Табліца 5.18 — Рахункі элементаў выдаткаў фінансавага і вытворчага ўліку

Рахункі фінансавага ўліку	Люстраныя рахункі вытворчага ўліку
630 "Матэрыяльныя выдаткі"	8330 "Рахунак-экран матэрыяльных выдаткаў"
631 “Энергія і паслугі матэрыяльнага характару”	8331"Рахунак-экран энергіі і паслуг матэрыяльнага характару
632 “Паслугі нематэрыяльнага характару нефінансавага сектару эканомікі”	8332 "Рахунак-экран скарыстаных паслуг нематэрыяльнага характару нефінансавага сектару эканомікі”
633 “Паслугі фінансавых пасрэднікаў”	8333"Рахунак-экран скарыстаных паслуг фінансавых пасрэднікаў”
634 "Заработная плата"	8334 "Рахунак-экран выдаткаў на аплату працы"
635 "Адлічэнні на сацыяльнае страхаванне"	8335 "Рахунак-экран адлічэнняў на сацыяльнае страхаванне"
636 “Падаткі на вытворчасць”	8336 "Рахунак-экран падаткаў на вытворчасць”
637 "Спажыванне асноўнага капіталу"	8337 "Рахунак-экран спажывання асноўнага капіталу"
638 Уключаныя ў выдаткі комплексныя рэзервы, падлеглыя пасля іх выкарыстання размеркаванню па эканамічных элементах	8338 “Рахунак-экран уключаных у выдаткі комплексных рэзерваў, падлеглых размеркаванню пасля іх выкарыстання па эканамічных элементах”

Адлюстраванне гаспадарчых аперацый па ўліку выдаткаў прадпрыемства на рахунках у фінансавым і вытворчым уліку паказаны ў табліцы 5.19. Асобнага тлумачэння патрабуе налічэнне рэзерву на рамонт асноўных сродкаў. Як вядома, арганізацыі могуць ствараць рэзервы на пакрыццё выдаткаў па падрыхтоўчых работах у сезонных галінах прамысловасці, рамонце асноўных сродкаў, рэкультывацыю зямель і інш. Такія выдаткі з’яўляюцца комплекснымі, паколькі складаюцца з некалькіх элементаў. Па гэтай прычыне клас 6 “Эканаміч-ныя элементы выдаткаў” рабочага трансфармацыйнага плану рахун-каў для пераўтварэння айчыннага рахункаводства ў фармат міжна-родных стандартаў дапаўняецца рахункам 638 “Уключаныя ў выдаткі комплексныя рэзервы, падлеглыя пасля іх выкарыстання размеркаванню па эканамічных элементах”. Па дэбеце гэтага рахунку ў карэспандэнцыі з крэдытам рахунку 296 “Рэзервы выдаткаў, якія павінны адбыцца” адлюстроўваюцца налічаныя комплексныя рэзервы.

Фактычныя выдаткі будуць адлюстроўвацца па дэбеце адпаведных рахункаў для ўліку іх эканамічных элементаў і крэдыце рахункаў для ўліку матэрыяльных каштоўнасцей, разлікаў з пастаўшчыкамі, рабо-чымі па заработнай плаце і іншых, зыходзячы з сутнасці аперацыі. Няхай у дадзеным выпадку рамонт ажыццяўляўся падраднай аргані-зацыяй, ад якой быў атрыманы рахунак на 327 тыс. руб. На ўказаную суму ў фінансавым уліку будзе зроблены запіс па дэбеце рахунку 6314 “Рамонтныя і эксплуатацыйныя работы, выкананыя іншымі арганізацыямі” і крэдыце рахунку 2601 “Рахункі пастаўшчыкоў да аплаты”. Адначасова трэба старніраваць створаны раней рэзерв на суму 237 тыс. руб.

У вытворчым уліку на рознасць паміж фактычна панесенымі выдаткамі і створаным рэзервам на іх пакрыццё ў суме

327 – 243 = 84 тыс. руб.

неабходна зрабіць запіс па дэбеце рахунку 7252 “Агульнацэхавыя расходы і крэдыце рахунку 8338 “Рахунак-экран уключаных у выдат-кі комплексных рэзерваў, падлеглых размеркаванню пасля іх выкарыстання па эканамічных элементах”.

Як вынікае з табліцы 5.19, выдаткі адлюстроўваюцца на рахунках фінансавай і вытворчай бухгалтэрый у разрэзе эканамічных элементаў па метадзе "выдаткі — выпуск". Адпаведным чынам адлюстроўваюцца ў фінансавай і вытворчай бухгалтэрыях астаткі

матэрыяльных каштоўнасцей на пачатак і канец справаздачнага перыяду (табліца 5.19, п. 3, 18). Перадача астаткаў незавершанай вытворчасці на пачатак і канец справаздачнага перыяду з вытворчай бухгалтэрыі ў фінансавую дазваляе вызначыць фактычны сабекошт вырабленай прадукцыі. На рахунку 140 “Выпуск прадукцыі, работ, паслуг” у фінансавым уліку і адначасова на кантрольна-планавым рахунку 810 “Расходы па звычайнай дзейнасці” у вытворчым уліку.

Паколькі стандарт IAS-2 “Запасы” не дапускае ўключэння ў сабекошт прадукцыі звышнарматыўных страт сыравіны, матэрыялаў, расходаў на аплату працы і іншых вытворчых выдаткаў першапачаткова ў вытворчым уліку яны адлюстроўваліся па дэбеце рахункаў групы 840 “Адхіленне ад нормаў, расцэнак і планавых каштарысаў выдаткаў” (табліца 5.19, п.2г, 7г, 8г) з наступным іх спісаннем на дэбет рахунку 810 “Расходы па звычайнай дзейнасці”. Такія страты, як і непадлеглыя капіталізацыі пастаянная частка агульнавытворчых выдаткаў ды агульнагаспадарчыя выдаткі ў фінансавай бухгалтэрыі запісваюцца па дэбеце рахунку 591 “Некапіталізаваныя расходы перыяду”, так як яны, паводле стандарту IAS-2 “Запасы”, павінны прызнавацца ў якасці расходаў у перыяд іх узнікнення.

У табліцы 5.19 прадстаўлены толькі адзін з варыянтаў уліку выдаткаў у разрэзе эканамічных элементаў па метадзе “выдаткі — выпуск”. Галоўны бухгалтар арганізацыі, абавязанай распрацоўваць фінансавую справаздачнасць па міжнародных стандартах, можа прыняць і іншы варыянт, які больш адпавядае асаблівасцям яе дзейнасці і задачам інфармацыйнага забеспячэння менеджменту. У сістэме кіраўніцкага ўліку, напрыклад, можа выдзяляцца маржынальны даход цэнтраў выдаткаў і прыбытку, у сістэму двайнога запісу на рахунках могуць уводзіцца каштарысныя і іншыя планавыя паказчыкі. Для гэтай мэты клас 8 “Кантрольна-планавыя рахункі” можа дапаўняцца такімі рахункамі як 850 “Разлікі паміж фінансавай і вытворчай бухгалтэрыямі”, 860 “Маржынальны даход цэнтраў выдаткаў і прыбытку”, а таксама іншымі рахункамі.

У Рэспубліцы Беларусь у цяперашні час канцэпцыя ўліку выдат-каў па эканамічных элементах не выкарыстоўваецца, што ў значнай ступені абумоўлена захаваннем традыцый рахункаводства маёмасці і выдаткаў па функцыянальных адзнаках. У краінах Цэнтральнай і Заходняй Еўропы прыярытэт аддаецца не адлюстраванню стану маёмасці арганізацыі, а правільнаму вызначэнню і аналізу фінансавага выніку. Зыходзячы з гэтага ставіцца задача распрацоўкі адпаведнай методыкі рахункаводства выдаткаў, якая павінна размежаваць матэрыяльныя, працоўныя і фінансавыя выдаткі, пабудаваць з максімаль-най дэталізацыяй іх аналітычны ўлік.

Пры выкарыстанні канцэпцыі ўліку вытворчых і камерцыйных выдаткаў без выкарыстання сінтэтычных рахункаў эканамічных эле-ментаў скарыстаныя ў вытворчым працэсе матэрыялы могуць быць паказаны па дэбеце рахункаў 20 "Асноўная вытворчасць", 23 "Дапаможныя вытворчасці", 25 "Агульнавытворчыя расходы", 28 "Брак у вытворчасці" і іншых. Аднак для складання як фінансавай справаздачы аб прыбытках і стратах, так і статыстычнай справаздачы аб выдатках на вытворчасць і рэалізацыю прадукцыі (работ, паслуг) патрэбна дапаможная інфармацыя аб аднародных эканамічных элементах выдаткаў. Гэта абумоўлівае неабходнасць у пазасістэмных выбарках, разліках і іншай карэкціроўцы ўліковай інфармацыі, што стварае ўмовы для дапушчэння памылак.

180