33.Культура у 20-30-я гг. Асвета, навука, выдавецтва.

Ліквідацыя непісьменн. і малапісьм. дарос. насельн. Пачатак пакладз. дэкр. Саунаркома РСФСР ад 26 снеж. 1919 г. “аб ліквід. непісьм. сярод нас. РСФСР”. Пры гар. і сель. Саветах ствар. групы садзеяння ліквід. непісьм.. Пастанов. урада рэсп. ад 25 ліп. 1932 г. была зацвердж. новая сіст. навуч. даросл.: уводныя курсы у вытворч., пачатк. політэхн. вытворч. школа. Паводле звестак Усесаюз. перапісу 1939 г. пісьм. нас. павяліч. з 53% у 1926 г. да 78,9% у 1939 г. Масавая непісьм. былы ліквідавана. Ставілася зад. канчатк. ліквід. непісьм. і малапісьм. у рэсп.. Была сфарміравана сіст. нар. адук.: 1) дашк. установы 2)масавыя 4-гадов. працоун. школы 3)7-гад. прац. політэхн. школы 4)школы сял. моладзі 5) рабфакі 6) тэхнікумы 7) выш. навуч. установы. Аднак адсутн. сяр. школы стварала разрыу паміж агульнаадук. і вышэйш. школай. У1930 – 1932 гг. прадугл. законч. увядзенне абав. навуч. за курс пачатк. школы для дзяцей ва узр. 8-11 гад.. З др. пал. 1932 г. БССР пачала выраш. зад. поун. ажыцц. усеаг. абав. навуч. за курс 7-гад. школы.

У 1930-31 гг. у Бел. створана нов. сіст. і сетка навуч. устаноу па падрыхт. інжэн.-тэхн.,с\гасп. кадрау і эканамістау. Створаны: Мінскі інст. нар. гасп. – 1933, інст. фізічн. культ. у Мінску – 1937, Інстыт. бел. культ – 1922 (1929 – рэарг. у Бел. акад. навук.)

Геолагі – Бліадухо, Жырмунскі, Мірчынк.

У асяроддзе пісьм. улілася вял. група маладых талантау з вескі. Літар. аб’яднанне “маладняк” (1923) – Галавач, Звонак, Лынькоу,Трус, Хадыка,Чаарот і інш. Бел. паэзія вітала рэвалюц. і апявала Адрадж. нов. грамадства. Характ. аптымізм, дух змагання за нов. жыцце.

К.Чорны – “Сястра” і “Зямля”, Колас “Новая зямля”, “Сымон-музыка” – тэма грамадскай ролі мастацтва, выс. прызначэнне мастцтва служыць народу. Купала “Безназоунае” - апявалася веліч Кастр. рэвалюцыі.

Тэатр, музыка, жывапіс.

У час пабудовы нов. грамадства важная роля належ. маст. слову. Першая спроба стварыць бел. нац. прафес. тэатр на асн. Першай бел. трупы у 1907-1912 гг была зробл. Буйніцкім. У1917 г. Буйніцкі, Ждановіч, Фальскі арганізав. Першае таварыства драмы і камедыі. У верасні 1920 г. быу адкрыты Першы Бел. дзяржауны тэатр (БДТ-1) і кіраунік Міровіч. Яго артысты – Крыловіч, Уладамірскі, Глебау, Платонау, Ржэцкая, Ждановіч, Грыгоніс, Зорау, Рахленка, Галіна, Пола.

Тэатральн. група Галубка пераутв. у 1926 г. у Бел. вандр. тэатр. У 1932 г. Бел. вандроуны тэатр быу рэарганіз. у Трэці Бел. дзяржауны тэатр (БДТ-3).

У 1926 г. у Віцебску адкрыуся Другі Бел. дзяржауны тэатр (БДТ-2). Стваральнікамі першых бел. п’ес сав. часу сталі Галубок, Зарэцкі, Гарбацэвіч, Кобец, Грамыка, Рамановіч. Яго артысты – Малчанау, Ільінскі, Кашэльнікава, Звездачотау, Сяргейчык, Радзялоуская, Іваноу.

Артысты Рускага драмтэатра – Дз.Арлоу.

Былі створаны Рускі драмтэатр і Тэатр юнага гледача у Мінску, тэатры рабочай моладзі у Мінску, Гомелі і Віцебску і інш.. У БССР працавала 14 тэатрау.

У Мінску, Віцебску, Гомелі ствараліся музычныя тэхнікумы. У 1924 г. у Магілеве пастаулена першая бел. сав. опера М.Чуркіна “Вызваленне працы”. У 1932 г. адкрылася Бел. дзяржауная кансерваторыя, у 1933 – Бел. тэатр оперы і балета. У 1937 г. пачынае працаваць Бел. дзяржауная філармонія., у яе склад увайшлі сімфанічны аркестр, аркестр нар. інструментау, анс. нар. песні і танца, харавая капэла.

Кампазітары – Сакалоускі, Чуркін, Багатыроу, Залатароу, Клумау, Зінчук, Палонскі, Любан, Аладау. Першы бел. балет “Салавей” Крошнера пастаулены у Бел. тэатры оперы і балета. Кіно – Корш-Саблін, Файнцымер, Бахар і Малчанау “Палескія рабінзоны” і “Канцэрт Бетховена”.

Першая пасля вайны мастац. выстаука адбылася у Мінску у верасні 1921 г. Жывапісныя творы увасаблялі пафас стваральнай працы сав. нар., героем творау стау сав. чалавек, асн. тэмы – рэвалюцыі і грамадз. вайны і будауніцтва сацыяліст. грамадства. Жывапісцы – Волкау, Віер, Філіповіч, Станюта, Кудрэвіч, Ахрэмчык, Шаучэнка, і інш.

Скульптура. Афармленне Дома урада у Мінску (Азгур, Глебау, Бембель, Ізмайлау). Помнік Леніну – Мінск 1933, Манізер і Дзяржынскаму – Дзяржынск 1933, Грубэ. Для прамысловай архітэкт. характэр. выкарыст. жалезабетонных і металічн. канструкцый. рабіліся спробы распрацаваць тып дома з агульн. бытавымі элементамі – дамы-камуны. 1-я клінічная бальніца – Мінск 1928-32, Лауроу. Комплекс універсітэцкага гарадка – Мінск 1928-31, Лауроу. Дом Культуры у Бабруйску – 1929, Оль. Генеральны план Мінска – Кілеватау, Гомеля – Сяргееу, Віцебска – Касьянау, Магілева – Андросау. Гасцініцы: Беларусь (1934-38, Мінск, Воінау), Днепр (1934-38, Магілеу, Воінау і Брэгман). Дом урада (1929-33, Лангбард), Рэсп. палац піянерау (1936, Воінау), Гал. корпус АН БССР (1934-39, Лангбард), Будынак партыйных курсау (1933-38, Воінау), Дом афіцэрау (1934-39, Лангбард), Дзярж. тэатр оперы і балета (1934-38, Лангбард), Будынак ЦК КПБ (1939-47, Воінау і Вараксін). Кожны твор архітэкт. – спалучэнне функцыянальнасці, трываласці і прыгажосці.