30. Грамадска-паліт. Жыцце на Бел. У 20-30-я гады.

Адносна дэмакрат. разв. сац.-эканам. і грам.-паліт. прац. у краіне, характ. для пач. і сяр. 20-х гг, прыняло пад іх канец і асабл. ў пач. 30-х гг. выразна акрэсл. каман.-адміністр. рысы. Перш за ўсё гэта праявіл. ў экан., пераважна ў прымусовым ажыццяўл. калектывіз. с\гасп.. Метады і формы правядз. розн. мерапрыемс. сталі рэгламентав.. Пачаўся адыход ад дэмакратыі. Бел. нар., як і інш. нар., што пражыв. ў СССР, верыў, што будуе сацыялізм. 1 ўсё гэта адбывал. ва ўмовах фармірав. і дзейн. кам.-адміністр. сіст. і культу ас. Сталіна

Палітыка беларусізацыі ў БССР. Яе вынікі.

Пачатак палітыкі беларусізацыі варта аднесці да чэрвеня 1924 г.

З сярэдзіны 1923 г. і да сярэдзіны 1924 г. працэс беларусізацыі прайшоў першую фазу, на працягу якой вялася ў асноўным яе палітычная і ідэалагічная падрыхтоўка.

Адміністрацыйна-тэрытарыяльная рэформа праведзена ў 1926–1929 гг.

Адным з напрамкаў нацыянальнай палітыкі з’яўлялася беларусізацыя дзяржаўных устаноў, грамадскіх арганізацый, якая мела на мэце вывучэнне супрацоўнікамі беларускай мовы і перавод на яе справаводства.

У ходзе беларусізацыі вырашалася задача больш актыўнага вылучэння на кіруючыя пасады прадстаўнікоў карэннага (не толькі беларускага) насельніцтва.

Палітыка беларусізацыі закранула і войска. У 1923–1925 гг. праводзілася ваенная рэформа.

Важным напрамкам беларусізацыі з’яўлялася нацыянальна-культурнае будаўніцтва.

Шмат што было зроблена ў напрамку беларусізацыі ў выдавецкай справе.

Значных поспехаў у гады правядзення палітыкі беларусізацыі дасягнулі беларуская літаратура, нацыянальны беларускі тэатр, музыка, жывапіс.

Разглядаючы палітыку беларусізацыі ў 20-я гады, важна адзначыць, што яе ход меў пэўныя супярэчнасці і цяжкасці.

Але, нягледзячы на супярэчнасці, цяжкасці і недахопы, палітыка беларусізацыі з’явілася практычнай спробай ва ўмовах савецкай улады ажыццявіць беларускае нацыянальнае адраджэнне

31. Асабл. І вынікі правядзення палітыкі індустрыялізацыі у Бел. У 20-30-я гады.

На пач. 20-х гадоў ХХ ст. Бел. па-ранейш. заставал. слабаразв. у прамысл. аднос. рэсп.. Асн. яе складалi харч., дрэваапрац., каляр., гарбарн. галiны, на долю якiх прыпадала асн. частка агульн. аб`ему валавай прадукц.. Прамысл. па-ранейш. заставалася «дробн.» i «кустарнай». Вельмi востра стаяла ў рэсп. прабл. iнжын.-тэхн. кадраў, квалiфiкав. рабоч.. У той жа час i культ. ўзр. асн. масы нас. застав. нiзкiм. Усе гэта перашкадж. развiццю нар. гасп., галоўн. мэтай палiт. сац. iндустр. было ствар. матэр.-тэхн. базы сацыялiзму, пераўтвар. СССР у экан.-незал. дзярж. за магутным экан.-вытв., навук.-тэхн. i абаронч. патэнц., забеспяч. росту прадукцыйн. працы i на гэтай асн. няўхiльнае павыш. матэр. дабраб. культ. ўзр. працоўных.

Сутн. iндустр. (I) заключ. ў наст.: весцi экан. будаўн. пад такiм вуглом гледжання, каб СССР з краiны, я-я ўвозiць машыны i абсталяв., ператвар. у краiну, я-я выпуск. маш. i абсталяв.. Дзеля таго как забяспеч. пераўзбраен. нар. гасп., падняц. яе на новы тэхн. ўзр., аб`яўлял. пераважн. развiц. цяжкай iндустр., асабл. тых яе галiн, што вырабл. сродкi вытворч.. Улiчвалася, што поспех будзе залежаць удзелу вескi ў фiнансав. прамыслов. цераз збалансав. палiт. ў вобл. падатк. i цэн як на с\гасп., так i на прамысл. прадукц.. Паколькi экан. сав. Бел. была неад`емн. часткай экан. СССР, і праходзiла так, як у цэлым па краiне.

На Бел. мелiся i свае асабл.. Адрознен. ў тэрм. i тэмпах, галiнов. i структ. прапорц. былi абумоўл.: - геапалiт. станов. Бел. ў мiжваен. перыяд (прамежнае знаходж., адсюль немэтазгоднасць развiцця цяжкай прамысл. прадпр. ваен.-прамысл. компл.); - адсутн. развед. радов. нафты, газа, кам. вуглю, руд чорн. i каляр. мет-ў, сыравiн. базы будаўн. матэрыял.; - арыентацыяй прамысл. на мясц. сырав. – першачарг. развiц. легк. i харч. прамысл.; - недахоп. квалiфiк. кадраў i iнш. З улiкам гэтых асабл. на Бел. быў ўзяты курс на неабх. i хуткае развiц. галiн, якiя базiрав. на перапрац. мясц. сырав.: керам., шклян., запалк., дрэваапрац., iльнопрадз., папяр., гарбар., харч. i iнш. Гэты курс адпавяд. структ. прамысл. рэсп., яе гiст., экан. i фiнанс. магчым.. Аднак пераапр. прадукц. с\гасп. займ. вяд. месца ў прамыс. БССР.

Правядз. патрабав. вял. сродк.. Асн. крын. накапл. з`яўлял. сама прамысл. праз скарач. накладн. расходаў, знiж. сабекошту прадукц., паскар. абарачальн. сродкаў, шырокай нацыяналiз. прамысл., укараненне найноўш. дасягнен. нав. i тэхн., павыш. прадукц. працы i ўмацав. дысцыпл., а такс. за кошт эканомii i павыш. рэнтабельн. вытворч.. Важн. крынiцай атрым. сродкаў з`явiл. такс. збераж. прац., падпiска на дзярж. пазыкi. За 3 гады ў рэсп. было пабудав. 150 прамысл. прадпр.. Адначас. вялася рэканстр. дзеючых прадпр., абапiр. на фiнанс. дапам. СССР. За гады перш. пяцiг. было пабудав. 78 буйн. i 460 дроб. i сяр. прадпр.. У 1932 г. XVII партканферэнц. ВКП(б) канчатк. адмовiл. ад НЭПа, адзначыўшы яго поўн. несумяшч. з палiт. партыi i iнтар. раб. класа, з бурж.-нэпнанскiмi скажэннямi прынц. гасп. разлiку, якiя праявiл. ў разбазарв. агульнанар. дзярж. рэсурс. i «значыць» у зрыве ўстанаўлен. гаспад. планаў. На змену гасп. разлiку ў экан. прыйшла кам.-адмiн.. сiст.. Усталеўвал. жорст. цэнстралiзав. сiст. кiрав. прамысл. часоў «ваенн. камун.». Тым не м. у вын. гэтага прамысл. рэсп. развiв. даст. выс. тэмп.. Друг. пяцiг. (1933—1937) дала павялiч. валав. прадукц. ў 1,9 раза. Усяго ў 1929—1940 гг. было ўведз. ў строй i рэканструкт. 1863 прадпр.. Да кан. др. пяцiг. рэсп. давала ўжо 2,2 % усей валав. прадук. прамысл. СССР. У аг. компл. экан. разв. Бел. важная роля належала рэканстр. i развiццю трансп., асабл. аўтамаб.. У 1935 г. адкрыта першая ў рэсп. авiялiнiя Мiнск-Масква. У Мiнску быў пабуд. аэрап., укаранял. тэлеф. i тэлеграф. сувязi. Нягледз. на прац. ўздым i выс. тэмпы, заданнi др. i перш. гад. трэцяй пяцiг. (як i першай) не былi выкананы. Па тэмпах развiц. БССР адставала ад СССР у цэлым. Вынікі: 1) СССР і БССР пераутв. з аграрн. у індус.-агр. краіну 2) к кан. 30-х гг. Сав. Саюз адносіуся да ліку краін, я-м была даступ. вытворч. усіх відау прамысл. прадукцыі, вядомых тады чалавец. 3) Сав.С. забясп. пераузбраенне Чырв.арміі нов. тэхн. і узбран. 4)своран. мат.-тэхн. база нов. сацыяліст. грамад., забяспеч. тэхн.-эканам. незалеж. Сав.С. ад капіталіст. краін 5) палепшыуся матэр. дабрабыт нар., і культ. узр. рабочых.

32. Калектывізацыя с\гасп. Бел. у 20-30-я гады.

Велiзарн. знач. ў жыццi нашага грам., 4/5 насельн. якога ў 20—30-я гг. складала сялянс., мелi радыкальн. пераўтвар. с\гасп.. У 20-я гг. пач. развiвацца розн. формы кааперацыi, паступ. пераход дробн. сял. гаспад. да калект. апрац. зямлi на ўмовах НЭПа. Асаблiв. Бел. было тое, што ўвядз. НЭПа супадала з перадачай зямлi сял.. У 1921 г. ўся зямля перадавал. бясплатна сял. у карыст.. Свабода выбару форм землекарыст. захоўвал. аж да 1927 г. Да гэтага часу ў Бел. развiвалiся гаспад. як калект. землекарыст. (у формах вытворч. кааперац. – сельгасарцелей, камун, таварыстваў па сумесн. апрац. зямлi); у разнаст. прасц. формах кааперац. – крыдытных, забяспячэнскiх, збытавых; у спецыялiзав. вiдах кааперат. аб`яднан. – машын. i конна-машынных, масларобчых, сыраварных, жывелагад. i г.д., так i аднаасобн. землякарыст. (двары, хутары i адрубы). Кiраўн. нар. камiсарыятам земляроб. праводз. ў жыц. план ствар. хут. i адрубоў. У кан. 20-х г. хут. сiст. на Бел. склад. больш за 25 % сял. землекар.. З перш. гадоў сав. улады стварал. i вытворч. кааперат., кал. гасп.. Да пач. 1927 г. на Бел. было ўжо ўтвор. каля 400 с\гасп. арцелей i таварыс. па сумес. апрац. зямлi, а такс. 213 саўг-аў. Калгасы разглядалiся ў асн. як форма арганiзац. бяднейш. пластоў насел.. Стваралiся яны на землях дзярж. фонду. На адзiн калгас у сярэдн. прыходзiлася 40—75 дзесяц. зямлi, па 3-5 коней, 3-4 плугi, 4 бараны; на 100 га мелася па 20 галоў буйн. рагатай жыв.; сярэд. ўрадж. зерневых з 1 га склада 8 цэнтнераў. Развiц. с\гасп кааперац. iшло гал. чынам у 2-х формах: крэдытнай i забеспячэнска-збытавой. Разнаст. форм. с\гасп. кааперац. ў Бел. ўжо да пач. 1926 г. было аб`ядн. 20,9 % сял. гасп.. У кан. 20-х гг., згодна палiт. Камунiст. партыi i сав. дзярж., быў ўзяты курс на паскор. калектыв. ў яе вышэйш. формах. Мэта – у кар. тэрмiн правесцi калектыв. вескi i ўзяць у яе сродкi для патрэб iндустр. i абар. краiны. Пач. рэалiзац. такога курса паклаў хлебанарыхт. крызiс, якi ўзнiк у краiне зiмой 1927—1928 гг. У сув. з недаборам збожж., скарачэннем дзярж. нарыхт. хлеба стварылася пагр. планаў iндустр. будаўн., бо пастаўкi прамысл. абсталяв. залежалi ў краiне ад экспар. хлеба. У гар. пачал. перабоi ў забесп. прадукт., давялося ўвесцi карт. сiст.. Пачаўся адыход ад НЭПа, яе дэмантаж i шыр. прымян. надзвыч. мер. Бязлiтас. знiшчал. самая заможн. частка сял. – кулацтва. Бараць. з «правым ухiлам» суправадж. фарсiрав. калектыв., пачалася гонка за «тэмпамi», i ад палiт. абмежав. i выцясн. кулацтва партыя перайш. на палiт. лiквiд. кулацтва як класа на асн. суцэльн. калектыв.. Раскулачв. не толькi кулак., але i сярэдн., якiя не хацелi ўступ. у калг.. Прымусовыя меры далi свае вын.. Калi ў студз. 1930 г. у калг. ўступiла 20,9 % сял. двароў, то да сакав. таго ж года – 58 %. Пратэст сял. выразiўся 500 выступл., распад. прымусова створ. калг.. Калi ў сак. 1930 г. калг. аб`ядноўв. 58 % сял. гасп., дык у чэрв. – 11,1 %. А вясн. 1932 г. – чарг. выхад сял. з калг.. Толькi за 2-3 мес. распалiся 1002 калг., з якiх выйшла больш за 55 тыс. сял. гаспад.. Да кан. 30-х гг. калект. ў Бел. была заверш., кулацт. як клас лiквiдав.. Вынікі: абагульн. прылады працы, цяглавая раб. сіла, с\гасп. пабудовы. Памылкі: фарсіраванне тэмпау, прымусовасць уступлення у калг., абагульненне дамаш. жывелы і прадметау дам. ужытку, раскулачванне сераднякоу (чым падрывалася сац. база сав. улады у весцы), стварэнне замест калгасау с\гасп. камун, дзе абагульн. амаль што усе.