32. Новая эканамічная палітыка ў бсср (1920-я гг.). Утварэнне ссср і ўваходжанне бсср у яе склад. Узбуйненне тэрыторыі бсср.

Пасля Кастр. рэвал. сав. ўрад звярнуўся да ваюючых краiн з прапан. спынiць вайну. Але зрабiць гэта яны адмовiлiся. Не прынеслi посп. i сепаратныя перагав. з Герм.. У лютым 1918 г. Герм. адмовiла ваен. дзеяннi. Больш за 2/3 тэр. Бел. апынул. пад уладай герм. акупантаў. Сав. ўрад вымуш. быў пайсцi на падпiс. самага несправядл. мiрнага дагавора з Герм.. Такi дагав. быў падпiс. 3-га сакав. 1918 г. бел. пыт. на перагав. не разглядалася. Iнтар. бел. не былi прын. пад увагу нi адным з бакоў. На тэр. Бел., захопл. ням. акупант., быу устаноул. калан. рэжым. Уся улада перайш. у рукі ваен. камандав. Па распарадж. ням. камандав. памешч. вярталася раней нацыяналізав. у іх маемасць. Акуп. вывозілі у Герм. матэр. каштоун.. У вын. прамысл. і с\гасп. Бел. усе больш прыходз. у заняпад. На захопл. тэр. акуп. лiквiдавалi сав. ўладу., што выклiкала моцнае супрацiўл. бел. нар.. Пачал. бараць. раб., сял. Бел. супр. акупантаў. На бараць. узняліся прац., бел. сялянс. Была створана сетка падпольн. арганіз.. Раб. клас захавау свае органы улады – Савет раб. і салд. дэпутатау. Разгарнууся партыз. рух, які стау грознай сілай. Кiравалi гэтай бараць. камун. – ЦК РКП(б). Значна актывізавауся бел. нац. рух.

Ва ўмовах наступл. герм. войск кiраўн. нацыян.-дэмакр. партый Бел. зрабiлi спробу захап. уладу, стварыць бел. дзяржаўн.. Выканком Сав. утварыу Нар. камісарыят. 21 лютага 1918 г. і 9 сакавіка 1918 г. былі прыняты 1-я і 2-я Устауныя граматы да бел. нар.. У 2-й Устауной грамаце Бел. была аб`яўлена Нар. рэсп.. Былi вызначаны асн. прынц. дзярж. ладу краiны, тэрыт., формы ўласнасцi i iнш. Кiруючым органам БНР былi Рада i Нар. Камiсарыят. Аднак у граматах не былі дастатк. выразна акрэсл. сац.-паліт. задачы. Па ініцыят. ЦК БСГ 19 сакавіка 1918 г. выканком быу перайменав. у Раду БНР. 25 сакавiка 1918 г. на сесіі Рады была прынята 3-я Устауная грамата і Бел. была абвешч. незал. у этнаграф. межах пражыв. бел-аў. Абвяшч. незалежн. Бел. у першую чаргу ад Расіі. Самаст. i незалеж. БНР яе кiраўнiкi хацелi здзейснiць пры дапам. Герм.. Аднак зрабiць гэта было немагч.. Герм. не была зацiкаўл. ў ствар. такой дзярж.. Гал. лініяй у ням. акупац. паліт. у аднос. да БНР было непрызнанне яе афіцыйн. Берлінам. Не прызналi БНР i iнш. краiны. Для Герм. Бел. была толькі часткай тэр. Расіі. Пасля поспехау Чырв.Арміі летам 1918 г. Герм. вывела частку войскау з захопл. тэрыт.. 11 лістапада 1918 г. герм. камандав. падпісала акт аб капітуляцыі. У вын. параж. аўстра-герм. блоку ў 1-й сусв. вайне i рэвал. ў Герм. герм. войскi пакiн. Бел.. 13 лiст. 1918 г. сав. ўрад ануляв. Брэс. дагав.. БНР не магла здзяйсняць свае ф-цыі, таму што Рада БНР аб`явiла аб разр. з Расiяй, не ўлiчваючы настрою бел. нар.. Тут яе не падтрымалі эсэры, менш., яурэйс. сацыялісты. Наладзіць сувязі з Расіяй у кан. 1918 г. станоуч. вынікауне дала. У прамым сэнсе БНР дзярж. не стала. Хоць рэсп. і абвяшч. у этнаграфічн. межах пражывання бел., юрысдыкцыю на гэтай тэрыт. яна не здзяйсняла. Не было заканад. улады. Выкан. ўлада абмяжоув. толькi сферай культ.. Не было i суд. улады. Не было войска, фінансавай сіст., не склаліся органы мясц. улады. Тым не менш гэта быў першы раш. крок у ствар. бел. дзярж-сцi. Незалеж. і свабода, аб’яуленыя 25 сакавіка 1918 г., так і засталіся жаданнем і надзеяй.

Пасля вызвал. Бел. ад ням. акуп. зноў паўстала пыт. аб утвар. бел. дзярж.. Але па гэтым пыт. не было адзiнай думкi. Iснавала некалькi пазiцый: 1) Паўн.-Зах. абкома РКП(б). Яго кiраўнiк А.Мяснiкоў, В.Кнорын i iнш. лiчылi, што Бел. павiнна быць тэрытар. адзiнк. РСФСР на той падставе, што бел. не нацыя; Іх погляд складвауся па уплывам ідэі сусв. сацыяліст. рэвалюцыі, а самавызнач. народау – перашкода на гэтым шляху. 2) Бел. нац. камiсарыята. Кiраўнiкi Белнацкама А.Чарвякоў, З.Жылуновiч i iнш. лiчылi неабх. стварыць Бел. сав. рэсп. i ўстанавiць цесныя сувязi з РСФСР (на прынцыпах аўтаномii). Гэтую пазiцыю падтрымлiв. Цэнтр. бюро бел. секцый РКП(б) у Расii, арганізаваных з бежанцау-белар. у розн. гарадах Расіі. 27 лістапада 1918 Маск. камітэт бел. секцый выказауся за абвяшч. бел. нац. дзяржаунасці, але Сталін не адрэагавау на гэта. УЦВК 23 снежня 1918 г. прыняу рашэнне аб ахаванні Зах. вобл. і канчаткова вызначыу яго тэрыт.. Бел. па-ранейш. заставалася у складзе Расіі. Доўгi час гэтае пыт. не вырашалася. I толькi 24 снеж. 1918 г. пленум ЦК РКП(б) прыняў раш. аб ствар. БССР. 30 снежня 1918 г. на VI Паўн.-Зах. партыйнай канфер. РКП(б) была прынята рэзалюц. «Аб абвяшч. Зах. Камуны Бел. Сав. Рэсп-й». У складзерэспублікі – Мінс., Магіл., Гродз. губерні, частка Віц. і Смаленс. губерняу. Быў створаны Часовы ўрад Бел. на чале з З.Жылуновiчам. 1 студз. 1919 г. Часовы ўрад абвясцiў Манiфест аб ствар. БССР. Маніфест абвясціу раунапрауе працоуных усіх нацыян. на тэр. Бел., адмяніу усе загады акупацыйных улад, аб’явіу па-за законам Бел.раду. 5 студзеня 1919 г. Часовы рэвалюц. рабоча-сял. урад БССР, ЦБ КП(б)Б пераехалі у Мінск, я-я стау сталіцай БССР. У сувязi з гэтым Зах. вобл. была скасавана. Аднак пагроза новай вайны з боку буржуазна-памешчыцкай Поль. прымусiла сав. кiраўн. прыняць 16 студз. 1919 г. рашэнне аб аб`ядн. БССР з Лiт. ССР. Для юрыд. замацав. абвяшч. БССР i стварэння Лiтбел 2 лютага 1919 г. быў склiканы 1-ы ўсебел. з`езд Саветаў. З`езд прыняў Канстытуцыю БССР, згодна з якой найвыш. ўлада ў рэсп. належала з`езду Саветаў. З`езд вызначыў тэр. БССР у складзе Мiнскай i Гродз. губерняў, планавалася, што ўключаныя ў склад РСФСР па рашэннi ЦК РКП(б) ад 16 студз. 1918 г. Магiл. i Вiцебс. губернi, калi iнш. тэр. Бел. будуць захоплены Поль. (што i адбыл. на самой справе) у будучым могуць стаць асновай для аднаўл. бел. дзярж-сцi. 1-ы ўсебел. з`езд Саветаў прыняў раш. аб аб`ядн. БССР i Лiтоўскай ССР. У склад Лiтбел увайшла тэрыт. Мiнскай, Гродз., Вiленс., Ковянскай i частка Сувалкаўскай губерняў з большi як 4-мiльенным насельн.. Т.ч. усе спробы захаваць тэрыторыю Бел. не удаліся. Сталiцай аб`яднанай дзяржавы стаў г. Вiльня. 27 лютага 1919 г. ствараюцца ЦВК Літ.Бел. ССР і яго прэзідыум на чле з Цыхоускім, урад аб’яднанай рэспублікі – Савет Нар. Камісарау на чале з Міцкявічусам – Капсукасам, створаны Выўэйшы Савет нар. гаспадаркі. Лiтбел праiснавала да лiпеня 1920 г.