3. Өнімді өлшеу, сынау және бақылаудың негізгі мәселелері.

Сынау- әртүрлі әсер ету жағдайында жұмыс істейтін объектінің сандық немесе сапалық сипаттамаларын тәжірибе (эксперимент) жүзінде анықтау

Бақылау — зерттеу не тексеру әдісі.

Өлшеу — арнайы техникалық құралдардың көмегімен тәжірибе арқылы физикалық шаманың мәнін табу процесі. Өлшенетін шама бірнеше рет бақыланады, одан алынған нәтижелер математикалық жолмен өңделеді және ең соңында өлшеудің жүйелік қателіктерін шығарып тастап, шаманың ақырғы мәні алынады.[1] Өлшеу - берілген өлшем бірліктерінде өлшенер шаманың сандық мағынасын табу үшін өлшем құралдарымен орындалатын әрекеттер жиынтығы.

Бақылаудың ерекше түрі дайын өнімді сынау болып табылады. Сынау бұл – бір немесе бірнеше өнім сипаттамасын физикалық, химиялық, табиғи немесе эксплуатациялық факторлар мен шарттардың әсерінен зерттеу немесе анықтау.

Мақсаттарына байланысты сынаудың келесідей негізгі түрлері бар:

- алдын – ала;

- қабылдағыш;

- қабылдап- өткізгіш;

- кезеңдік;

- типтік;

Берілген өнім түрінің техникалық шарттарына сәйкестігін тексеруде қабылдап өткізгіш, кезеңдік және сертификациялық сынақтар жүргізіледі.

Қабылдап -өткізу сынақтарын өнімді тапсырыс берушіге жеткізу мүмкіншіліктерін анықтау мақсатында кәсіпорынның техникалық бақылау бөлімі жүргізіледі. Қабылдап - өткізу сынақтарына барлық көрсеткіштері техникалық шарттар сәйкестігіне әрбір өнім тобы сынауға жіберіледі. Топ болып бір құжатпен дайындалып, бір технологиялық циклда алынған қабырғалық бетон тасының кез – келген саны аталады. Құжатқа келесілер көрсетілуі тиіс:

- жүк қабылдаушының аталуы;

- белгіленген орын атауы;

- топ номері;

- өнім атауы;

- дайындама күні;

- брутто мен нетто салмағы;

- жүк жіберушінің атауы;

- жіберу орнының атауы;

- дайындама – кәсіпорнының техникалық бақылау штампы;

Өнімнің кезеңдік сынақтарын шығаратын өнім сапасы тұрақтылығын тексеру мен оның шығарылуының жалғасу мүмкіндігін тексеру мақсатында жүргізеді. Кезеңдік сынақтар үлгілерін өткен қабылдап - өткізу сынақтарынан іріктеп, сол өнімнің техникалық шарт талаптарының сәйкестігіне сынайды.

Сертификациялық сынақтар өнімнің ТШ-ға сәйкестігін дәлелдеу мақсатында және қабырғалық бетон тасының сапасын бағалаудағы тұтынушы мен дайындаушы арасындағы келіспеушіліктер болған жағдайда аттестацияланған сынақ орталықтары жүргізіледі.

Нәтижелердің талаптарға сәйкес емес болған жағдайда сол топтан іріктелген көрсеткіштердің біреуіне екі еселенген сынақ жүргізіледі.

Қайталанып жүргізілген сынақтар нәтижелері соңғы болып табылады және бүкіл топқа таралады.

Сынау әдістері бұл - сынаудың нақты принциптері мен әдістерін қолдану ережелері. Мұндай прициптер – физикалық, механикалық, химиялық және басқа да тәуелділіктер болып табылады, оларды қолдана отырып өнімнің жұмыс жағдайында оны қолдануда өнім құрамының сипаттамасы жайлы ақпаратты алады.

Сынақ әдістерінің негізгі құраушылары:

- сынақ объектілеріне әсер ( өнім,өнім тобы үлгілері), басқарылатын және басқарыл-

майтын (сыртқы ортаның климаттық факторлары);

- сынақ объектісінің парамертлерін анықтау, өлшеу мен сапа көрсеткіштерін анықтау;

- сынақ нәтижелері мен берілгендерін өңдеу;

- өнім сынағының сапасының сипаттамасын бағалау;

Өнімнің өмір сүру сатысында сынау жүргізу, яғни зерттеу және жобалау сатысында –жобаның жаңа шешімдерін бағалау болып табылады.

Бұл кезеңдерде келесі іс шаралар қамтылуы тиіс:

- жоба кезінде келтірілген қателіктерді

- өнімнің сапа көрсеткіштерін бағалау

- өнімнің кейбір компонентерінің жеке сипаттамалары

- басқа қолдану аймағындағы өнімнің сипаттамаларын

- өнімнің жақсы жағдайында қолдану

Өнімді дайындау сатасында өнімнің техникалық деңгейін бағалау:

-жобалау кезіндегі кемісітігін жоюды тексерудің тиімділігі

-өнімнің көрсеткіштерінің сенімділігін алдын ала бағалау және сериялы шығарылымдардың қауіпсіздігін қоса;

Пайдалану сатысында-нағыз пайдалану кезінде өнімнің сапа көрсеткіштерін бағалау:

- тұтынушының өнім сапасына қоятын талабының негізін қадағалау;

- пайдалану құжатының қолдану кезіндегі сақталуын тексеру;

- өнім сапасының көрсеткіштерін жоғарылатуға ұсыныстарды дайындау;

- ақырғы пайдалану құжаттарын дайындау.

Сынау дайындаушы мен тұтынушы арасындағы қатынасты шешуші болып табылады, яғни өнімнің өндірісін кеңейте түсуге әсер етуші фактор. Кейде әртүрлі сенімсіздіктер туындаған кезде қайталанып сынаулар жүргіхзіледі. Сынаудың сенімділігі үшін арнайыкомиссиялардың көмегімен аттестациялау жүргізіліп отырады.

Аттестациялау кезінде сынау зертханаларына қойылатын негізгі талап сынау әдістері мен құралдарын метрологиялық қамтамасыз ету болып табылады.

Өнімнің сапасы дегеніміз – тұтынушылық талаптарын қамтамасыз ететін және қолдануға жарамды өнімнің қасиетерінің жиынтығы.

Өнімнің қасиеті дегеніміз ол әрбір бұйымға тән қасиет, яғни қаттылығы, иілгіштігі, музыкалық аспаптар үшін резонанстық қасиеттері және т.б.

Сапа өте күрделі категорияға жатады. Мысалы: Машинаның сапасын анықтағанда оның үдеткішінің сапасын, доңғалағының сапасын және т.б. әртүрлі ішкі құрылысының қасиеттерін сапалылығын анықтап білу ғана емес сонымен біре осы бұйымдарды дайындаған материалдар мен шикізаттардың сапасын анықтау болып табылады.

Өнімнің қасиеті оның пайдалануға жарамдылғына кепілдік бермейді. Сондықтан оның сандық және сапалық сипаттамаларымен танысу қажет,яғни өнім сипатымен танысу қажет. Әртүрлі өнімнің өзіне ғана тән оның қасиетін сипаттайтын сипаты болады. Өнімнің сипатына байланысты сандық және сапалық болып бөлінеді. Сандық сипаты өнімнің күйін немесе қасиетін сипаттайтын өнімнің параметрлері деп аталатын қасиеттерін айтамыз.

БИЛЕТ №10