5.10 Сутнасць безупыннай сістэмы і методыка вызначэння слізготнага сабекошту запасаў

Па сістэме безупыннага ўліку запасаў вядзецца сінтэтычны ўлік па вартасці і аналітычны ўлік па колькасці набыцця, выкарыстання ў вытворчым працэсе, продажу або іншага выбыцця. Улік запасаў адлюстроўваецца на рахунках 110 “Матэрыялы”, 141 “Тавары”, 143 “Гатовая прадукцыя” і іншых рахунках для ўліку запасаў па фактычным сабекошце, таму сабекошт скарыстаных або рэалізаваных запасаў заўсёды вядомы. У выніку на працягу ўсяго справаздачнага перыяду ёсць інфармацыя аб наяўнасці пэўных відаў запасаў па іх сабекошце.

Паколькі безупынная сістэма ўліку запасаў абумоўлівае неабходнасць іх бягучага ўліку непасрэдна на матэрыяльных рахунках абаротных актываў па фактычным сабекошце, узнікаюць адметнасці ў пабудове аналітычнага ўліку. Так як фактычны сабекошт адзінкі запасаў пастаянна змяняецца, матэрыяльна-адказныя асобы іх склад-скі ўлік вядуць толькі па колькасці. У бухгалтэрыі аналітычны ўлік неабходна наладзіць па колькасці і вартасці ў разрэзе відаў сыравіны, матэрыялаў, гатовай прадукцыі і тавараў, а ўнутры кожнага віду ў разрэзе элементаў сабекошту. Ажыццявіць такі ўлік можна толькі ва ўмовах выкарыстання камп’ютарных тэхналогій пры выкарыстанні абмежаванай наменклатуры матэрыялаў.

Асновай безупыннай сістэмы ўліку запасаў з’яўляецца вызначэнне іх слізготнага сабекошту. Як ужо адзначалася раней, пры безупыннай сістэме ўліку запасаў сярэднеўзважаны іх сабекошт разлічваецца пасля кожнай гаспадарчай аперацыі, звязанай са змяненнем іх колькасці або вартасці. Гэта дае магчымасць на канец кожнага працоўнага дня вызначаць астаткі па фактычным сабекошце. Методыка такога разлі-ку прыведзена ў табліцы 5.9.

Як вынікае з прыведзенага ў табліцы прыкладу, пасля паступлення 7-га кастрычніка 2720 кг хмелю яго фактычны сабекошт вызначыўся ў памеры

(54480 + 235280 + 13872) : (680 + 2720) = 89,304 тыс. руб.,

за 1 кг. Па вызначаным кошце будуць ацэненыя адпушчаныя ў вытворчасць 8 кастрычніка 1430 кг хмелю, што складзе

1430 × 89,304 = 303632 тыс. руб,

Табліца 5.9 — Разлік слізготных сярэднеўзважаных коштаў на хмель,

скарыстаны на вытворчасць прадукцыі піваварнага завода

ў кастрычніку 201_ г.

Паказчыкі	Дата	Праводка		Коль-касць, кг	Кошт, тыс. руб	Сума, тыс. руб
		Дэбет	Крэдыт
1. Астатак	1.10	Х	Х	680	80,0	54480
2. Паступіла ад пас-таўшчыка	7.10	1101	2601	2720	86,5	235280
3. Расходы па дас-таўцы ўласным транспартам	7.10	1101	7235	Х	Х	13872
4. Астатак	8.10	Х	Х	3400	89,304	303632
5. Адпушчана ў вытворчасць	8.10	7201	1101	1430	89,304	127705
6. Астатак	9.10	Х	Х	1970	89,304	175927
7. Паступіла ад пас-таўшчыка	12.10	1101	2601	3570	90,3	322371
8. Расходы па дас-таўцы ўласным транспартам	12.10	1101	7235	Х	Х	28760
9. Астатак	13.10	Х	Х	5540	95,137	527058
10. Адпушчана ў вытворчасць	15.10	7201	1101	1460	95,137	138900

Працяг табліцы 5.9

Паказчыкі	Дата	Праводка		Коль-касць, кг	Цана, тыс. руб	Сума, тыс. руб
		Дэбет	Крэдыт
11. Прададзена ін-шай арганізацыі	17.10	5903	1101	2350	95,137	223572
12. Астатак	18.10	Х	Х	1730	95,137	164586
13. Паступіла ад пастаўшчыка	19.10	1101	2601	4730	97,2	459756
14. Мытныя пошлі-ны	19.10	1101	2681	Х	Х	12134
16. Астатак	19.10	Х	Х	6460	103,603	669277
17. Адпушчана ў вытворчасць: а) па норме б) звыш нормы	22.10 22.10	7201 591	1101 1101	1168 272	103,603 103,603	121008 28180
18. Астатак	23.10	Х	Х	5020	103,603	520089
19. Паступіла ад пастаўшчыка	26.10	1101	2601	4450	87,2	388040
20. Расходы па дас-таўцы ўласным транспартам	26.10	1101	7235	Х	Х	39010
21. Астатак	27.10	Х	Х	9470	100,015	947139
22. Адпушчана ў вытворчасць	28.10	7201	1101	1410	100,015	141021
23. Астатак	29.10	Х	Х	8060	100,015	806118
24. Вынік інвента-рызацыі	31.10	194	1101	24	100,015	2400
25. Астатак	1.11	Х	Х	8036	100,015	803718

а астатак на 9 кастрычніка ў колькасці 1970 кг будзе ацэнены па фактычным сабекошце на суму

303632 – 127705 = 175927 тыс. руб.

Такі разлік слізготнага сярэднеўзважанага сабекошту ажыццяўля-ецца безупынна, у выніку чаго ён змяняецца пасля кожнага паступлення запасаў або адлюстравання налічаных выдаткаў, падлеглых уключэнню ў іх сабекошт. Для вызначэння вартасці матэрыялаў у дарозе і кантролю над іх паступленнем можа выкарыстоўвацца рахунак 115 “Нарыхтоўка і набыццё матэрыялаў”. Улік матэрыялаў на гэтым рахунку ажыццяўляецца па цэнах набыцця. Па дэбеце паказваецца акцэпт рахункаў пастаўшчыкоў, а па крэдыце — фактычнае паступленне матэрыялаў. Сальда сведчыць аб наяўнасці матэрыялаў у дарозе.

Дэталёвая інфармацыя, якую мае кіраўніцтва пры выкарыстанні сістэмы безупыннага ўліку запасаў, дае магчымасць больш эфектыў-на заказваць матэрыялы і тавары, кантраляваць фінансавыя выдаткі, звязаныя з інвестыцыямі ў запасы. Гэта сістэма выкарыстоўваецца, як правіла, для ўліку невялікай колькасці запасаў з адносна вялікай вартасцю адзінкі. У апошнія гады, па прычыне шырокага выкарыстання камп’ютараў, гэта розніца паміж высокай і нізкай вартасцю адзінкі істотна нівеліравалася. Хаця сістэма перыядычнага ўліку запасаў усё яшчэ шырока распаўсюджаная, выкарыстанне сістэмы безупыннага ўліку значна павялічылася.