2. Тақырыбы: әншілік өнер.
3. Әдеби жанры: проза (әңгіме)
4. Шығарманың негізгі идеясы: өнерді жоғары бағалауға,әншілік шеберлікті тереңұғынып қадірлей білуге,өнердің қоғамдық үндеу.
5.Шығарманың
композициялық құрылысы
а) Оқиғаның басталуы:Әншімен алғаш таныстық.
ә) Оқиғаның байланысы:Ән құдіреті.
б) Оқиғаның дамуы:Наурыздағы сауық той.
в) Оқиғаның шиеленісуі:Ақтамақ хикаясы
г) Оқиғаның шарықтау шегі:Өлімді жеңген өнер құдіреті
ғ) Оқиғаның шешімі:Әнші де жылайды екен
6.
Шығармадағы кейіпкерлер бейнесі
7.Әдеби теориялық
ұғымдар.
А) Эпитет:ми дала, меңіреу шөл,күміс көлдер т.б
ә) Теңеу:үйректей,қаздай қалқып т.б
б) Метафора:бұлбұлмын,тұлпармын.
Білімді бекіту: Шығармадағы әрбір оқиға,штрих-детальді жазушы өзінің эстетикалық мұрат-мақсаттарын бейнелеу үшін ұтымды ала алғандығын байқата отырып,шәкірттерге жазушының суреткер ретіндегі мүмкіншілігін таныту.
Білімді бағалау:Оқушылырдың жауаптарына ,сабаққа белсене қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.
Үйге тапсырма:Ж.Аймауытұлының «Әнші» әңгімесін оқып мазмұндап келу.
Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 7
Сабақтың тақырыбы: Ж.Аймауытұлы
«Ақтамақ хикаясы»
Сабақтың мақсаты:
а) Мәтіннің мазмұнын меңгерту арқылы әншінің мәрттігі мен адамгершілігін,адалдығын ұғындыру;
ә) жазушы тілінің көркемдігіне тінті ете отырып,Ақтамақ хикаясы тақырыбында ой толғату,тілін ұштау;
б) өнер құдіретін сезінуге тәрбиелей отырып,ұлттық құндылығымыз бен намысымызды қорғай білуге баулу;
Сабақтың түрі:жаңа материалды өздігінен игеру
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап,сатылай талдау,өзара талқылау т.б
Сабақтың көрнекілігі:сызбалары,кестелері, портреті т.б
Пәнаралық байланыс: тарих
Сабақтың барысы:
а) Ұйымдастыру кезеңі:
Оқушылармен амандасу,түгелдеу, оқу құралдарын тексеру, сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау:
Үйге берілген тапсырманы сұраймын.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын
1. Ж.Аймауытұлының қандай шығармасын білесіңдер?
2. «Әнші» әңгімесінде қаланың кедей жатақтарының кәсібі мен тұрмысы қалай суреттеледі.?
3. Әншінің салған әні мен тыңдаушылардың алған әсері, сезім-күйлері қалай беріледі?
4. Әншінің автор баяндайтын тағы қандай мінез-қылығы бар?
б) Жаңа сабақты түсіндіру:
Түсіндіру жоспары
1. Әншінің қарапайымдылығы 2. Әншінің орындаушылық шеберлігі
3. Әншінің өнерге сүйіспеншілігі 4. Әншінің адамға үйірсектігі
5. Азаматтық тұлғасы 6. Ән салу шеберлігі 7. Махаббатқа адалдығы
Әмірханның мінездемелік сипатына сатылай кешенді талдау арқылы өтілген тақырыпты пысықтап бекіту.
Әмірханның мінездемелік сипаты
Қарапайымдылығы: Әмірхан қол ұстасып,сыпайы амандасып отырды.
Әншінің орындаушылық шеберлігі: Ұшатын құстай қымтанып,қомданып алды.
Өнерге сүйіспеншілігі: Ән салса өз-өзін ұмытады,даусы көмейінен шықпайды,жүрегінен шығады. ... рахаттанып гүл-гүл жайнайды.
Адамға үйірсектігі:Әмірхан кісіге тез үйір болатын,жолдасқа жанын қиятын жігіт.
Азаматтық тұлғасы:Өзінің бірдемесін сұрасаң бере салады.Кісіні алдауды білмейді.
Махаббатқа адалдығы
Мәтіндегі түсінігі қиын сөздер:
Жетішатыр-Семей қаласының ескі атауы
Орамал тастау-ұлттық ойын
Жанторсық-қымыз құятын ыдыс
Таң асып тұрған-бабына келген
Жөпшеңді-анау-мынау жай.
Білімді бекіту: Әміре Қашаубаев -ән асқары, қазақ өнерінің жарық жұлдызы,ұлттық мақтанышымыз.
Білімді бағалау: Оқушылырдың жауаптарына ,сабаққа белсене қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.
Үйге тапсырма:«Әміре-ән асқары» тақырыбынды шағын мәтін жазу.
Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 7
Сабақтың тақырыбы: Жамбыл Жабаев
(1846-1945)
Сабақтың мақсаты:
а) оқушыларға жүз жасаған алып ақын Жамбалдың өмірінен мәлімет бере отырып,оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттыру және негізгі мәселелерге аса көңіл бөлуге үйрету;
ә) оқушыларды адамгершілікке,имандылыққа,асыл қасиеттерге тәрбиелеу;
б) Сабақ барысында оқушыларды өз ойын айта білуге, мәнерлеп оқуға дағдыландыру;
Сабақтың түрі: жаңа сабақ
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап,талдау,іздену т.б
Сабақтың көрнекілігі:сызбалары,кестелері, портреті т.б
Пәнаралық байланыс: тарих
Сабақтың барысы:
а) Ұйымдастыру кезеңі:
Оқушылармен амандасу,түгелдеу, оқу құралдарын тексеру, сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау:
Үйге берілген тапсырманы сұраймын.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.
1. Ж.Аймауытұлының қандай шығармасын білесіңдер?
2. «Әнші» әңгімесінде қаланың кедей жатақтарының кәсібі мен тұрмысы қалай суреттеледі.?
3. Әншінің салған әні мен тыңдаушылардың алған әсері, сезім-күйлері қалай беріледі?
4. Әншінің автор баяндайтын тағы қандай мінез-қылығы бар?
б) Жаңа сабақты түсіндіру:
өлең
сөздің даңғылы
Суырып салма
Дара жүйрік
өнерлі
Айтыс ақын
Ауыз әдебиетін
жалғастырушы
Білімді бекіту: Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.
Жамбылдың ұстазы кім?
Қандай дастанын білесіңдер?
Білімді бағалау:Оқушылырдың жауаптарына ,сабаққа белсене қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.
Үйге тапсырма:Ж.Жабаевтың өмірбаянын оқып келу.
Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 7
Сабақтың тақырыбы: Жамбыл Жабаев
«Аттандыру»
Сабақтың мақсаты:
а) оқушыларға жүз жасаған алып ақын Жамбалдың шығармашылығынан мәлімет бере отырып,оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттыру және негізгі мәселелерге аса көңіл бөлуге үйрету;
ә) оқушыларды адамгершілікке,имандылыққа,асыл қасиеттерге тәрбиелеу;
б) Сабақ барысында оқушыларды өз ойын айта білуге, мәнерлеп оқуға дағдыландыру;
Сабақтың түрі:арлас сабақ
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап,талдау,іздену т.б
Сабақтың көрнекілігі:сызбалары,кестелері, портреті т.б
Пәнаралық байланыс: тарих
Сабақтың барысы:
а) Ұйымдастыру кезеңі:
Оқушылармен амандасу,түгелдеу, оқу құралдарын тексеру, сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау:
Үйге берілген тапсырманы сұраймын.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.
1.Жамбылдың ұстазы кім?
2. Қандай дастанын білесіңдер?
б) Жаңа сабақты түсіндіру:
Жамбыл Жабаевтың шығармаларынан мәлімет бере отырып, «Аттандыру» өлеңінің тақырыбы мен идеясын ашу. Алғадай деген ұлын Ұлы Отан соғысына аттандырғанда айтқан бата іспеттес өлеңі.
Өлеңді мәнерлеп оқып беремін.
Топпен жұмыс:Бата туралы және оның қазіргі жағдайда қалай орындалып жүргені жайында ойларын ортаға салып,әңгіме жүргізеді.
Кітаппен жұмыс:Өлеңді мәнерлеп оқып, құрылысына қарай талдайды.
5 3
Атаңнан бата// ал,балам,
Арғымақ атқа// мін,балам!
Ақ сақалым// желбіреп,
Артыңнан қарап //мен қалам;
1 шумақ , 4. тармақ , 8 бунақ , 8 буынды
Білімді бекіту: Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.
Жамбыл кімдермен айтысқан?
Есімін неге Жамбыл деп қойған?
Қандай атақты ақынды жеңді?
Білімді бағалау:Оқушылырдың жауаптарына ,сабаққа белсене қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.
Үйге тапсырма:Ж.Жабаевтың «Аттандыру» өлеңін жаттап келу.
Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 7
Сабақтың тақырыбы: Жамбыл Жабаев
«Алғадай туралы әрбір ой»
Сабақтың мақсаты:
а) оқушыларға жүз жасаған алып ақын Жамбалдың шығармашылығынан мәлімет бере отырып,оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттыру және негізгі мәселелерге аса көңіл бөлуге үйрету;
ә) оқушыларды адамгершілікке,имандылыққа,асыл қасиеттерге тәрбиелеу;
б) Сабақ барысында оқушыларды өз ойын айта білуге, мәнерлеп оқуға дағдыландыру;
Сабақтың түрі:арлас сабақ
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап,талдау,іздену т.б
Сабақтың көрнекілігі:сызбалары,кестелері, портреті т.б
Пәнаралық байланыс: тарих
Сабақтың барысы:
а) Ұйымдастыру кезеңі:
Оқушылармен амандасу,түгелдеу, оқу құралдарын тексеру, сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау:
Үйге берілген тапсырманы сұраймын.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.
1.Жамбыл кімдермен айтысқан?
2.Есімін неге Жамбыл деп қойған?
3.Қандай атақты ақынды жеңді?
б) Жаңа сабақты түсіндіру:
Жамбыл Жабаевтың шығармаларынан мәлімет бере отырып, «Алғадай туралы әрбір ой» өлеңінің тақырыбы мен идеясын ашу. Алғадай деген ұлы Ұлы Отан соғысына барып қаза болғаннан кейін шығарған жоқтау өлеңі..
Өлеңді мәнерлеп оқып беремін.
Шығармашылық жұмыс: Тұрмыс-салт жырының түрлерін соның ішінде жоқтау туралы айтады.
Кітаппен жұмыс: Өлеңді мәнерлеп оқиды
. Білімді бекіту: Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.
Өлеңнің І-ІІ бөлімдерінің мазмұнынан баласын жоғалтқан әкенің қайғысын қалай байқауға болады?
ІІІ бөлімде әке өзіне қалай тоқтау айтады?
Білімді бағалау: Оқушылырдың жауаптарына ,сабаққа белсене қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.
Үйге тапсырма: Ж.Жабаевтың «Алғадай туралы әрбір ой» өлеңін жаттап келу.
Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 7
Сабақтың тақырыбы: Сәкен Сейфуллин
(1894-1938)
Сабақтың мақсаты:
а) С.Сейфуллиннің өмір жолын,шығармашылығын, қоғам қайраткері екенін таныту;
ә) адамгершілік қасиеттерге баулу,үлгі-өнеге ету;
б) шығармашылық ізденіске бағыттау,ой бөлісу, өз ойын көркемдеп еркін айтуға баулу,мәнерлеп оқуға дағдыландыру,ізденімпаздыққа төселу;
Сабақтың түрі:жаңа сабақ
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап,талдау,іздену т.б
Сабақтың көрнекілігі:сызбалары, портреті,шығармалар жинағы т.б
Пәнаралық байланыс: тарих
Сабақтың барысы:
а) Ұйымдастыру кезеңі:
Оқушылармен амандасу,түгелдеу, оқу құралдарын тексеру, сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау:
Үйге берілген тапсырманы сұраймын.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.
б) Жаңа сабақты түсіндіру:
С.Сейфуллин Ақмола облысы,Нілді болысында туған. Ауыл молдасынан арбша хат таныған Сәкенді ата-анасы Нілдідегі орысша оқуға береді. Бұнда екі жыл оқыған Сәкен 1908-1913 жылдары Ақмолада Прихордская школады, қалалық училищеде білім алады.
Тірек сызба арқылы шығармаларымен таныстырамын.
Сәкен
Сейфуллин
поэмалары
өлеңдері
пьесалары
повестері
романы
новелла
«Өткен күндер»
«Асау тұлпар»
«Тұлпарым»
«Сыр сандақ»
«
«Көкшетау»
«Аққудың айырылысуы»
« Қызыл ат»
«Альбатрос»
«Бақыт
жолында»
«Қызыл сұңқарлар»
«Жемістер»
«Айша»
«Жер қазғандар»
«Бандыны қуған
Хамит»
«Тар жол тайғақ
кешу»
Кітаппен жұмыс: Сәкенің өлеңдерін мәнерлеп оқиды
Білімді бекіту: Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.
Сәкен неге жазықсыз жалаға ұшырады?
Үш бәйтерекке тағы кімдерді жатқызамыз?
Қандай газетте еңбек етті?
Білімді бағалау: Оқушылырдың жауаптарына ,сабаққа белсене қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.
Үйге тапсырма: С.Сейфуллиннің өмірбаянын оқып келу.
Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 7
Сабақтың тақырыбы: Сәкен Сейфуллиннің
«Сыр сандық» өлеңі
Сабақтың мақсаты:
а) С.Сейфуллиннің өмір жолын,шығармашылығын, қоғам қайраткері екенін таныту, «Сыр сандық» өлеңінің мазмұнын меңгерте отырып,идеялық көркемдік ерекшелігін таныту;
ә) адамгершілік қасиеттерге баулу,үлгі-өнеге ету;
б) шығармашылық ізденіске бағыттау,ой бөлісу, өз ойын көркемдеп еркін айтуға баулу,мәнерлеп оқуға дағдыландыру,ізденімпаздыққа төселу;
Сабақтың түрі: жаңа сабақ
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап,талдау,іздену т.б
Сабақтың көрнекілігі: сызбалары, портреті,шығармалар жинағы т.б
Пәнаралық байланыс: тарих
Сабақтың барысы:
а) Ұйымдастыру кезеңі:
Оқушылармен амандасу,түгелдеу, оқу құралдарын тексеру, сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау:
Үйге берілген тапсырманы сұраймын.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.
б) Жаңа сабақты түсіндіру:
-Оқушылар,біз бүгін Сәкен Сейфуллиннің «Сыр сандық» өлеңін оқимыз.
Сәкеннің өмірінен мәлімет беремін
Топтастыру стратегиясы:
Ақын
жазушы
Сәкен
Сейфуллин
Ұ
стаз
драмашы
Зерттеуші қоғам қайраткері
Оқушылар пікірін толықтырып отырамын.
«Сыр сандық» өлеңін мәнерлеп оқу. Сынып оқушылары алты топқа бөлінеді. Әр топ өлеңді композициялық ,сюжеттік құрылымына с әйкес оқып,мазмұндайды. Топ мүшелері толықтырады. (Өлеңді топтың оқу жүйесі: 1-2,3-4, 5-7, 8-11, 12-19, 20-21 шумақтары)
1-топтың жауабы Жалған достар қолыңда жемің болса,сені шырқ айналып,қасыңнан кетпейді. Ал қолыңнан билік кетсе, жемің таусылса,ол жалт береді. Ол дос емес,жалған дос.
2-топтың жауабы. Нағыз достар сырын ақтарып,бірін-бірі ұғынып,сыр түйінін берік сақтайды. Ондай достардың жан сарайы,жүрегі-берік қойма. Оны ақтаруға кез-келгеннің қолы жете бермейді. Тек достың досы ғана ақтара алады.
3-топтың жауабы. Сәкен де сағына сырласатын нағыз дос іздейді. Шын досының ішкі сырын мысал етіп жырлайтынын ескертеді.
4-топтың жауабы. Ақын досының ішкі сырын Сарыарқаның биік шыңдарына ,оның қалың нулы орманы,мұз бұлақтары мен табиғи байлығына теңейді. Меніңше, бұл суреттеме-досының жан дүниесі.
5-топтың жауабы. –Сол тауда биік шың бар,шың басында қойма бар,онда қымбат жасау бар; сол асыл бұйым,ғажап перне,сен оның кілтін тауып аш та,сым пернені басып қара; дұрыс бассаң ғана сырын ақтара аласың. Ақынның суреттеген қоймасы-досының жан дүниесі,жүрегі .
6-топтың жауабы. –Адамның жүрегі-алтын қойма,оның жайын сезе білетіндер ғана кілтін тауып аша алады. Ол-шынайы досың, жаныңның ұғатын жан.
Өлең 21 шумақтан,7-8 буынды шалыс ұйқаспен жазылған.
Сарыарқаның бір тауы бар,
Бір тауы бар сымбатты.
Сол таудан сен сыр тауып ал,
Сыр тауып ал,қымбаттым! –деп,Сәкен өмір қызығы –достықта,достастықта. Туған топырағыңда досың көп болсын! –деп тілеген екуен. Менің де тілегім-сендерге осы достық,-деп сабақты қорытындылаймын.
«Ой талқы сұрақтары» атты плакатты тақтаға ілемін.
1Достық дегенді қалай түсінесің?
2. Жақсы досты қалай табу керек?
3. Досыңның білместігін кешіруге бола ма?
4. Досыңның кім екенін ата-анаң білу ге тиіс пе?
5. Досыңның қандай болғанын қалайсың?
Білімді бағалау: Оқушылырдың жауаптарына ,сабаққа белсене қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.
Үйге тапсырма: С.Сейфуллиннің «Сыр сандық» өлеңінен үзінді жаттап келу.
Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 7
Сабақтың тақырыбы: Шығарма
Сабақтың мақсаты:
а) логикалық ойлау қабілеттерінөмірге деген көз қарасын дамыту. Шығармашылық белсенділіктерін шыңдау;
ә) тәрбиелік мәні бар мысалдар келтіре отырып оқушыларды елін,жерін,Отанын сүюге тәрбиелеу;
б) оқушылардың ойлау қабілеттерін,ауызша және жазбаша пікір айту дағдыларын қалыптастыру;
Сабақтың түрі: қайталау сабағы
Сабақтың әдісі: шығармашылық ізденіс т.б
Сабақтың көрнекілігі:, кітаптар т.б
Пәнаралық байланыс: тарих, қазақ тілі
Сабақтың барысы:
а) Ұйымдастыру кезеңі:
Оқушылармен амандасу,түгелдеу, оқу құралдарын тексеру, сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
б) Жаңа сабақты түсіндіру:
Шығармаға жоспар жасауға және ол бойынша жазуға үйрету.
Жоспар--өте күрделі жұмыс. Ол бүкіл шығарма жазуға тиісті тақырыпты,туындыны,оның идеясын ,құрылысын және мазмұнын толық қамтитындай етіп жасалуы тиіс.Оқушы шығармасының талапқа сай жазылуы оның жоспарының дұрыс жасалуына да байланысты. Сондықтан ең алдымен жоспарды дұрыс,жүйелі жасауға үйретіледі.
Шығармаға жоспарды дұрыс жасау оқушының сол тақырыпты,мәселе мен туындының мазмұны мен идеясын қаншалықты түсінгеніне байланысты.Сондықтан шығарма жаздырардан бұрын сол тақырып мәселесін немесе еңбектің мазмұнын қаншалықты білетінін ,оған керекті жағдайларды анықтап алу керек.Содан кейін шығарма жоспарының мәні мен мазмұнының және қандай түрлері болатыны түсіндіріледі.
Қорытынды бөлім –оқушы шығармасының түйінді өзегі. Мұнда оқушы сөз етіп отырған тақырыптан алған әсерін,тілек мақсатын жазушы я шығарма ,тақырып я мәселе туралы пікірін білдіреді.
Шығарма тақырыбына жоспар құруға көмектесемін.
Жоспар
I Кіріспе.
II Негізгі бөлім:
а)
ә)
III Қорытынды.
Білімді бағалау:
Оқушылырдың жауаптарына ,сабаққа белсене қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.
Үйге тапсырма: Кез-келген ақын-жазушылардың шығармаларын оқып келу.
Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 7
Сабақтың тақырыбы: С.Сейфуллин
«Қамаудан»
Сабақтың мақсаты:
а) оқушыларға жүз жасаған алып ақын Сәкеннің шығармашылығынан мәлімет бере отырып,оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттыру және негізгі мәселелерге аса көңіл бөлуге үйрету;
ә) оқушыларды адамгершілікке,имандылыққа,асыл қасиеттерге тәрбиелеу;
б) Сабақ барысында оқушыларды өз ойын айта білуге, мәнерлеп оқуға дағдыландыру;
Сабақтың түрі:арлас сабақ
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап,талдау,іздену т.б
Сабақтың көрнекілігі:шығармалар жинағы, портреті т.б
Пәнаралық байланыс: тарих
Сабақтың барысы:
а) Ұйымдастыру кезеңі:
Оқушылармен амандасу,түгелдеу, оқу құралдарын тексеру, сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау:
Үйге берілген С.Сейфуллинің «Сыр сандық» өлеңін жатқа сұраймын.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.
1Достық дегенді қалай түсінесің?
2. Жақсы досты қалай табу керек?
3. Досыңның білместігін кешіруге бола ма?
б) Жаңа сабақты түсіндіру:
С.Сейфуллиннің алғашқы өлеңдер жинағы 1914 жылы, 20 жасында Қазанда басылады. Жинақтағы өлеңдер ағартушылық бағытта, сыншыл реализммен жазылған.
Сәкен 1918-1919 жылдары Колчак түрмесінде,Аненковтің азап вагонында,Омбының тұтқындар лагерінде азап шегеді. 1919 жылы наурыз айында тұтқындар лагерінен қашып шығып біраз қызметтер атқарады.
1938 жылы сталиндік жазалауға ұшырайды. Міне , осындай қиыншылықта түрмеде отырып «Қамаудан» өлеңін шығарады. Өлеңді мәнерлеп оқып беріп,ақынның айтпақ болған ойын түсіндіремін.
Дәптермен жұмыс: Өлеңдегі тың,бейнелі,айшықты сөздерді тауып дәптерлеріне жазады..
Кітаппен жұмыс:Өлеңді мәнерлеп оқып, құрылысына қарай талдайды.
Білімді бекіту: Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.
Тұтқын табиғатпен қалай сырласады?
Тұтқын бостандықты неге теңейді?
Оның көңілі кімге асығып, кіммен іштей сырласып отыр?
Білімді бағалау:Оқушылырдың жауаптарына ,сабаққа белсене қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.
Үйге тапсырма:С.Сейфуллиннің «Қамаудан» өлеңін жаттап келу.
Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 7
Сабақтың тақырыбы: І. Жансүгіров
(1894-1938)
Сабақтың мақсаты:
а) І. Жансүгіров қызметі, өмірі, шығармаларының тақырыбы мен негізгі ойы туралы өз беттерімен және топпен білім алуға үйрету;
ә) оқушылардың сөздік қорын, шығармашылық қабілеттерін ,ой-өрістерін дамыту;
б) Ілияс шығармаларын талдау арқылы эстетикалық тәрбие қалыптастыру,еңбексүйгіштікке тәрбиелеу;
Сабақтың түрі:жаңа материалды меңгеру
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап,талдау,іздену т.б
Сабақтың көрнекілігі:шығармалар жинағы, портреті т.б
Пәнаралық байланыс: тарих
Сабақтың барысы:
а) Ұйымдастыру кезеңі:
Оқушылармен амандасу,түгелдеу, оқу құралдарын тексеру, сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау:
Үйге берілген С.Сейфуллинің «Қамаудан» өлеңін жатқа сұраймын.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.
Тұтқын табиғатпен қалай сырласады?
Тұтқын бостандықты неге теңейді?
Оның көңілі кімге асығып, кіммен іштей сырласып отыр?
б) Жаңа сабақты түсіндіру:
І. Жансүгіров 1894 жылы Талдықорғанның Ақсу ауданында туған. Анасынан ерте қалған Ілиясқа ескіше хат танитын ,көзі ашық,көкірегі ояу әкесі Жансүгір ескі әңгіме,аңыз ертегі,жырларды жасынан құлағына құйып өсіреді. Біраз уақыт Қарағаш деген жерде Мамановтардың ашқан жаңа үлгідегі мектепте оқиды.
«Сандар сыр шертеді»кестесі бойынша Ілияс өмірі мен қызметіне шолу жасау.
1894
1905-1911 1912
1938
1915
1934-1936 1925-1928 1920-1921
Кітаппен жұмыс:Кітаптан өлеңдерін мәнерлеп оқып, құрылысына қарай талдайды.
Білімді бекіту: Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.
Білімді бағалау:Оқушылырдың жауаптарына ,сабаққа белсене қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.
Үйге тапсырма:І.Жансүгіровтың өмірбаянын оқып келу.
Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 7
Сабақтың тақырыбы: І. Жансүгіров
«Жетісу суреттері»
Сабақтың мақсаты:
а) І. Жансүгіровтің ақындық шеберлігін таныту,жер жаннаты Жетісудың көркем табиғаты туралы әңгімелесу;
ә) оқушылардың сөздік қорын, шығармашылық қабілеттерін ,ой-өрістерін дамыту;
б) Ілияс шығармаларын талдау арқылы эстетикалық тәрбие қалыптастыру,еңбексүйгіштікке тәрбиелеу;
Сабақтың түрі:лекция сабақ
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап,талдау,іздену т.б
Сабақтың көрнекілігі:шығармалар жинағы, портреті ,пейзаждық сурет т.б
Пәнаралық байланыс: тарих
Сабақтың барысы:
а) Ұйымдастыру кезеңі:
Оқушылармен амандасу,түгелдеу, оқу құралдарын тексеру, сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау:
Үйге берілген І.Жансүгіровтің өмірбаянын сұраймын.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.
б) Жаңа сабақты түсіндіру:
І.Жансүгіровтың «Жетісу суреттері» өлеңі пейзаждық лирика жанрына жатады. Өлең 1925 жылы жазылған. «Жетісу суреттері» 5 тараудан тұрады.
1. Жалпы сын 2. Тау суреті 3. Жетісуда су суреті
4. Жетісу жәндігі 5. Жер түгі
Өлеңді мәнерлеп оқу
Өлеңде туған жері мен елінің тау-тасын,өзен –көлін беріле сүйген ақынның өзін қоршаған ортадан нәр алған шабытты шалқар сезімі беріледі. Ақын табиғат көрінісін айшықты бояулармен кестелейді.
Енді оқушылар назарымызды мына бейне сөзге аударайық.
Жетісу-жер жаннаты. Қазақстанның ең сұлу өңірі төрт түлікке құт болған,тарихы мол,қазыналы өңір.
Кітаппен жұмыс:3оқушы өлеңді мәнерлеп оқиды.
Өзіндік жұмыс:(Өлеңнен эпитет,теңеу, метофораларды табу)
Эпитеттер:меңіреу құз, ну тоғай, қоғалы көл, қоңыр құм, әсем жер, ақ бура, қоңыр самал, меруерт астау, ерке су, сары бала , қалың құм, қара қазан.
Теңеулер:көшкен керуендей, бурадай, айдағардай, шалдуар шалдай
Метафора:кеудең –асқар, аяғың-көл, Ыстықкөл-жер айнасы.
Пәнаралық байланыс:әсем жер (сын есім-з.е).
Меңіреу құз (сын есім-з.е)
Білімді бекіту: Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.
1.Ілияс қандай ақын?
2. «Жетісу суреттері» неше тараудан тұрады?
3. Өлең қандай лирикаға жатады?
Білімді бағалау:Оқушылырдың жауаптарына ,сабаққа белсене қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.
Үйге тапсырма:І.Жансүгіровтің «Жетісу суреттері» өлеңін мәнерлеп оқып келу.
Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 7
Сабақтың тақырыбы: І. Жансүгіров
«Бөбек бөлеу»
Сабақтың мақсаты:
а) І. Жансүгіровтің ақындық шеберлігін таныту,жер жаннаты Жетісудың көркем табиғаты туралы әңгімелесу;
ә) оқушылардың сөздік қорын, шығармашылық қабілеттерін ,ой-өрістерін дамыту;
б) Ілияс шығармаларын талдау арқылы эстетикалық тәрбие қалыптастыру,еңбексүйгіштікке тәрбиелеу;
Сабақтың түрі:аралас сабақ
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап,талдау,іздену т.б
Сабақтың көрнекілігі:шығармалар жинағы, портреті т.б
Пәнаралық байланыс: тарих
Сабақтың барысы:
а) Ұйымдастыру кезеңі:
Оқушылармен амандасу,түгелдеу, оқу құралдарын тексеру, сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау:
Үйге берілген І.Жансүгіровтің «Жетісу суреттері» өлеңін мәнерлеп оқиды.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.
1.Ілияс қандай ақын?
2. «Жетісу суреттері» неше тараудан тұрады?
3. Өлең қандай лирикаға жатады?
б) Жаңа сабақты түсіндіру:
І.Жансүгіровтың «Бөбек бөлеу» өлеңі халық арасында көп жырланатын бесік жырларының бірі. Өлеңді мәнерлеп оқып беріп, оның тақырыбы мен идеясын ашу. Әрбір ана сәбиін ертерек есейіп ,үлкен азамат болуын тілейді.
Кітаппен жұмыс:оқушылар өлеңді мәнерлеп оқиды.
Өзіндік жұмыс:Өздерің « Бесік жырын» құрастырып (шығарып) көріңдер.
Венн диаграммасы: «Бөбек бөлеу» өлеңін Жамбылдың «Атаның әлдиі» өлеңімен салыстырыңдар
І.Жансүгіров «Бөбек бөлеу» Ж.Жабаев «Атаның әлдиі»
-
айырмашылығы
ұқсастығы
айырмашылығы
Білімді бекіту: Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген
сұрақтарына жауап беремін.
1. Сәбиін бесікке бөлеген ана баласының қандай болып өсуін тілейді?
2. Халық арасында көп жырланатын бесік жырларының тағы қандай түрлерін білесіңдер?
3.Олар қандай сөздерден басталып,қайталанып отырады?
Білімді бағалау:Оқушылырдың жауаптарына ,сабаққа белсене қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.
Үйге тапсырма:І.Жансүгіровтің «Бөбек бөлеу» өлеңін мәнерлеп оқып келу.
Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 7
Сабақтың тақырыбы: М.Жұмабаев
«Сүйемін»
Сабақтың мақсаты:
а) М.Жұмавбаевтың ақындық ерекшелігіне тоқталу;
ә) Мағжан өмірі мен «Сүйемін» өлеңінің байланысын ашу;
б) Мағжан туралы деректерді кеңірек түсініп,ұғынуға дағдыландыру;
Сабақтың түрі:дамыта оқыту
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап,талдау,іздену т.б
Сабақтың көрнекілігі:шығармалар жинағы, портреті т.б
Пәнаралық байланыс: тарих
Сабақтың барысы:
а) Ұйымдастыру кезеңі:
Оқушылармен амандасу,түгелдеу, оқу құралдарын тексеру, сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау:
Үйге берілген І.Жансүгіровтің «Бөбек бөлеу» өлеңін мәнерлеп оқиды.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.
1. Сәбиін бесікке бөлеген ана баласының қандай болып өсуін тілейді?
2. Халық арасында көп жырланатын бесік жырларының тағы қандай түрлерін білесіңдер?
3.Олар қандай сөздерден басталып,қайталанып отырады?
б) Жаңа сабақты түсіндіру:
Мағжанның қандай шығармаларын білесіңдер?
Мағжанға айып тағылғанда қандай айып тағылған еді?
Мағжан Жұмабаев (1893-1938)