3. Мемлекеттік баќылау жјне тексерудіѕ функциялары. Нормабаќылаудыѕ мјселелері.

Мемлекеттік бақылаудың қарастыратын негізгі мәселелері:

- ҚР «Өлшем бірлігін қамтамасыз ету туралы» заңының орындалуы;

- өлшем бірлігін қамтамасыз етуге шаруашылық субъектілерінің жауапкершілігін арттыру;

- метрологиялық ережелер мен нормаларды сақтау және уақытында енгізу.

Мембақылауды жүргізудің нормативтік базасы ПР РК 50.2.24-96 «Заңды және жеке тұлғалардың метрологиялық қызметтері әрекеттеріне мемлекеттік бақылау жүргізуді ұйымдастыру және жүргізу тәртібі» ережелері.

Мемлекеттік бақылауды ҚР Мемстандартының территориялық бөлімшесінің мемлекеттік инспекторы іске асырады.

Тексеруді жүргізуге бөлімшелердің, метрологиялық қызметтің және бақылау органдарының мамандары тартылады.

Тексеруге дайындалу кезінде лицензиялауға дайындаған материалдар, алдыңғы тексерулердің материалдары, басқа да қажетті материалдары қарастырылады.

Кәсіпорын басшысы немесе жеке тұлға:

- тексеру жүргізуге қажетті жағдайларды;

- өлшеу құралдары сақталатын және пайдаланылатын бөлмелерге және қажетті құжаттарға еркін қол жеткізуді етеді.

МҚ әрекеттеріне мемлекеттік бақылауды жүзеге асыруда:

• МҚ туралы Ережелердің болуы және оның құрылымының бекітілген Ережеге сәйкес болуы, міндеттелген функцияларды орындалуы;

• лицензияның болуы және атқарылатын жұмыстардың лицензияда көрсетілген іс-әрекет саласына сәйкестігі;

• өнімнің жеке түрлерінің жобалау, өндіру және пайдалану кезеңдерінде өлшем жағдайына жүйелік талдау жүргізу және метрологиялық қамтамасыз ету мәселелерін шешудегі негізгі мақсаттарды анықтау;

• өндірістің тиімділігін ары қарай жетілдіру немесе өндірісті метрологиялық қамтамасыз етуді жетілдіру негізінде, іс-әрекеттерінің басқа да негізгі түрлері бойынша ұйымдастыру техникалық шараларды жоспарлау жүйесі, жоспарларды орындау көлемі;

• техникалық тапсырмаларды, жобалау, конструкторлық және технологиялық құжаттамаларды және басқа нормативтік құжаттарды метрологиялық сараптау бойынша жұмыстарды ұйымдастыру, сапаға әсер етуші көрсеткіштердің оңтайлы номенклатурасынын, өнім сапасы көрсеткіштерін бақылау кезінде өлшеу дәлдігінің оңтайлы нормаларын және технологиялық процестер параметрлерін тағайындау;

• жұмыс эталондарының, үлгі өлшеу құралдарының және басқа салыстырып тексеру құралдарының, ӨҚ және сынаудың, аттестатталған өлшеуді орындау әдістемесінің (ӨОӘ) жағдайы мен пайдалануына ведомствалық бақылауды ұйымдастыру;

• жұмыс эталондарының,үлгі өлшеу құралдарының және басқа салыстырып тексеру құралдарыныңіс жүзіндегі жағдайы.

Жұмыс орындау шарттарының нормативтік талаптарға сәйкестігін тексеру кезінде тағайындалады:

• МҚ орындалатын жұмыстарды жүргізуге қойылатын талаптарды тағайындайтын нормативтік құжаттамамен қамтамасыз етілуі және оның жағдайы;

• жұмыс эталондарымен,үлгі өлшеу құралдарымен және басқа салыстырып тексеру құралдарымен қамтамасыз етілуі;

• жергілікті салыстырып тексерусұлбаларының болуы;

• бөлмелердің тағайындалған талаптарға сәйкестігі;

• тағайындалған тәртіппен ведомствалық салыстырып тексеруші санатында аттестатталған мамандардың болуы, олардың біліктілігі;

• ведомствалық салыстырып тексеру таңбалары жағдайы, пайдалануы және сақтау шарттарының тағайындалған талаптарға (РД 50 РК 15-94)сәйкестігі;

• жөндеуден шыққан ӨҚ стандарттар және ТШ талаптарына сәйкестігі;

• таңдамалы және инспекциялық салыстырып тексеру жүргізу жолымен салыстырып тексеру және жөндеу жұмыстарының сапасы;

• кәсіпорындарда, соның ішінде метрологиялық бөлімшелерде қолданылатын өлшеу құралдарының іс жүзіндегі жағдайы.

Мемлекеттік бақылау жүргізу кезінде бұрын болған тексерулер нәтижелері бойынша нұсқаулардың орындалуы тексеріледі.

МҚ әрекеттеріне жүргізілген мемлекеттік бақылаудың нәтижелері еркін пішімдегі актпен рәсімделеді.

Актіде көрсетілуіге тиіс:

- тексерілетін объектілердің жағдайы;

- табылған бұзушылықтардың себептерін ашыу;

- МҚ әрекеттері туралы қорытынды.

Актімен бірге ұсынылады:

- метрологиялық қызмет туралы мәліметтер;

- салыстырып тексерумен қамтылмаған өлшеу құралдары туралы мәліметтер.

Актінің мазмұнын басшыға жеткізеді (қол қойғысы келмеген жағдайда меминспектормен расталған сәйкес жазба актіде көрсетіледі). МҚ әрекеттеріне жүргізілген мемлекеттік бақылау актісінің бір данасы, рәсімделгеннен кейін бір ай ішінде ҚР Мемстандартына жіберіледі.

Техникалық құжаттаманы нормабақылау нормативтік-техникалық құжаттардың сапасын жоғарылату және кәсіпорынға стандарттар талаптарын енгізуді қамтамасыз ету мақсатында жүргізіледі. Нормабақылауға тыс жерде және сол кәсіпорында жасалған, негізгі және көмекші өндірістердің бұйымдарына арналған кешенді нормтивтік-техникалық құжаттар жатады. Нормабақылау осы салада тәжірибелі мамандар-нормабақылаушылармен жүргізіледі.

Нормабақылаудың мәселелері:

• бақылауға жіберілген құжаттардың комплектілігін;

• конструктивтік және технологиялық орын басушылықтың сақталуын;

• арнайы сызулар мен технологиялардың жобалану қажеттілігін;

• жобаланған құжаттың конструкторлық құжаттаманың бірыңғай жүйесі(КҚБЖ), технологиялық құжаттаманың бірыңғай жүйесі(ТҚБЖ), құрылыс үшін жоба құжаттамаларының жүйесінің (ҚЖҚЖ) талаптарына сәйкестігін;

• мамандандырылған зауыттармен дайындалған стандартты және бірыңғайланған конструкциялық элементтердің қолдануын;

• мемлекеттік, сала, кәсіпорын стандарттарымен және басқа да нормативті-техникалық құжаттармен (НТҚ) бекітілген нормалар мен ережелердің бұйым жасауда сақталуын;

• техникалық құжаттарды стандарттармен бекітілген талаптарға сай әзірленуін;

• стандартталған бұйымдардың (қатайту бөлшектері, винттер, болттар, гайкалар, шайбалар, бұрандалар, шлицті қосылыстар, шақтамалар мен отырғызулар), материалдар таңбасының, прокат профилінің, көмекші материалдарының бекітілген шектеуші номенклатурасын қолдануын;

• класификациялау мен кодтау жүйесінің сақталуын тексеру боп табылады.

Нормабақылаудың сапасын көтерудің қажеттілігі нормабақылаушыға анықталған міндеттерді артады және оған жеткілікті құқық береді.

Нормабақылаушы өндіріске тек қана стандарттаудың барлық талаптарына толық жауап беретін құжаттарды жіберуге міндетті; тексеру кезінде тек қолданыстағы стандарттар мен нормативті-техникалық құжаттарын басшылыққа алу керек; стандарттардың және басқа НТҚ-лардың қолдануы туралы кеңес беруі керек; нормабақылау жүйесінің қызметін жақсарту үшін жұмыстар жүргізу керек; тексерудегі құжаттардың сапасы туралы мәліметтерді жүйелі түрде беру керек; өз біліктілігін көтеру керек; кәсіпорынға енген жаңа стандарттарды және қолданыс мерзімін білуі керек.

Нормабақылаушының құқығы бар:

- бекітілген жинақтаудың бұзылуы, міндетті қол қойылмауы, жұмыстың ұқыпсыз орындалуы жағдайларында конструкторлық құжатты жобалаушыға қараусыз қайтаруға;

-конструкторлық құжаттарды жобалаушылардан түсіндірулерді және тексеру кезінде туған сұрақтарға сәйкес қосымша материалдарды талап етуге;

Стандарттар мен НТҚ бұзылуына байланысты нормабақылаушы көрсеткен өзгертулер мен түзетулер конструкторлық құжатқа енгізілуі тиіс.

Нормабақылаушы конструкторлық және технологиялық құжаттарда қолданыстағы стандартар мен НТҚ талаптарының сақталуына сол құжаттарды жобалаушымен бірдей жауапты.

Нормабақылау – өте жауапты және қиындығы көп жұмыс. Онымен кәсіпорынның стандарттау қызметіндегі барлық жұмысшыларының 30 % жуығы айналысады. Сондықтан нормабақылауды әрқашан жетілдіру және оны жүргізуге кететін шығындарды стандарттар талаптарынан ауытқудың алдын алу жұмыстарын кең ауқымды жүргізу есебінен азайту керек.

БИЛЕТ№21

1. Стандарттаудыѕ негізгі јдістері мен функцияларын атаѕыз.

Стандарттау техникалық реттеу үрдісінің маңызды құрамының бірі болып табылады.

Стандарттаудың мақсаты – көбінесе, жоспарланатын немесе туындаған тапсырмаларды шешуге арналған нормаларды, талаптарды, орнатылған жағдайларды кеңінен және қайтара қолдану арқылы қандай да бір салада реттілікті жүргізудің оптималды дәрежесіне қол жеткізу.

Стандарттау – туындаған, көбінесе, тапсырмаларға қатысты жалпылай, көп қайтара және ерікті қолдану үшін жағдайларды орнату арқылы өнімге, қызметке және үрдіске деген талаптарды реттеудің оптималды деңгейіне қол жеткізуге бағытталған сала.

Стандарттау бойынша бағыттағы жұмыстардың негізгі нәтижелері-функционалдық тағайындалуы бойынша өнімнің, қызметтің, үрдістің сәйкестілік деңгейін жоғарылату, халықаралық сауда айырбасында техникалық кедергілерді жою, ғылыми техникалық прогрестерге әсер етіп және әртүрлі салаларда бірлесе жұмыс істеу.

Стандарттау обьектісі – өнім, өндіріс, үрдіс, қызмет және олар үшін талаптар, сипаттамалар, параметрлер, ережелер.

Стандарттау саласы – өзара байланысты стандарттау обьектілерінің жиынтығы.

Стандарттау:

1. Халықаралық;

2. Өңірлік;

3. Ұлттық;

4. Әкімшілік-аумақтық сияқты әртүрлі деңгейде орындалады.

Қазіргі таңдағы стандарттау жүйесі стандарттау обьектілерінің сапасын бағалау мен оны бағалаудың әдістерін бірінші орынға қояды.

2. Өнімнің сапасын басќарудыѕ статистикалыќ јдістері.

Їрдісті статистикалыќ тїрде зерттеудіѕ жеті ќарапайым јдісі. Исикаваныѕ себеп-салдар диаграммасы.

Берілген диаграмма, басты їрдіске јр тїрлі факторлардыѕ ыќпалы мен аќпаратты алу їшін, жаєдайды анализдеуге арналєан жаќсы ќўрал болып табылады.

Бўл жерде їрдіске јсер ететін факторларды тауып ќана ќоймай, јсер етудіѕ басымдылыєын аныќтауєа мїмкіншілік туады.

5М типті диаграмма, сапаныѕ мынандай ќўрылысын ќарастырады: «адамдар», «жабдыќ», «материал, шикізат» «технология», «басќару». Ал 6М типті диаграммада, осыларєа «орта» деген ќўралас ќосылады, 9.3-сурет. Квалиметрлік анализдіѕ шешіліп жатќан маќсатына сјйкес, «адамдар» деген ќўраласќа – операцияныѕ орындалуыныѕ ыѕєайлылыєы жјне ќауіпсіздігімен байланысты факторларды; «жабдыќ» ќўраласы їшін – берілген операцияны орындаумен байланысты, анализделетін бўйымныѕ элементтерініѕ ґзара ќатынасын; «технология» ќўраласы їшін – орындалып жатќан операцияныѕ ґнімділігі жјне дјлдігімен байланысты факторларды; «материал» деген ќўраласќа – берілген операцияны орындау кезіндегі, бўйымныѕ материалдарыныѕ ќасиеттерінде ґзгерістіѕ жоќтыєымен байланысты факторларды; «технология» ќўраласы їшін – операцияны орындаудыѕ їрдісіндегі ќателерді дўрыс аныќтаумен байланысты факторларды; «орта» ќўраласы їшін – бўйымныѕ ортаєа жјне ортаныѕ бўйымєа деген јсерімен байланысты факторларды аныќтау ќажет

2. Баќылау параќтары.

Баќылау параќтары сапалыќ жјне сандыќ белгі бойынша баќылауда ќолданылады.

Ќўжаттыѕ атауы		Аќаудыѕ тїрлері бойынша баќылау параќтары
КЭЦ кјсіпорыны Цех: Механикалыќ Учаске: ќўрастыру 19.09.2005 ж. сає: 10.00- 21.00	Бўйым– Букса ТП01452 Операция - контрольная 045 Контролер Исаев Б.Д.		Бґлшектер саны 200
Аќаудыѕ тїрлері	Баќылаудыѕ деректері		БАРЛЫЄЫ
Майысќан жерлер	///// ///// ////		14
Жарылєан жерлер	///// ///// ///// //		17
Аќаудыѕ ми­нусќа шыєу	///// //		7
Аќаудыѕ плюсќа шыєу	///// ///// ///// ///// ///		23
Термоґѕдеу кезіндегі жану	///// ////		9
Базалыќбеттерініѕ ќисаюы	///		3
Ќўю раковиналары	///// /		6
Кедір-бўдырлыќ сјйкестіксіздігі	///// ///// ///// ///		18
Сырлау аќаулары	////		4
Ќалєандары	///// //		7
Барлыєы			108

3.Парето анализі.

Парето анализі, итальян экономисті Вилфредо Паретоныѕ (1848-1923) атымен аталєан. Ол, капиталдыѕ кґп бґлігі (80%) аз адамдардыѕ (20%) ќолдарында екенін кґрсетті. Парето, осы біртекті емес таратуды сипаттайтын логарифмдік математикалыќ модельдерді тапты, ал математик М.О.Лоренц оныѕ графикалыќ кґркемдеуін ўсынды.

№	1	2	3	4	5
Аќаулар саны	23	18	17	14	9
Аќаулар сомасы	23(21%)	41(38%)	58(54%)	72(67%)	81(75%)

6	7	8	9	10
7	7	6	4	3
88(81%)	95(88%)	101(94%)	105(97%)	108(100%)

Парето анализі, Парето диаграммасымен кґркемделеді. Онда абсцисса осі бойынша сапа проблемаларыныѕ пайда болуыныѕ себептері, ал ордината бойынша проблемалардыѕ ґзі сандыќ кґрсеткіште (сандыќ жјне проценттік(кумулятивті)) кґрсетілген.

Диаграммада бірінші кезекте, еѕ кґп ќате шаќыратын себептерге ќолданылатын шаралардыѕ облысы аныќ кґрініп тўр

4.Стратификация.

Стратификация – деректерді кейбір белгілері немесе айнымалыларына байланысты сўрыптаудыѕ їрдісі. Оныѕ нјтижелері кґбінесе диаграмма немесе график тїрінде кґрсетілген. Біз деректер массивін ортаќ мінездемелі јртїрлі топтарєа (немесе санаттарєа) жіктей аламыз. Ол топтарды стратификацияныѕ айнымалысы деп аталады. Сўрыптау їшін ќай айнымалыны ќолдану керектігін орнату маѕызды.

Суретте аќаулардыѕ пайда болуыныѕ кґздерін анализдеудіѕ мысалы кґрсетілген. Барлыќ аќаулар 108 (100%) 3 санатќа жіктелген:смена бойынша, жўмысшылар бойынша, операциялар бойынша. Берілген деректерді анализдеуден кґрініп тўрєандай, аќаудыѕ пайда болдыруына еѕ кґп їлесті 2-смена (54%) жјне осы сменада жўмыс жасайтын жўмысшы Г (47%) ќосты.

5. Гистограмма.

Гистограмма – аныќталєан мјн интервалында їрдіс немесе бўйымныѕ сапасыныѕ параметрлерініѕ тїсуініѕ жиілігініѕ тјуелділігін кґрсететін, баєанды диаграмманыѕ бір тїрі

6. Шашу (Разброс) диаграммасы.

Шашу диаграммасы дегеніміз – сапа кґрсеткішіне јсер ететін јр тїрлі фактор арасындаєы корреляцияны (статистикалыќ тјуелділігін) табуєа мїмкіндік беретін графиктер. Диаграмма екі координаттыќ ось бойынша ќўрылады. Абсцисса осінде ґзгертілетін параметр мјні, ал ордината осі бойынша ґзгертілетін параметрді ќолданєан кезде шыєатын, зерттелетін параметр мјні ќойылып, осы мјндердіѕ ќиылысында нїкте ќоямыз. Осындай нїктелердіѕ жетерліктей кґбін жинаєан кезде анализ жасап, шешім шыєара аламыз. Мысал келтірейік. Кјсіпорын сапа менеджменті негізінде жўмысшыларды оќыту шарасынґткізуді шешті. Јр ай сайын жўмысшылардыѕ аныќ бір саны оќытылып отырды. Ќаѕтарда 2 адам, аќпанда 3 адам жјне т.с.с. Жыл бойы оќыєан жўмысшылар саны ґсіп отырды да, жыл соѕында 40 адамєа жетті. Басшылыќ сапа ќызметіне аќаусыз ґнімніѕ процентініѕ, заводќа тїсетін, тапсырыс берушілердіѕ ґнімге деген арыздарыныѕыѕ саныныѕ, цехтегі электр энергиясыныѕ шыєыныныѕ оќытылєан жўмысшылар санына тјуелділігін аныќтасын деген тапсырма берген. Ай бойынша деректер кестесі мен шашу диаграммасы ќўрылєан. (1, 2, 3-сурет) Оларда аќаусыздыќ проценті кґтеріліп, арыздар саны тґмендегендігі жјне шыєындалєан электр энергиясыныѕ оќытылєан жўмысшылар санына тјуелсіздігі кґрсетілген.

Кесте-2

	Оќытылєан жўмысшылар саны	Аќаусыздыќ %-і	Арыз саны	Шыєындалєан электр энергиясы, квт
Ќаѕтар	2	77	124	146
Аќпан	5	74	136	138
Наурыз	9	78	120	134
Сјуір	15	81	115	115
Мамыр	22	85	110	136
Маусым	26	93	90	140
Шілде	28	95	82	137
Тамыз	28	96	63	129
Ќыркїйек	29	98	59	141
Ќазан	33	98	51	129
Ќараша	35	99	45	137
Желтоќсан	40	99	38	153

7. Баќылау карталары.

Баќылау карталары – диаграмманыѕ ерекше бір тїрі. оны бірінші рет 1924 жылы В.Шухарт ўсынєан. Олар сапа кґрсеткішініѕ ґзгеруініѕ мінезін кґрсетеді, мысалы бўйым мґлшерін алудыѕ тўраќтылыєын. Баќылау карталары технологиялыќ їрдістіѕ тўраќтылыєын кґрсетеді, ол дегеніміз жоєарєы жјне тґменгі жіберілу шекарасынан тўратын, жіберілетін мјн коридорындаєы параметрініѕ орта мјнін табуды кґрсетеді. Осы карталардыѕ деректері, параметрдіѕ жіберілу шекарасына жаќындап ќалєаны жјне параметрдіѕ аќау аймаєына шыќпай тўрып, алдын-ала јрекет жасау керек екендігі туралы сигнал береді. Баќылаудыѕ мўндай јдісі, аќаудыѕ пайда болуын, оныѕ басталар сатысында ескеруге мїмкіншілік береді.

Карталардыѕ 7 негізгі тїрі бар:

1. x-S мјнініѕ орташа квадраттыќ ауытќуыныѕ ауытќуы,

2. x-R размахыныѕ ауытќуы,

3. x дара мјнініѕ ауытќуы,

4. C аќауларыныѕ саныныѕ тербелістері,

5. u ґнімініѕ бірлігініѕ аќауларыныѕ тербелістері,

6. pn ґнімініѕ аќаулы бірлігініѕ саныныѕ тербелістері,

7. p аќаулы ґнімініѕ бґлігініѕ тербелістері.

Барлыќ карталарды екі топќа бґлуге болады. Біріншісі сапаныѕ сандыќ параметрлерін баќылайды – ґлшем, масса жјне т.б. Екіншісі сапалы альтернативті дискретті параметрлерін басќару їшін (аќау бар – аќау жоќ

Баќылау сўраќтары
сандыќ				Сапалыќ
				Таѕдау кезіндегі аќаулар саны			Аќаулы бўйымныѕ саны
x-S	x-R	x	C		u	Pn		p
n їлкен	n кіші	n= 1	n тўраќты		n јр тїрлі	n тўраќты		n јр тїрлі

Карта	орташа	Жоєарєы шекара	Тґменгі шекара
x-S	Хср	Хср+tS	Хср-tS
x-R	Rcp
X	Xcp Rcp
C	Ccp
U	ucp
Pn	рср
P	рср

3. Климаттыќ сынаулар. Климаттыќ сынаулардыѕ негізгі мјселелері.

Климаттық сынауларға жалпы талаптары сынауды келесі жол бойынша жүргізу ұсынылады: температураның циклдік әсеріне, жылу тұрақтылығына, ылғал тұрақтылығына, салқын тұрақтылығына.

Сынаудың жалпы ұзақтылығын қысқарту үшін әртүрлі үлгімен немесе араласқан сынау жолдарын бір уақытта сынаудың бақылау операциясы жүреді. Бірнеше сынау түрлерін қосуымызға болады.

Стандарттар бойынша құрылған өнімге әсер етуші факторлар мағынасы мен сынау әдістері. Өнімді нақты сынаудың әдісіне техникалық шарттар, бағдарламалар және сынау әдістемелері құрылған.

Өнімнін климаттық факторлар әсеріне тұрақтылығы оның механикалық зақымдануымен, өнімнінің негізгі шығыстық параметрлерімен және оның сыртқы түрлері бойынша анықталады.

Әрбір сынауды бастар алдында және аяқталғанда оның сыртқы көрінісі, қалыпты климаттық жағдайдағы параметрлері өлшеніп, жұмыс ғимаратының климаттық жағдайына қатысты болады.

ГОСТ 15150-69 бойынша бұйымды орналастыру дәрежесі

Тағайындалуы	Белгіленуі
Ашық ауада пайдалану үшін (климаттық факторлардың әсері, берілген аудан бойынша сипаты ): 4 дәрежелі ғимаратта пайдалану процесін сақтау және 4 дәрежелі жағдайдағы жұмыстар үшін, сонымен қатар (қысқа уақытты) басқа жағдайда, ашық ауада.	1 1,1
Жабу астындағы немесе ғимараттағы пайдалану үшін (көлемді) температура тербелісі және ауаның ылғалдылығы ашық ауадағы тербеліске қатысты емес кезде және сыртқы ауанын орташа еркін шамасына ие болады, мысалы: палаткаларда, жылу изоляциясы жоқ металды ғимараттарда, сондай-ақ 1-ші дәрежелі комплексті өнімдер қабатында (күн сәулесінің тікелей әсер етуі және атмосфералық қалдықтар жоқ болғанда). 1;1.1; 2 дәрежелі ішкі құрылымды заттар элементтерін пайдалану үшін, элементтерге ылғалдық өткізбейтін құрылымдар (мысалы, радиоэлектронды аппараттардың ішінде).	2 2,1
Жабық ғимараттарды табиғи желдеткішпен пайдалану үшін, температура тербелісі және ауаның ылғалдылығы және шаң-тозаңның әсері ашық ауадағыға қарағанда төмен болады. Мысалы: металды жылуизоляциясында, тасты, бетонды, ағашты ғимараттарда (атмосфералық қалдықтар, тікелей күн сәулесі; жел жылдамдығының қатысты төмендеуі; күн сәулесінін және ылғалдылық конденсациясының әсерлері болмаған жағдайда); Уақытылы жылытпайтын ғимараттарды пайдалану үшін	3 3.1
Климаттық жағдайлар жасанды реттеліп отырған ғимараттарды пайдалану үшін, мысалы: жабық жылытатын немесе желдендіретін өндірістік және басқа да жақсы желдендіретін жер асты ғимараттары (тура күн сәулесінің, атмосфералық қалдықтарың, желдің, сыртқы ауадағы шаң-тозаңның әсері болмағанда; күн сәулесінің және ылғалдылық конденсациясы әсерінін төмен шамада немесе жоқ болуында): Желдеткішті немесе ауасын үнемі желдендіретін ғимараттарды пайдалану үшін; ыңғайлы түрдегі зертханалық, тұрмыстық және басқа да ғимараттарды пайдалану үшін .	4 4.1 4.2
Жоғары ылғалды ғимараттарды пайдалану үшін (мысалы, жылытпайтын немесе желдендірмейтін жер асты ғимараттары, бұған шахта, корабельдік және басқа да ғимараттар жатады, біраз уақыт арасында су немесе ылғалдылық конденсациясының төбе мен қабырғаға сіңуі, көбіне трюмоларда, текстильді цехтарда, гидрометаллургиялық өндірістерде және т.б.) 5 дәрежелі ішкі құрылымды сапалы элементтерді пайдалану үшін, ылғалдылық конденсациясын элементтерге өткізбейтін құрылым (мысалы, ішкі радиоэлектронды аппараттар).	5 5.1

Әрбір сынауды бастап және аяқтар алдында сынау кезінде қажетті жағдайда жүктеме әсерінен өзгеруі мүмкін параметрлерді өлшеп аламыз.

Бірінші кезекте сынау уақытында өңделген кезде сынау соңында өзгеруі мүмкін параметрлерді өлшеп аламыз. Талап еткен кезде тек қана жүктеменің әсерінен өзгеретін параметрлерді өлшеу ғана емес, оның өзгеру шамасын, сынау кезіндегі параметрлері бақыланады. Барлық климаттық сынау түрлерінде температура қозғалысының өзгеруі; температурасының циклдік ортада өзгеруі нормаланбайды.

Сынау кезінде параметрлер шекті ауытқудан аспауы керек, олардың шамасы сынау бағдарламасында көрсетіледі. Климаттық параметрлердің ауытқуы төменде көрсетілген:

Параметр Шекті ауытқу

Температура, ⁰С

-85÷+100..................................................... 3

101-200 …………………………………. +5

>200 …………………………………….. 10

Қатысты ылғылдылық әсерінен ............ 2

Ауаның қатысты ылғылдылығы, % ….. -3÷+2

Атмосфералық қысым

1,33-1000 гПа ..................................... 5% 133 Па

Ауаның немесе газ қысымы

>1000 гПа .......................................... 1,96·10⁴ Па

Сынау аяқталғанда өнім камерадан алынып сыртқы көрінісі түзіледі.

Климаттық факторлар әсерлеріне материалдар мен заттарды сынаудың құрылғылары мен тәсілдерінің классификациясы. Әр түрлі климаттық факторлар әсерінен дайын заттар тұрақты ауысып отырады. Климаттық жағдай өнім жұмысына бірталай әсер етеді. Әртүрлі климаттық жолақтардың орташа негізгі сипаты 4-ші кестеде келтірілген. Өнімді қалыпты пайдалануды қамтамасыз ету үшін әртүрлі климаттық жағдайда оларды өңдеп және климаттық сипатына қарай дайындайды. Климаттық аймақтан басқа заттың құрылысына оның өлшемдері де әсер етеді (ашық ауада, жабық жабуда, ғимаратта, үлкен биіктікте, жер астында немесе су астында).