2773
.pdfОказывается, что если коэффициенты действительны, то и число x k = α - iβ тоже будет корнем той же кратности.
Т.е. в этом случае комплексные корни многочлена являются комплексно – сопряжѐнными.
Рассмотрим множители:
x xk x |
|
xk |
x |
i |
x |
i |
|
|
x |
i |
x |
i |
x |
2 |
2 x 2 |
2 x |
|
2 |
2 |
x 2 |
px q , |
|
p |
2 ; q |
2 |
2 . |
Следовательно, объединяя скобки, соответствующие комплексно - сопряженными корнями в выражении (12), многочлен степени n с действительными коэффициентами можно разложить только на действительные множители – линейные и квадратичные:
P x |
a |
n |
x |
x |
r1 |
x |
x |
r2 |
... x2 |
p x |
q s1 |
x2 |
p |
2 |
x |
q |
s2 ... |
n |
|
|
1 |
|
|
2 |
|
1 |
1 |
|
|
|
|
2 |
где, все трѐхчлены не имеют действительных корней.
Если многочлен не имеет комплексных корней, то квадратичные множители будут отсутствовать.
2.9. Дробно-рациональные функции .Простейшие дробно-рациональные функции и их интегрирование
Пусть имеется дробно -рациональная функция R(x):
|
P |
x |
a |
0 |
a x |
a |
2 |
x 2 |
... |
a |
n |
x n |
|||
R x |
n |
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
||||
Qn |
x |
b |
|
b x |
b |
|
x 2 |
... |
b |
|
x m |
||||
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
0 |
1 |
2 |
|
|
|
m |
|
|
|||
Если n < m, |
то |
дробь |
правильная. |
Если n m , то |
неправильная. Неправильную дробно-рациональную функцию путѐм деления числителя на знаменатель всегда можно представить, в виде суммы многочлена и правильной рациональной дроби:
31
R x N x |
Pk |
x |
k m |
|
Pm |
x |
|||
|
|
x5
Пример: Вычислить интеграл dx. x2 1
Подынтегральная функция представляет собой неправильную дробь. Разделив числитель на знаменатель, выделим целую часть:
|
|
x5 |
|
|
|
x3 x |
|
x |
|
|
, |
|
|
|
|||
|
x 2 |
|
|
|
x 2 |
|
|
|
|
|
|||||||
|
1 |
|
|
|
|
1 |
|
|
|
||||||||
|
|
|
x5 |
|
x3 |
|
|
|
|
|
x |
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
dx |
|
|
x |
|
|
|
|
|
dx |
||
|
|
x2 |
|
|
|
x2 |
|
||||||||||
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
1 |
||||||||
|
|
|
x3dx |
|
xdx |
|
xdx |
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
x2 |
1 |
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
x4 |
x2 |
1 |
ln x2 |
1 |
c |
|
|
||||||||||
4 |
|
2 |
|
|
2 |
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Таким образом, интегрирование неправильной рациональной дроби всегда может быть сведено к интегрированию многочлена и правильной рациональной дроби. Интегрирование многочлена не представляет труда, поэтому рассмотрим интегрирование правильной рациональной дроби.
Оказывается, как увидим позже, всякую правильную дробно – рациональную функцию можно представить в виде суммы простейших дробно-рациональных функций четырѐх типов.
I. |
A |
; II . |
|
A |
; III . |
|
Ax B |
; IV . |
|
|
Ax |
B |
|
; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
x a |
x |
a k |
x 2 |
px q |
x |
2 |
px |
q |
k |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
32
где A, B, р, q – действительные числа, а трѐхчлен x2 + px
+q не имеет действительных корней, т.е. |
|
p2 |
|
q 0 . |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
4 |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
Проинтегрируем простейшие дроби: |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
A |
|
|
|
|
d x a |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
I. |
|
|
|
dx A |
|
|
|
|
Aln |
x a |
c |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
x |
|
a |
|
|
|
|
|
|
|
x |
a |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
k |
1 |
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
A |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
k d x a |
|
|
|
x a |
|
||||||||||||||
II . |
|
|
|
|
dx A x a |
A |
|
|
|
|
c |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
x |
a k |
|
|
k 1 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
A |
|
|
|
|
|
|
c |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
k |
1 |
|
x |
a k 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
III . I3 |
|
|
Ax |
|
B dx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
x2 |
px |
q |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
Выделим в числителе производную знаменателя |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
x2 |
px |
|
q |
|
|
2x |
|
p |
2 x |
p |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
A |
2x |
p |
B |
|
Ap |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
I3 |
2 |
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
x2 |
px |
q |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
A |
|
|
|
2x |
p dx |
|
B |
|
Ap |
|
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
2 |
|
|
|
x2 |
px |
q |
|
2 |
|
|
|
x2 |
|
px |
q |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
A |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ap |
|
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
ln |
x2 |
px |
q |
|
B |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
. |
|
|
|
|||||||||||||||||||||
2 |
|
2 |
|
|
|
|
x2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
px |
q |
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Рассмотрим отдельно второй интеграл. Выделим в знаменателе полный квадрат
33
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
d |
x |
p |
|
|
|
||
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
2 |
px |
|
|
q |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
p |
|
|
|
|
p |
2 |
|
|
|
|
p |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
p |
2 |
|
|
p |
2 |
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x 2 |
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
q |
|
|
|
x |
|
|
|
q |
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
4 |
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
4 |
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
p |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
dz |
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
z |
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
arctg |
|
|
c |
|
arctg |
2 |
|
|
c |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
z2 |
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
z |
|
x |
|
p |
; q |
|
|
p2 |
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
2 |
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
Окончательно получим: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
p |
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
A |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ap 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
I 3 |
|
ln |
x 2 |
px |
|
q |
|
|
|
|
B |
|
arctg |
|
|
|
c . |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
p 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
q |
|
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
Пример . |
|
Вычислить: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
2x 2 |
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x2 |
|
2x |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x2 |
2x |
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
2x |
2 dx |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
x2 |
|
2x 2 |
|
|
|
|
|
x |
1 2 |
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ln |
x2 |
2x |
2 |
|
|
|
2arctg x |
1 |
|
|
c |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
IV. Можно доказать, что интеграл от дроби этого типа выражается через сумму дробно – рациональных функций и арктангенс.
34
Заключение: Интегралы от простейших дробей есть функции элементарные (составленные из логарифмов, арктангенсов и рациональных функций).
2.10. Разложение правильной дробно – рациональной функции на сумму простейших дробей. Интегрирование
правильных рациональных дробей.
Пусть имеется правильная дробно-рациональная функция:
R x |
Pn |
x |
(13) |
|
Qn |
x |
|||
|
|
(m>n) и знаменатель еѐ разложен на действительные множители:
Q x |
a |
m |
x x |
k |
x |
x |
l ... x2 |
p x |
q s |
x2 |
p |
2 |
x |
q |
p ... |
m |
|
1 |
|
|
2 |
1 |
1 |
|
|
|
|
2 |
Тогда дробь (13) можно представить и притом единственным образом в виде следующей суммы простейших дробей:
Pn |
x |
|
|
A1 |
|
|
|
A2 |
|
... |
|
Ak |
|
|||||
Qm x |
x x1 |
|
|
|
x x |
2 |
|
x x |
k |
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
1 |
|
|||
|
|
B1 |
|
|
|
B2 |
|
|
... |
|
Bl |
|
|
|
||||
|
x |
|
x2 |
|
|
x |
x |
|
2 |
|
|
x x |
l |
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
2 |
|
|
|
2 |
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
M1x N1 |
|
|
M 2 x N2 |
|
... |
|
M S |
|
N S |
|
|
|
||||
x2 |
p1x q1 |
|
x2 |
p1x q1 2 |
x2 p1x q1 s |
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|||||||||||||
P x Q |
|
|
P x |
Q |
|
|
P |
|
Q |
P |
|
|
||||
1 |
1 |
|
|
|
|
2 |
2 |
|
... |
|
P |
|
|
... |
||
x2 |
p2 x q2 |
|
x2 |
p2 x q2 2 |
|
x2 |
p2 x q2 |
p |
||||||||
|
|
|
|
|||||||||||||
Здесь A1, A2 ,... Ak ; |
B1, B2 ,...Be ,...M1, N1, M 2 , N 2 |
|
и т.д – некоторые коэффициенты.
35
Без доказательства.
Практически числа A k , B k , и т.д. находят по методу
неопределѐнных коэффициентов.
Число простейших дробей, соответствующих каждому множителю знаменателя, ровно кратности соответствующего корня.
Пример 1: Вычислить интеграл |
x |
2 |
dx . |
|
|
|
|
|
|||
(x 2)2 |
(x 1) |
|
|||
|
|
|
|
||
Подынтегральная |
функция |
представляет |
собой |
рациональную дробь. Разложим ее на сумму простейших дробей.
x 2 |
|
A |
|
B |
|
C |
|
|
|
|
|
|
|
x 2 2 x 1 |
|
x 2 2 |
|
x 2 x 1 |
Приведем правую часть равенства к общему знаменателю и приравняем числители.
A B C
x 2 2 x 2 x 1
A x 1 B x 2 x 1 C x 2 2
|
|
|
|
x |
2 2 x |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Bx 2 |
|
|
|
2B Cx 2 |
|
4C |
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
Ax A |
Bx |
2Bx |
4Cx |
||||||||
|
|
|
|
|
x |
2 2 x |
1 |
|
|
|
|
|
|
B C x 2 |
A B 4C x A 2B 4C x 2 |
Два многочлена тождественно равны тогда и только тогда, когда они имеют одинаковые степени и коэффициенты при одинаковых степенях равны:
36
x2 |
B C 0 |
|
C B |
|
1 |
|
1 |
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
||||
x1 |
A B 4C 1 |
|
A 3B 1 |
9B 1; B |
; C |
;3A 4; |
|||
|
9 |
9 |
|||||||
|
0 |
A 2B 4C 2 |
|
A 6B 2 |
|
|
|
||
x |
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
A 43 .
Подставим найденные коэффициенты в разложение
|
|
|
|
x |
2 |
|
|
|
|
|
4 |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
1 |
|
|
|
|
1 |
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
x-2 2 x 1 |
|
3 x 2 2 |
9 x 2 9 x 1 |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Окончательно получим: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
x |
2 |
|
|
|
dx |
4 |
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
1 |
|
|
|
dx |
1 |
|
dx |
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
x-2 2 |
|
|
|
|
|
3 |
|
|
x 2 2 |
|
|
|
|
9 x 2 9 x 1 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
x 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
4 1 |
|
|
1 |
|
|
|
|
1 |
|
ln |
|
x 1 |
|
|
c |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
ln |
x 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
3 x |
2 |
|
9 |
9 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
Пример |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Вычислить |
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
интеграл |
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dx . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
1)(x |
1) |
|
(x2 |
1) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
(x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
Разложим дробь на простейшие |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
A |
|
|
|
B |
Cx |
D |
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
x 1 x 1 x 2 |
|
|
|
1 |
|
|
|
x 1 x 1 |
x 2 |
1 |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
A x 1 x 2 |
1 B x 1 x 2 |
|
|
1 Cx D x 2 |
1 |
. |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x 2 |
|
1 x 2 |
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Приравняем числители:
37
|
A x3 |
|
|
x2 |
|
|
|
x 1 B x3 |
|
|
x2 |
x 1 C x3 |
x D x2 |
1 1 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
x |
3 |
|
A |
|
|
B |
|
C |
0 |
|
|
4 A |
1 A |
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
x2 |
A |
|
|
B |
|
|
|
|
D |
0 |
|
B |
|
|
|
1 |
|
; C |
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
x1 |
A |
|
|
B |
|
C |
0 |
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
x |
0 |
|
A |
|
|
B |
|
|
|
|
D |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
D |
|
|
2 . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
1 |
|
|
|
1 |
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
1 |
|
|
1 |
|
|
|
|
|
1 |
|
|
1 |
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
x 4 |
|
|
|
|
|
|
|
4 x 1 4 x 1 2 x 2 |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
1 |
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Окончательно получим: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
dx |
1 |
|
|
|
|
|
1 |
|
|
dx |
1 |
|
1 |
|
dx |
1 |
|
1 |
dx |
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
x4 |
1 |
4 |
|
|
|
x 1 |
4 |
|
x 1 |
2 |
|
x2 1 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
1 |
ln |
|
x |
|
|
1 |
|
|
|
1 |
arctgx |
|
|
c. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
4 |
|
x |
|
|
1 |
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
Пример 3: Вычислить |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dx |
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
x x2 |
1 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
A M1x N1 |
|
|
|
|
|
|
M2x N2 |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
x x |
2 |
|
|
1 |
2 |
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
x |
2 |
1 |
2 |
|
|
|
|
|
|
x2 1 |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
1 A x4 |
|
|
|
|
2x2 1 M1x2 |
|
|
N1x M2 x4 |
x2 |
N2 x3 |
x |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
x4 |
|
A |
|
|
M 2 |
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
A |
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
x3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
N |
2 |
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
M |
2 |
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
x2 |
2 A M1 |
|
M 2 |
|
|
|
0 N2 |
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
1 |
N |
|
|
|
N |
2 |
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
N |
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
x |
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
x |
0 |
A |
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
M1 |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
38
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x x |
2 |
1 |
2 |
|
|
|
|
x |
|
x |
2 |
1 |
|
2 |
|
|
|
|
x2 |
1 |
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
xdx |
|
|
|
|
xdx |
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x x |
2 |
|
1 |
2 |
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
x |
2 |
|
1 |
2 |
|
|
|
x2 1 |
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
ln |
|
x |
|
|
|
1 |
|
|
d (x2 |
1) |
|
|
|
1 |
|
|
2xdx |
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
2 |
|
|
x |
2 |
|
|
2 |
|
|
|
2 |
|
|
x2 |
1 |
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
1 |
ln(x2 |
|
|
|||||||||||||||
|
|
ln |
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1) |
c. |
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
2(x2 |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1) |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Заключение: Всякая рациональная функция интегрируется в элементарных функциях, причѐм в результате получаются многочлены, дробно – рациональные функции, логарифмы и арктангенсы.
Замечание: Чтобы интегрирование функции (13) довести до конца, нужно знать все корни многочлена Qm(x) и их кратности. В принципе метод разложения на сумму простейших дробей применим всегда, но он связан часто с необходимостью решать алгебраические уравнения высоких степеней, что не всегда возможно..
2.11. Интегрирование тригонометрических выражений
1.Универсальная тригонометрическая подстановка
Пусть надо вычислить интеграл от тригонометрической функции, рациональной относительно sinx и cosx:
R cos x,sin x dx . |
(14) |
39
Докажем, что с помощью замены переменной вычисление данного интеграла можно свести к вычислению интеграла от дробно – рациональной функции относительно t. Положим:
|
tg |
|
x |
|
|
t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(15) |
||
Выразим sinx, cosx и dx через t и dt; |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
2 sin |
|
|
|
|
cos |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2tg |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2t |
|
|
||||||||||||||
sin x |
|
|
2 |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
; |
||||||||||||||||||||||||
sin |
2 x |
|
|
|
|
|
cos |
2 |
|
x |
1 |
tg |
2 x |
1 |
|
t 2 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
cos |
2 x |
sin |
2 |
|
|
|
x |
1 |
tg |
2 x |
|
|
|
|
|
t 2 |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
cos x |
|
|
2 |
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
2 |
|
|
1 |
|
|
; |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
sin |
2 x |
|
|
|
|
cos |
2 |
|
|
|
x |
1 |
tg |
2 x |
1 |
|
t 2 |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2dt |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
x 2arctgt; dx |
|
|
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
1 |
|
t 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
Следовательно, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
sinx |
|
2t |
|
; cos x |
|
|
|
1 |
|
|
|
t 2 |
; dx |
|
|
|
|
|
|
|
|
2dt |
|
. |
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
t 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
t 2 |
|
|
||||||||||||||||||||||||
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
Получаем: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
t2 |
|
|
|
|
|
2t |
|
dt |
|
|
||||||||
R cos x,sin x dx |
|
2 |
|
|
|
R |
|
|
|
, |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
1 |
t2 |
1 |
|
t2 |
1 t2 |
Под знаком интеграла получим дробно – рациональную функцию от t. Это означает, что рациональное тригонометрическое выражение всегда интегрируемо в конечном виде.
40