{Афтаи ёздахум. Мавзeъ: Рушди иrтисодb Дарси 2. Таснифоти омил[ои рушди иrтисодb.
Омил[ои рушди иrтисодb – ин сабаб[ое, ки рушди иrтисодиро ба вуxуд меоваранд. Зери маф[уми омил[ои рушди иrтисодb дар адабиёти иrтисодb он [одиса[о ва xараён[оро дар назар доранд, ки имконият[ои зиёд намудани [ачми аслии исте[солот, баланд намудани самаранокb ва сифати рушдро муайян мекунанд. Он[о ба таври мустаrим (бевосита) ва uайримустаrим (бовосита) ба рушди иrтисодb таъсир мерасонанд. Бинобар [амин вобаста аз таъсири омил[о ба рушди иrтисодb омил[о ба мустаrим ва uайримустаrим xудо мешаванд. Ба омил[ои мустаrим дохил мешаванд:
1) зиёдшавии шумора ва баландшавии сифати захира[ои ме[натb;
2) афзоиши [аxм ва бе[таршавии таркиби капитали асосb;
3) мукаммалгардонии технология ва ташкили исте[солот;
4) зиёд намудани шумора ва сифати захира[ои табии ба исте[солот воридшаванда;
5) афзоиши rобилияти со[ибкорb дар xамъият.
Омил[ои uайримустаrим ба имконият[ои истифодабарии ин омил[о дар амал шароит фаро[ам меоварад. Он[о метавонанд ба истифодабарии иrтидор[ои дар омил[ои мустаrим гузошташуда таъсир расонанд. Ба омил[ои uайримустаким асосан дохил мешаванд:
1) паст намудани дараxаи монополизатсия;
2) паст кардани нарх[ои захира[ои дар исте[солот истифода шаванда;
3) паст намудани андоз[о;
4) васеътар шудани имконият[ои rарзгирb.
Бояд rайд намуд, ки [ар як таснифот шартан мебошад. Бинобар [амин дар адабиёти иrтисодb таснифоти гуногуни омил[о вуxуд дорад. Масалан омил[ои экстенсивb ва интенсивb; иrтисодb, сиёси ва ичтимоb; объективb ва субъективb; илмb, техникb ва uайра.
Дар адабиёти иrтисодии uарб се гурe[и омил[оро xудо мекунанд: омил[ои таклифот, талабот ва таrсимот (расми 2).
.
{Афтаи дувоздахум. Мавзeъ: Рушди иrтисодb Дарси 3. Намуд[ои экстенсивb ва интенсивии рушди иrтисодb.
Вобаста аз он ки зери таъсири кадом омил[о рушди иrтисодb ба вуxуд меояд, ду намуди рушди иrтисодиро фарr мекунанд. Дар [олати рушди иrтисодии экстенсивb афзоиши ма[сулоти xамъияти аз [исоби афзоиши шуморавии омил[ои исте[солотb истифода мешуда таъмин карда мешавад (ворид намудани захира[ои иловагии ме[натb, капитал(восита[ои ме[нат), замин). Бо вуxуди ин базаи технологии исте[солот бе таuйир боrb мемонад. Дар [олати рушди иrтисодии интенсивb, асос – ин баландшавии самаранокии исте[солb, афзоиши бозде[ аз истифодабарии [амаи омил[ои исте[солот, бо вуxуди ин шумораи захира[ои ме[натb, капитал, замин ва гайра[о бе таuйир мемонад. Асоси рушди интенсивиро мукаммалгардонии техника ва технология ташкил намуда, омили зарурии он баланд намудани [осилнокии ме[нат мебошад. Яъне рушди иrтисодии интенсивb мукаммалгардонии омил[ои исте[солиро дар назар дорад. Бояд rайд намуд, ки дар [аёти аслb рушди иrтисодии
экстенсивb ва интенсивb дар ало[идагb мушо[ида карда намешаванд. Дар асл ин намуд[ои рушди иrтисодb дар алоrаманди мушо[ида карда мешаванд, яъне дар фосилаи ваrти муайян рушди иrтисодии нисбатан экстенсивb ва ё рушди нисбатан интенсивb мушо[ида карда мешавад.
Савол[ои тестb доир ба мавзeъ:
1.Рушди иrтисодb ин:
а) афзоиши миёнасолаи даромад[ои давлати;
б) тамоюли дуру дарози афзоиши МУД мебошад;
в) афзоиши [аxми исте[солоти мол[ои зарури мебошад;
г) тамоюли таuйирёбии нишонди[анда[ои макроиrтисодb мебошад.
2.Тараrrиёти иrтисодb ва рушди иrтисодb:
а) [аммаъноанд;
б) тараrrиёти иrтисодb ин таркиби рушди иrтисодb аст;
в) рушди иrтисодb ин rисми таркибии тараккиёти иrтисодb аст;
г) xавоби дуруст нест.
3.Нишонди[анда[ои асосии рушди иrтисодb ин:
а) афзоиши [осилнокии ме[нат;
б) афзоиши МУД ба хар як сари а[оли;
в) афзоиши МУД;
г) xавоб[ои б) ва в) дуруст аст.
4.Рушди иrтисодb бо воситаи:
а) [аракати каxхаттаи имконият[ои исте[соли ба тарафи рост айён шуданаш мумкин аст;
б) [аракати каxхаттаи имконият[ои исте[соли ба тарафи чап айён шуданаш мумкин аст;
в) [аракат дар каxхаттаи имконият[ои исте[соли айён шуданаш мумкин аст;
г) [аракат аз нуrтаи дохили КИИ ба нуrтаи берунии он айён шуданаш мумкин аст.
5.Дар модели «AD – AS» рушди иrтисодb бо воситаи:
а) [аракати каxхаттаи AS ба тарафи чап айён шуданаш мумкин аст;
б) [аракати каxхаттаи AD ба тарафи рост айён шуданаш мумкин аст;
в) [аракат каxхаттаи AD ба тарафи чап айён шуданаш мумкин аст;
г) [аракати каxхаттаи AS ба тарафи рост айён шуданаш мумкин аст.
6.Кадоме аз гуфта[о нодуруст аст:
а) рушди иrтисодb сатхи зиндагониро баланд мекунад;
б) рушди иrтисодb сатхи кашокиро зиёд мекунад;
в) рушди иrтисодb имконият[ои исте[солии мамлакатро афзун мекунад;
г) рушди иrтисодb барои баланд бардоштани савияи дониш ва малака мусоидат мекунад.
7.Агар суръати афзоиши МУД аз суръати афзоиши а[олии паст бошад он го[:
а) рушди иrтисодb бо суръати паст тавсиф карда мешавад;
б) рушди иrтисодb умуман вучуд надорад;
в) сифати рушди иrтисодb паст аст;
г) xавоб[ои дуруст мавчуд нест.
8.Агар суръати миёнасолаи афзоиши МУД 5% бошад, мувофиrи «Rоидаи 70», баъд аз чанд сол [аxми МУД ду маротиба зиёд мешавад:
а) баъд аз 13 сол;
б) баъд аз 10 сол;
в) баъд аз 15 сол;
г) баъд аз 14 сол.
9.Агар суръати миёнасолаи афзоиши МУД 7% бошад, мувофиrи «Rоидаи 70», баъд аз чанд сол [аxми МУД ду маротиба зиёд мешавад:
а) баъд аз 13 сол;
б) баъд аз 10 сол;
в) баъд аз 15 сол;
г) баъд аз 14 сол.
10.Агар суръати афзоиши МУД 10,5% ва суръати афзоши а[олии 5,6% бошад, дар ин холат суръати аслии рушди иrтисодb чи гуна аст*
а) 5%;
б) 4,9%;
в) 3%;
г) 4,2%.
11.Омил[ои мустаrими рушди иrтисодb ин:
а) захирахои ме[нати;
б) инвеститсияхо;
в) натичахои прогресси илми- техники;
г) [амаи xавоб[о дуруст аст.
12.Омил[ои uайри мустаrими рушди иrтисодb ин:
а) паст намудани дараxаи монополизатсия;
б) паст намудани андоз[о;
в) васеъ шудани имконият[ои rарзгири;
г) [амаи xавоб[о дуруст аст.
13.Оё сиёсати монетари ба рушди иrтисодb таъсир мерасонад*
а) таъсир намерасонад;
б) таъсири мустаrим мерасонад;
в) таъсири uайри мустаrим мерасонад;
г) танхо дар холати бухрони иrтисодb таъсир мерасонад.
14.Оё сиёсати фискали ба рушди иrтисодb таъсир мерасонад*
а) таъсири uайри мустаrим мерасонад;
б) таъсир намерасонад;
в) таъсири мустаrим мерасонад;
г) танхо дар холати бухрони иrтисодb таъсир мерасонад.
15.А[амияти омил[ои uайри мустаrими рушди иrтисодb аз чи иборат аст:
а) алокаманд будани онхо бо Омил[ои мустаrим;
б) фарохам овардани шароитхо барои самаранок истифодабарии Омил[ои мустаrим;
в) бартараф намудани нуксонхои иrтисодb;
г) xавоби дуруст нест.
16.Омил[ои рушди иrтисодb ин:
а) сабабхое, ки рушди иrтисодbро ба вучуд меоваранд;
б) шароитхои мусоиди исте[соли мебошанд;
в) кувваи истехсолкунандаи чамъият мебошанд;
г) муносибатхои иrтисодb мебошанд.
17.Агар [аxми МУД ба 1,8 млрд. сомони ва шумораи а[оли ба 6 млн. баробар бошад, МУД ба [ар як сари а[оли кадом бузургиро ташкил мекунад:
а) 3000 сомони;
б) 30 сомони;
в) 300 сомони;
г) 330 сомони.
18.{аxми МУД дар соли чори 1,8 млрд. сомониро ташкил кард, ки аз [аxми МУД соли базавb ба 10,5% зиёд аст. Дар ин холат [аxми МУД дар соли базавb кадом бузургиро ташкил мекард*
а) 1,54 млрд. сомони;
б) 1,7 млрд. сомони;
в) 1,63 млрд. сомони;
г) 1,56 млрд. сомони.
19.{аxми МУД дар соли чори нисбат ба соли базави ба 12,5% зиёд шуд. Агар [аxми МУД дар соли базави 1,9 млрд. сомониро ташкил карда бошад, дар холати байён шуда [аxми МУД дар соли чори кадом бузургиро ташкил мекунад*
а) 2,3 млрд. сомони;
б) 2,0 млрд. сомони;
в) 2,1 млрд. сомони;
г) 2,14 млрд. сомони.
20.Рушди иrтисодb метавонад дар намуди:
а) экстенсивb ва интенсивb айён гардад;
б) одди ва васеъ айён гардад;
в) дар намуди омехта айён гардад;
г) xавоби а ва в дуруст аст.