[э] козь — к[ö]зь

(У.з.)

Адет, тюс сёзлеринен джумлелер тизинъиз.

Дефтеринъизге язынъыз.

51-мешгъулиет. Метинни окъунъыз. Нокъталар ерине келишкен

созукъны къойып, дефтеринъизге кочюрип язынъыз.

К...зьде багъ-багъчалар ве тарлаларда

бер...кет дж...йылгъан сонъ дервиза отькериле.

Дерв…за байрамы к…ню халкъ, б…р ерде топланып,

й...рлай, чынъ ве ман…лер айта, куреш яр…шларыны

кеч…ре. Куреш ярышларында гъалип чыкъкъанлар

къыйметли бахш...шларнен мук...фатланалар.

(у.з.)

Метинге серлева къоюнъыз. Къалын созукъларнынъ тюбюни сызынъыз.

52-мешгъулиет. Аталар сёзлерини окъунъыз. Маналарыны анълатынъыз.

Яхшы сёз балдан татлыдыр.

Яхшы адам сёзюнден белли олур.

(у.з.)

Аталар сёзлерини дефтеринъизге язып алынъыз. Индже созукъларнынъ астыны сызынъыз.

53-мешгъулиет. Окъунъыз.

Къырымда чокъ шеэрлер бар. Оларнынъ адларынынъ тарихы пек меракълыдыр. Къырымнынъ пайтахты Акъмесджит шеэридир. Акъмесджит акъ – «беяз» ве месджит – «джами» сёзлеринден келип чыкъкъан. Багъчасарай шеэрининъ ады «багъча» ве «сарай» сёзлеринден ибарет. Къарасувбазар шеэрининъ ады исе «къара», «сув», «базар» сёзлеринден келип чыкъкъан.

(у.з.)

Къырымда насыл шеэрлер бар? Оларнынъ адларынынъ тарихыны икяе этинъиз. Тырначыкълар ичинде берильген сёзлерни дефтеринъизге язып алынъыз. Къалын созукъларнынъ астыны сызынъыз.

Эв иши.

54-мешгъулиет.

Дефтеринъизге «Эдебий окъув» дерслигинден 5 джумле язып алынъыз. Сёзлерде индже созукъларнынъ астыны бир созукънен, къалын созукъларнынъ астыны исе эки сызыкънен къайд этинъиз.

11-нджи дерс.

7-§. ДУДАКЪЛЫ ВЕ ДУДАКЪСЫЗ

СОЗУКЪ СЕСЛЕР.

Оларны языда ифаделеген арифлер

55-мешгъулиет . Ашагъыда берильген созукъ сеслерни

теляффуз этинъиз. Дудакъларнынъ арекетини козетинъиз.

[а], [о], [у], [ы], [ö], [ÿ], [и], [э]

(у.зн.)

Къайсы сеслерни айткъанда дудакълар огге узана ве

тёгереклене?

Бу сеслерни дефтеринъизге язып алынъыз.

[о], [у], [ö], [ÿ] — дудакълы созукъ сеслер. Олар

языда бойле арифлернен ифаделене:

[о] [у]

о ё у ю о ё у ю

Бу сеслерни айткъанда дудакълар огге узана ве

тёгереклене.

Къалгъан созукъ сеслер — дудакъсыз.

56-мешгъулиет . Джумлелерни дефтеринъизге язып

алынъыз.

1. Мисхорда Арзы къыз ве Али-бабагъа къоюлгъан

абиде бар.

2. Узакъта хош сесли бульбуль оте.

3. Биз яшагъан койнинъ ады — Махульдюр.

4. Зульфие турналарнынъ учкъаныны сейир эте.

(Л)

хош — яхшы

отьмек — йырламакъ

(у.зн.) Дудакълы созукъ сеслерни ифаделеген арифлернинъ

астыны сызынъыз.

Схемагъа келишкен сёзни тапынъыз.

57-мешгъулиет. Тапмаджаны окъунъыз.

Ёкътыр аягъы-къолу, озю юре,

Узундыр онынъ ёлу, иш беджере. (рис.реки)

(у.з.)

Дефтеринъизге язып алынъыз.

Дудакълы созукъ сеслерни ифаделеген арифлернинъ астыны сызынъыз. Озю, беджере сёзлерининъ схемаларыны япынъыз.

(У.з. А)

58-мешгъулиет. Метинни динъленъиз.

Кирпи (рис.стр.25)

Кирпи уфакъ бир айванчыкътыр. Онынъ алты-еди балачыгъы ола. Кирпининъ балачыкълары кёр догъулалар. Оларнынъ тенинде инелери олмай. Инечиклери бир къач саат ичинде осе.

Кирпичиклер сют пек севелер. Яз бою ана-бабаларынен берабер ер емишлерини, къурт-боджеклерни ашап кечинелер.

К

кирпи́

еч кузьде кирпилер тёкюльген япракълар ичине кирип, юкъугъа далалар. Олар март айынадже юкълайлар.

(у.з.)

1.Кирпи насыл бир айванчыкътыр?

а) уфакъ;

б) айнеджи.

2.Онынъ къач балачыгъы ола?

а) бир-эки;

б) алты-еди.

3.Олар насыл догъулалар?

а) кёр, тенинде инелери олмай;

б) тенинде инелери чокъ ола.

4.Кирпичиклер не пек севелер?

а) мейва;

б) сют.

5. Кеч кузьде кирпилер не япалар?

а) юкъугъа далалар;

б) юкъудан уяналар.

(у.з.)

Дудакълы созукъларнен кельген сёзлерни язып

алынъыз. Олар насыл дудакълы созукъ сеслерни

ифаделегенини нумюне боюнджа бельгиленъиз.

Нумюне: (со стр.25.упр 47.)

Эв иши

59-мешгъулиет . Шиирни окъунъыз.

К..зь маали т..рна керваны ( рис.7.)

Авеленди джен..пке тараф.

Кечти ..лар дагъны-дерьяны,

..зьлерине сыджакъ ер арап.

Б. Мамбет

(у.з.)

Дефтеринъизге язып алынъыз.

Нокъталар ерине келишкен дудакълы созукъны язынъыз. Даа насыл дудакълы созукъларны билесинъиз? Оларнен эки сёз тюшюнип язынъыз.

Бу не демектир?

сыджакъ селям

аш

арамакъ — къыдырмакъ

12-инджи дерс

8-§. ЭДЖА.