Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
Билеты 9в кл..doc
Скачиваний:
17
Добавлен:
22.08.2019
Размер:
140.8 Кб
Скачать

1. Татар рәссамнарының берсе турында сөйләгез.

2. Укыгыз, тәрҗемә итегез, кыскача сөйләгез.

Кояш.

Җирдәге көннәр, төннәр, ел фасыллары - барысы да кояштан килә. Иртә белән кояш чыкса, көн башлана. Кич белән.кояш батса, караңгы төн башлана. Кояш туры караса, эссе була. Кояш нурлары кыек төшсә, җирдә җылылык аз була.

Кояш булмаса, җирдә җылылык та, якты да булмас иде. Әгәр җирдә җылылык та, якты да булмаса, тормыш та булмас иде. Кыш көне үсемлекләр үләләр. Әгәр дә кыш кына булса, бар үсемлекләр өшеп бетәрләр иде.

Үсемлекләр бетсә, хайваннар да үләрләр иде. Дөньяда шундый салкын җирләр бар, анда ел буе суык кына була. Монда үсемлекләр дә, хайваннар да юк. Шуңа күрә тормыш та юк. Кояш булмаса, җир салкын бер боз кисәге генә булыр иде.

Үләләр - погибают

Тормыш - жизнь

Боз кисәге - кусок льда

3. Җөмләләрне туры китереп языгыз.

Аның чәе тәмле түгел, шулай да без юлга чыктык.

Шундый кешеләр була ки, шуның өчен тәрәзәләрне ачарга кирәк.

Кайчан килерсең, шуңа күрә дәрескә соңга калдым.

Саф һава керсен, шунда уйлашырбыз.

Син ничек әйтәсең, чөнки ул шикәрсез.

Яңгыр ява, алар белән очрашу зур бәхет.

Автобуслар аз йөри, мин шулай эшлим.

Билет №19

1. Чит илдәге татарларның берсе турында сөйләгез.

2. Укыгыз, тәрҗемә итегез, сорауларга җавап бирегез.

Гөлчәчәк.

Гөлчәчәкне роза дип йөртү римлылардан калган. Гөлчәчәкне "чәчәкләр патшасы" дип йөрткәннәр.

Ул - тропик үсемлек. 4000 еллар элек аны Вавилонда, Иранда үстергәннәр. Иран дәүләтенең исеме "Гөлстан" (Гөлләр иле) булган. Аннан соң Гөлчәчәк башка илләрдә дә барлыкка килгән. Гөлчәчәк һәр халыкның яраткан чәчәге. Бернинди бәйрәм дә, тантана да хуш исле чәчәктән башка узмый.

Гөлчәчәк хәзер декоратив үсемлек һәм хуш исле роза мае чыгару максаты белән үстерелә.

Кырым өлкәсендә берничә совхоз роза үстерү белән шөгыльләнә. Бөр кг роза мае табу өчен 1000 кг чамасы таҗ яфраклары кирәк. Бер литр хуш исле май ясау өчен 1 тамчы роза мае җитә. Роза мае бик кыйммәт.

Менә нинди үсемлек ул данлы гөлчәчәк! Ә бит гөлчәчәк гөлҗимеш белән бер нәселдән.

Тантана - торжество

Хуш исле - душистый

Таҗ яфраклары - лепестки Сораулар:

  1. Гөлчәчәк кайсы илдән килеп чыккан?

  2. Бу чәчәктән нәрсә ясыйлар?

  3. Роза мае ни өчен кыйммәт?

3. Сообщи о том, что:

1) вы завтра уезжаете в деревню, поэтому ты ңе придешь в школу;

2) ты не болеешь, потому что каждый день делаешь зарядку;

3) ты хорошо знаешь по-татарски, потому что много занимаешься.

Билет №20

1. Милли бәйрәмнәрнең берсе турында сөйләгез.

2. Укыгыз, тәрҗемә итегез, сорауларга җавап бирегез.

Безнең яшел дусларыбыз.

Илебез файдалы үсемлекләргә, бай. Бездә 17000 төр үсемлек үсә. Кыргый үсемлекләр арасында якынча 630 төр дару үләне очрый. Татарстанда үсә торган 1500 төр кыргый үсемлекнең 360 төре файдалы. Дару ясау өчен 42 төр үсемлекне күпләп җыялар.

Даруларның 45%ы үсемлекләрдән әзерләнә. Дару үләннә- реннән сыек дарулар, таблеткалар, порошоклар ясыйлар. Дару үләннәреннән дару чәйләре әзерлиләр. Дару үләннәре - безнең яшел дусларыбыз.

Кишер белән кәбестәдә витамин барын һәркем белә. Ә алар дару үсемлеге дә. Кишер орлыгыннан йөрәк авыруларын дәвалау өчен дару әзерләнә. Кәбестә суы ашказаны һәм эчәк авыруларын дәвалый. Бәрәңгене "икенче икмәк" дип йөртәбез. Ул - дәвалаучы да. Табиблар кабыклы килеш мичтә пешерелгән бәрәңге ашарга .кушалар. Чөнки бу бәрәңгедә организм өчен кирәкле калий тозы була. Бәрәңгенең крахмалы да дәвалауда кулланыла.

Ә кабак? Кабакта шикәр, калий, кальций, магний тозлары, А, В, С, РР витаминнары бар. Кабак кеше сәламәтлеге өчен бик файдалы.

Сораулар:

  1. Татарстанда ничә төр үсемлек үсә?

  2. Үләннәрдән нәрсә ясыйлар?

  3. Син кишер, кәбестә яратасыңмы?