50. Этапы развіцця беларускай арфаграфіі.

Правапісныя нормы сучаснай беларускай літаратурнай мовы пачалі складацца ў 19 ст. У перыяд фарміраваняя новай беларускай літаратурнай мовы, на аснове жывой гутарковай мовы. Вялікая роля ў выпрацоўцы ўнармаванага пісьма належала беларускім пісьменнікам, у прыватнасці В. Дуніну-Марценкевічу, Ф.Багушевічу, а ў пачатку 20ст. Я. Купалу і Я. Коласу, Э. Пашкевіч (цётцы) і інш. Адлюстроўваючы у сваіх творах прагрэсіўныя кірункі развіцця агульнанацыянальнай беларускай мовы, яны закладвалі трывалую аснову ўзнармаванай пісьмовай мовы.

Аднак складанне правапісных норм праходзіла марудна, бо царскі ўрад не быў зацікаўленны ў развіцці нацыянальных моў народаў Расіі. Калі беларускі народ атрымаў дзяржаўнасць, стала магчымай сапраўдная нармалізацыя правапісу беларускай мовы. У 1918 выйшла “ беларуская граматыка для школ” Б. Тарашкевіча. Гэта была першая нарматыўная граматыка беларускай літаратурнай мовы, найбольш поўны збор яе арфаграфічных правіл. Правапісныя нормы грунтаваліся тут на фанетычным і марфалагічным прынцыпах: на фанетычным – напісанне налосных, на марфалагічным – напісанее зычных у канцы слова і на стыку марфем і г.д. Аднак граматыка Тарашкевіча не магла адразу вырашыць усе пытанні правапісу, тым больш, што некаторых правіл у ёй зусім не было, а асобныя напісанні не адпавядалі нормам жывой беларускай мовы. Спрэчныя пытанні беларускай арфаграфіі абмяркоўваліся на Акадэмічнай канферэнцыі па рэформе беларускага правапісу ў 1926. было вырашана падрыхтаваць праект новага правапісу. Гэты праект быў апублікаваны ў 1930. пасля яго абмеркавання і ўдакладнення правіл праекта Савет Народных Камісараў БССР 26 жніўня 1933 прыняў пастанову “ Аб зменах і спрашчэнні беларускага правапісу ”, якой узаконьваліся адпаведныя нормы беларускай арфаграфіі як агульнаабавязковыя. Было ўстаноўлена пісаць літару я толькі ў першым складзе перад націскам , не абазначаць на пісьме асіміляцыйнай мяккасці , іншамоўныя словы падпарадкошваліся аканню, зычныя з, с змякчаліся, л захоўвалася, як правіла, цвердым. На аснове пастановы быў складзены і ў 1934 выдадзены “правапіс беларускай мовы ”, які, аднак, не мог ахапіць і вырашыць усіх правіл, асабліва напісання складаных слоў, іншамоўных слоў, прозвішчаў і геаграфічных назваў. У перыядычным друку пачалася дыскусія па пыіаннях арфаграфіі, аднак яна была перапынена Айчынай вайной. Пасля вайны дыскусія працягвалася. Была створана Арфаграфічная камісія на чале з Я. Коласам і К. Крапівой. Яна распрацавала “праект змен і ўдакладненняў беларускага правапісу ” (1951). Пасля абмеркавання праекта Арфаграфічная камісія падрыхтавала новы яго варыянт. 11 мая 1957 савет міністраў БССР прыняў пастанову “аб удакладненні і частковых зменах існуючага беларускага правапісу”. Гэтай пастановай было пашырана правіла акання (пераход о ў а) на ўсю запазычаную лексіку, у тым ліку і на інтэрнацыянальна- рэвалюцыйныя словы, удакладнена правіла напісання скаладных слоў і абрэвіятур, асабовых канчаткаў дзеясловаў, уласных імён і прозвішчаў, геаграфічных назваў. Часціцы ж(жа), бы (б) сталі пісацца асобна ад слоў. На аснове названай пастановы былі складзены і выдадзены “правілы беларускай арфаграфіі і пунктуацыі” (1959)