64) Экономикалық өсу ұғымы және оны өлшеу. Экон-лық өсу үлгілері және типтері, факторлары.

ҚР экономикалық өсу факторлары. Экономиканың өсуі көбінесе тұтынудың жаңа түрлерін қанағаттандыру қабілеті болып табылады. Қазіргі таңда экономикалық өсу деп өндіргіш күштердің ұзақ мерзімдік дамуымен байланысты өндірістің нақты көлемінің табиғи дәрежесінің ұзақ мерзімдегі өзгерістерін айтады. Яғни , өндірістің потенциалдық көлемінің өсуі талдаудың пәні болып табылады.Экон-лық өсуді есептеу екі жолмен жүргізіледі: жалпы ұлттық өнімнің пайыздық жылдық өсуі қарқынымен және осы көрсеткіштердің халықтың жан басына шаққанда өсуімен есептеледі.Жыл сайынғы қоғамдық өнім көлемінің өсуі ұлғаймалы ұдайы өндірістің экстенсивті немесе интенсивті типі негізінде дамиды.Экстенсивті типте өнім шығаруды екі есе арттыру үшін жұмыскер саны және және өндірістік қорлары екі есе ұлғаюы қажет.Ал интенсивті типінде осындай нәтижеге жұмыс күшін және өндірістік қорларды дұрыс қолдану арқылы қол жеткізуге болады.Сұранымның өсу жағдайында табиғи ресурстар мүмкіндігі мәселесі одан әрі қиындай түседі, сондықтан экон –лық өсу бірқатар факторларға байланысты:-табиғат ресурстарының саны мен сапасына; -еңбек ресурстарының саны мен сапасына;-капитал ресурстарына ; -қолда бар технологияға;

66. Мемлекеттің сыртқы саудадағы протекционисттік және еркін сауда саясаты. Сыртқы сауда саясатын жүргізу құралдары

Халқаралық сауда- бұл әлемдегі барлық елдердің сыртқы саудаларының жиынтығын көрсететің халқаралық қатынастар жүйесі.Мемлекет протекционизм және еркін сауда саясатын жүргізу арқылы экспорт және импорт қатынасын реттейді .Протекционизм – бұл импортты шектей отырып,ұлттық экономиканы шет ел тауарларынан қорғауға бағытталған саясат.Фритредер- еркін сауда саясаты.Протекционизм саясаты келесідей бағыттарда жүргізіледі:

Импорт кезінде жоғары кеден алымы бар және экспорт кезінде төмен мөлшердегі кеден салымдары;

Тарифтік барьерлер: контингентирлеу, лцензиялау, мемлекеттіки монополия

Елдің ағымдағы сыртқы экономикалық жағдайын төлем балансы арқылы көруге болады.

Төлем балансы – бұл шет елге төлем мен бір уақыттағы шет елден түскен кірістің қатынасы. Оның іргетасын сауда балансы құрайды.

67)Қазақстан Республикасының сыртқы саудасы:

Сыртқы сауда-тауарды әкелуден (импорт) және шығарудан (экспорт) құралады.Қазақстан сыртқы сауда динамикасының күрт өзгеруіне мұнай өнімдері, қара және түсті металлургия өнімдеріне бағаның төмендеуі әсер етті.Сауда балансы пассивті болғанда мемлекет айырманы алтынмен жабуы керек немесе несие алуға өтініш жасайды.Сондықтан да әрбір мемлекет сыртқы тауарды көп шығарып, аз тасуға беиімделеді.Бұл тауар балансының активті болуын көрсетеді.Мемлекет имортты түсіру үшін қорғау іс- әрекетіне көшіп, тасылатын тауарларға жоғарғы қорғау салынғын қолданады немесе арзан ақша саясатын іске қосады.Сауда кедергілерінің ауқымы көп және бұған мыналар енеді:сырттан әкелінетін тауарларға жоғағы салымдар,ұлттық валютаның девальвациялануы, сыртқа шығаратын тауарларға квота, экспортқа еркін шектеулер. Мұның барлығынн протекционистік шаралар дейміз . Қазақстанның сыртқы сауда балансының жағымды сальдосы 2009-жылдың қаңтар-маусым айлары аралығында 4 миллиард долларды құрап отыр, ал 2008-жылдың осы кезеңде бұл көрсеткіш 18 млрд доллар болатын. Статистика жөніндегі мемлекеттік агенттіктің хабарламасында айтылғандай, республиканың сыртқы сауда айналымы 2008-жылдың қаңтар-маусым айындағы көрсеткішке қарағанда, 2009-жылдың қаңтар-маусым айларында 41,8 пайызға азайып, 30,4 миллиард долларды құраған, оның ішінде экспорт – 17,2 млрд доллар (51 пайызға аз, тиісінше), импорт – 13,2 млрд доллар (22,8 пайызға аз).

Статистикалық агенттіктің мәліметі бойынша, 2009-жылдың қаңтар-маусым айларында экспорттың тауарлық құрылымында әдеттегідей айтарлықтай үлесті минералдық өнімдер (71,4%) құраса, имортта – көліктер, құрал-жабдық, көлік құралдары, құрылғылар мен аппараттар (35,1 пайыз), қымбат бағалы емес материалдар мен олардан жасалған өнімдер (26,8 пайыз) басым.

Статистикалық агенттіктің ақпаратына сүйенсек, есеп берілген кезеңде қазақстан өнімдерін негізгі сатып алушы ретінде Италия (республиканың барлық экспортының 15,5 пайызы), Қытай (13,2 пайыз), Швейцария (11,6 пайыз) және Ресей (8,9 пайыз) айтылған.

Осы кезеңдегі Қазақстанның негізгі импортерлері Ресей (импорттың жалпы көлемінің 30,1 пайызы), Қытай (15,6 пайыз), Украина (9,2 пайыз) және Германия (7,5 пайыз) болды.