9. Асабл. Дзярж. І сасл. Ладу вкл. Тры статуты вкл.

Разгледзім паліт. структ. і дзярж. лад ВКЛ. 1) далуч. да ВКЛ слав. землі захоувалі адносн. самаст. і самабытнасць. Фармір-ся сіст. федэр-зму. 2) зацвердзілася сіст. намесн-вау: пасля смерці уладара адзін з сыноу застав. на месцы,а інш. уходзілі 3)ВКЛ фармір. як манар. з элем. фед-ізму, дзе княствы мелі адносн. самаст.. У далейш. ВКЛ набывала статус абмежав. манар., што выраж-ся у тым,што 1.умовы Крэус. уніі прадугл.. не спадч., а выбарную вялікакн. уладу. Выбірау князя вольны сейм – выш. заканад. орган улады у ВКЛ (суч. нац.сход РБ). 2.адмена пры Віт. абл. княжанняу і увядз. сіст. намесніцтвау садзейн. кольк.. росту і паліт. узвыш. у ВКЛ баярства, якое не хацела неабмеж. улады і дабів. для сябе больш прывілеяу. У 1-й пал. 16 ст. шляхта была уроунена у правах з магнат., феад. арыстакрат., ей была гарантав. паліт. асабіст. і маем. недатыкальн. Т.ч. манархія у ВКЛ была спадч. і неабмеж.

Асабл. дзярж. ладу: 1. скасав. абл. княж. і увядзенне сіст. намесн. не суправадж. пераносам ф-ый мясц. органау кірав. у цэнтр. Уруках князя не канцэнтрав. так шмат працы, як у Мас. гасп.. Таму у ВКЛ амаль не ствар.ніякіх цэнтраліз. устаноу 2. У 14 ст. пры ВкнЛ існавала Дума, якая не была дзярж. установай. Гэта была Рада пры ВКЛ, да я-х ен далучау карысн. людзей. Гал. ролю у ВКЛ адыгрыв. князі, потым баяры (шляхта), я-я абмяж. уладу князя. 3. Дума паступ. трансфарм. у Раду паноу, куды доступ па Гарадз. прывілеі мелі толькі катол., але потым і правасл. феад.. Рада паноу да сяр. 16 ст. складалася з 45 чал., а пот. -65. У яе складзе: канцлеры, падканц., катал. епіскапы, ваяводы, кашталяны, гетманы (каманд. узбр. сіламі), падскарбій (мін. фінанс.), маршалкі, некат. мясц. старасты і пісары. Назвы дзярж. чыноу польс.. Асн. справы выраш. Вольны сейм (усе члены Рады паноу, епіскапы і правасл., і уніяц.,выбран. дэпутаты з шляхты, я-я выбір. на павятов. сейміках. Сейм вызнач. унутр. і знешн. палітыку княства, устанаул. падаткі, выраш. судовыя справы, выбірау ВкнЛ, прызнач. кандыд. на інш. дзярж. пасады. Мясц. кірав. было даволі склад., захоув. стараж.рус.княствы на чале з князямі, пазбаул. прывілеяу. Частка княст. пераутв. у ваяводс.Больш дробн. адм.-тэрыт. адзінкай былі паветы на чале са старастамі. Падат. збіралі ключнікі.Мясц. кірав. мела свае прадст. органы – сеймікі, уя-іх удзельн. усе дэпутаты.

З 1522-1529 праводзіл. работа па кадэфікацыі права ВКЛ. У 1529г. прыняты 1-Ы Статут ВКЛ. У Зах. Еур. у той час карыст. Рымскім правам на лац. мове. У ВКЛ нормы розн. галін права былі зведзены у 1 закон – Звод законау. 1-Ы Статут падзелены на 13 раздзелау і на артык..

У 1566г. уведзены 2-і Статут ВКЛ, дабауляуся раздзел аб завяшч-х. Уведзены новыя нормы дзярж. і грамадз. права. Існавау да Люблінскай уніі 1569г., калі ВКЛ і Польшча аб’ядн. у РэчП.

У 1588г. уведзены 3-і Статут ВКЛ. Замацавау суверэнн. правы ВКЛ, шляхец. вольнасці, роуныя правы усяго насельніцтва (прапаганд. манеур), правапростых людзей выбіраць князя (няпрауда), замацавау свабоду рэлігій і іх раунапрауе. 12-ы артык. – не даваць палякам аселасці, званняу, зямлі і пасад. Дзейнічау і пасля таго, як ВКЛ прыпыніла існаванне ( 3 мая 1791) і да 1840 г., калі пасля пауст. супраць Расіі усе польскае выціскалася. У 17 ст. Статут быу перакладзены на польскую, нямецкую і рускую мовы і выкарыстаны у Саборным улажэнні 1649 г. у Маск. дзяржаве. Статуты напісаны на старажытнабеларускай мове.

Т.ч. паліт. рэжым ВКЛ прымау абрысы парламенцкай манархіі. Ен моцна адрознівауся ад паліт. рэжыму суседн. Мас.дзярж., якая дасягн. большых поспехау у справе цэнтраліз. і з’яул. спадчын. неабмежав. манархіяй.