- •Телмәр культураһы һәм стилистика бүлеген өйрәнеү
- •Телмәр типтары
- •Телмәр үҫтереү методикаһы
- •Телмәр үҫтереүҙең принциптары
- •Һөйләм һәм яҙыу теленең үҙенсәлектәре
- •Телмәр үҫтереүҙә изложениялар.
- •Изложение төрҙәре
- •Инша төрҙәре
- •Тәбиғәтте һүрәтләү иншалары
- •Кешенең тышҡы ҡиәфәтен һүрәтләү
- •Һүрәтләү өсөн ярҙамлыҡ
- •Хикәйәләү иншаларын яҙырға өйрәтеү
- •Ирекле инша
- •Тормош –көнкүреш темаһына инша
- •Картина буйынса инша
- •Иншаларҙы баһалау
- •Баһалауҙың төп критерийҙары
- •Иҫкәрмәләр.
Баһалауҙың төп критерийҙары
|
|
Йөкмәткеһе һәм телмәр |
Грамоталылыҡ |
|
“5” |
1.Эштең йөкмәткеһе темаға тулыһынса тап килә. 2.Фактик хаталар юҡ. 3.Йөкмәткеһе эҙмә –эҙлекле асыла. 4.Эштең һүҙлеге бай, һүҙҙәр урынлы ҡулланылған. 5.Стиль һәм мәғәнәүи яҡтан текст камил. Стилистик саралар урынлы ҡулланылған. Эштә йөкмәтке яғынан 1 һәм телмәр яғынан 1-2 хата булыуы мөмкин. |
1 орфографик йәки 1 пунктуацион йә 1 грамматик хата булыуы мөмкин |
|
“4” |
1.Эштең йөкмәткеһе, нигеҙҙә, темаға тура килә (бер ни тиклем ситкә тайпылыштар бар). 2.Йөкмәткеһе дөрөҫ, ләкин ҡайһы бер фактик хаталар ебәрелгән. 3.Фекер ебендә эҙмә –элелек бер ни тиклем боҙолған. 4.Телмәрҙең лексик һәм грамматик төҙөлөшө шаҡтай төрлө. 5.Эштең стиле ярайһы уҡ төҙөк һәм тасуири. Дөйөм алғанда, эштең йөкмәткеһенә ярашлы 2 һәм телмәре буйынса 3 -4 хатаһы булыуы мөмкин. |
2 орфографик һәм 2 пунктуацион, йәки 1 орфографик һәм 1 пунктуацион, йә иһә 4 пунктуацион (орфографик хаталар юҡ, шулай уҡ 2 грамматик хата булыуы мөмкин). |
|
“3” |
1.Эш теманан байтаҡ ситкә тайпылған. 2.Эштең йөкмәткеһе, нигеҙҙә, дөрөҫ. 3.Эҙмә –эҙлелек тулыһынса һаҡланмай, ләкин фактик хаталар байтаҡ. 4.Эштең һүҙлеге ярлы, орфографик хатаһыҙ, синтаксик конструкциялар бер төрлө. 5.Эштең стиле бик үк төҙөк түгел, 4 пунктуацион, шулай уҡ телмәр тасуирлығы ағһай, 4 грамматик хата, йөкмәткеһе яғынан 4 һәм телмәр буйынса 5 хата булыуы мөмкин. |
4 орфографик һәм 4 пунктуацион, йәки 3 орфографик һәм 5 пунктуацион, йәки орфографик хатаһыҙ, 7 пунктуацион (V синыфта 5 орфографик, 4 пунктуацион), шулай уҡ грамматик хата булырға мөмкин.
|
|
“2” |
1.Эш теманы асмай. 2.Бик күп фактик хаталар ебәреләгн. 3.Эштең бөтә өлөштәрендә лә фекерҙең эҙмә –эҙлелеге боҙолған, бәйләнеш юҡ, эш планға тура килмәй. 4.Эштең һүҙлеге ярлы, ул бер типтағы ҡыҫҡа һөйләмдәр менән генә яҙылған. Һөйләмдәр араһында бәйләнеш йомшаҡ, һүҙҙәрҙе ҡулланыуҙа хаталар күп. 5.Текстың стиль берҙәмлеге боҙолған. Дөйөм алғанда эштең йөкмәткеһендә 6 һәм телмәрендә 7 хата ебәрелгән. |
7 орфографик һәм 7 пуктуацион, йәки 6 орфографик, 8 пунктуацион, йәки орфографик һәм 9 пунктуацион, йә иһә 8 орфографик һәм 6 пунктуацион, шулай уҡ 6 грамматик хата булырға мөмкин. |
|
“1” |
1.Эштең йөкмәткеһендә 6 –нан, телмәрендә 7 –нән күберәк хата ебәрелгән. |
7 –нән дә күберәк орфографик, 7 –нән дә күберәк пунктуацион, 7 –нән күберәк грамматик хата ебәрелгән. |
Иҫкәрмәләр.
Иншаларҙы баһалағанда уҡыусы эшенең үҙаллылығын, инша фекеренең үҙенсәлекле булыуын, композицион телмәр төҙөлөшө кимәлен иҫәпкә алырға кәрәк. Оригиналь фекерҙең булыуы, уның дөрөҫ һәм яҡшы сағылдырылыуы инша өсөн ҡуйылған беренсе билдәне бер балға күтәрергә мөмкинлек бирә.
Әгәр иншаның күләме ошо нормаларҙа күрһәтелгәнгә ҡарағанда бер ярым тапҡырға күберәк (йәки әҙерәк) булһа, эш –“4” билдәһе өсөнике берәмеккә арттырылған (йәки кәметелгән) нормативтан сығып баһалана. Мәҫәлән, грамоталылыҡты баһалағанда “4” билдәһе 3 орфографик, 2 пунктуацион, һәм 2 грамматик йә иһә 2-3-2, 2-2-3 нисбәтле хаталары булған эшкә ҡуйыла, “3” билдәһе 6-4-4, 4-6-4, 4-4-6 нисбәтле хаталы эштәргә ҡуйыла. “5” билдәһе ҡуйыу өсөн иншаның күләме артыуы иҫәпкә алынмай.
Башҡа күрһәткестәре буйынса ҡәнәғәтләнерлекяҙылған инша, әгәр темаһы асылмаған икән, йөкмәткеһе буйынса ыңғай баһалана аламай.
Иншала осраған бер типтағы хаталар, тупаҫ булмаған хаталар, шулай уҡ төҙөтеүҙәр диктанттарға булған күрһәтмәләргә таянып баһалана.