24.Азначальныя, пытальныя и адносныя займенники,их хар-ка и скланнене.

Азначальныя.Асноунае значэнне займенника сам(сама,само,сами)-паказвае на асобу ци прадмет, якия утвараюць деянне самастойна,без чыёй- небудь дапамоги ци уделу(катя сама адчынила двер).Займенник самы мае выдяляльна-узмацняльнае значэнне, паказвае на крайнюю мяжу распаусюджвання деяння, зъявы або праяулення якасци у прасторы ци часе.Займенник самы ужываецца для утварэння найвышэйшай ступени парунання якасных прыметникау(самая вясёлая).Займенний увесь(уся,усё,усе) мае значэнне зборнасци,паказвае на ахоп деяння усяго прадметы.

Займенник усяки(усякая,ускае,усякия) и кожны(кожная, кожныя,кожнае) ужываюцца для выдялення адинкавых праметау х группы падобных ци розных прадметау.Займенник иншы(инакшы) паказвае на адрозненне првметы, якасци прадмета.

Скланнене;сам,самы(скл. як прыметник з цвёрдай асновай).

САМ

Н.скл. сам(само),сама,сами

Р.скл. самога,самой,самих

Д.скл. самому, самой,самим

В.скл.самога(само),самую(саму),сами

Т.скл. самим, самой(ою), самими)

М.скл. пры самим, самой, самих.

САМЫ

Н.скл. саамы(самае), самая,самыя

Р.скл. самога,самай(ае), самых

Д.скл. самаму, самай, самым

В.скл. як у Н,Р.скл,самую,як у Н,Р,скл

Т.скл. самым,самай(аю), самыми

М.скл. на самым,самай,самых

УВЕСЬ(як прыметники з мяккай асновай).

Н.скл.увесь(усё), уся,усе

Р.скл. усяго,усёй(яе), усих

Д.скл.усяму,усёй,усим

В.сел як Н,Р.скл, усю, як Н,Р.скл

Т.скл.усим,усёй,усими

М.скл. на усим,усёй,усих.

Пытальныя и адносныя.

Пытальныя выражаюць пытанне пра асобу або прадмет(хто, што), пра якасць ци прыналежнасць прадмета(яки, чый), пра месца прадмета сярод иншых прадметау(каторы), пра колькасць прадметау(кольки).

Адносныя займенники ужываюцца для сувязи частак у складаназалежным сказе, де паказваюць адносины даданай частки да галоунай(яна сачыла за тым, хто працавау).

Пытальныя и адносныя займенники скланяюцца так:

Н.скл. хто(што)

Р.скл. каго(чаго)

Д.скл. каму(чаму)

В.скл. каго(чаго)

Т.скл. ким(чым)

М.скл. пры ким(чым)

25. Асабовыя займенники.Зваротны займенник сябе, их хар-ка, и скланнене.

Сярод займеникау гэтай группы адрозниваюцца асабовыя(я, ты, мы, вы) и асабова-указальныя(ён,яна,яно,яны).

Я, ты- не могуць замяняць слоу-назвау,не маюць катэгорыю рода,на пол асобы паказвае катэгорыя выказника, кали ён выражаны деясловам прошлага часу(я прыехау, я прыехала).

Займенник я - указвае на першую асобу таго, хто гаворыць.Ты – на другую асобу,да якой непасрэдна звяртаюцца(ты адин?)

Ты – можа паказваць на неканкрэтную асобу, а на усякага чалавек наогул, гэ та значыць можа набываць агульна-асабовае значэнне(у поле хоць ты не хади).

Мы – паказвае на группу асоб, у якую уваходить и тая што гаворыць(мы-гэта я и иншая асоба(ы)).

Вы – паказвае на две асобы або на группу асоб, да их звяртаюцца з мовай(як вы пажаваеце).

Займенник вы можа ужывацца замест ты пры звароце да адной асобы, выраженне ветливасци.

Асабова-указальныя займенники указваюць на трэцюю асобу – тую, якая не удельничае у гутарцы, але пра якую гавораць;яны адрозниваюцца ад займенникау 1-й и 2-й асобы(я,ты) тым, што маюць формы усих трох родау и формы адиночнага и множнага лику(ён, яна, яно, яны).

Займенник 3-й асобы можа ужывацца не тольки для абазначэння асоб чалавека, але и жывёл и прадетау(Мы убачыли луг. Ён быу прыгожы).Асабливасцю займенникау я, ты, мы зъяуляецца тое, што яны ва ускосных склонах маюць суплетыуную аснову.

Н.скл. я,ты, мы(вы)

Р.скл. мяне,цябе,нас(вас)

Д.скл. мне,цябе, нам(вам).

В.скл. мяне,цябе,нас(вас)

Т.скл. мной(ю),табой(ю),нами(вами)

М.скл. пры мне, табе, нас(вас).

Займенники трэцяй асобы скланяюцца:

Н.скл. ён(яго), яна,яны

Р.скл. яго, яе, их

Д.скл. яму, ёй, им

В.скл. яго, яе, их

Т.скл. им, ёй(ёю), ими

М.скл. пры им, ёй, их.

Займеник сябе не формы Н.скл., а таксама форму роду и лику;ён можа адносицца да кожнай асобы(1,2,3-й).У сказе выконвае ролю дапауненя, зрэдку- акаличнасци месца.(ён быццам ничого не зауважыу вакол сябе).

Ён скланяецца як займенник ты:

Н. скл. -----

Р.скл. сябе

Д.скл. сабе

В.скл. сябе

Т.скл. сабой(ою)

М.скл. пры сабе