ИНФОРМАЦИОННЫЙ_РЕСУРС__АРТ-МЕНЕДЖМЕНТ_МАГИСТРАТУРА_2 / Я.Д.Григорович ПРИКЛАДНАЯ КУЛЬТУРОЛОГИЯ

Застаецца давол³ значнай колькасць устано¢ культуры, будынк³ як³х патрабуюць кап³тальнага рамонту. Можна прадбачыць, што ¢ бл³жэйшыя гады колькасць так³х устано¢ будзе расцi з прычыны пастаяннага дэф³цыту мясцовага бюджэту ³ павел³чэння кошту буда¢н³чых матэрыяла¢ ³ паслуг. У ходзе пашпартызацы³, якую ажыццяв³¢ Беларуск³ ³нстытут праблем культуры, высветл³лася, што асно¢най праблемай клуба¢ з’я¢ляецца iх слабая матэрыяльна-тэхн³чная база: тольк³ 64% ад агульнай колькасц³ маюць спецыяльна пабудаваныя памяшканн³, а 17% патрабуюць кап³тальнага рамонту; 34% устано¢ не маюць баяна¢ ³ акардэона¢, 58% — тэлев³зара¢, 89% — магн³тафона¢, 49% — к³на¢становак, 53% устано¢ — камплекта¢ сцэн³чных касцюма¢ для самадзейных калектыва¢ (табл. 3.2).

Анал³з культурна-творчай дзейнасц³ ¢стано¢ клубнага тыпу паказвае наступнае: у апошн³я гады ¢ рэспубл³цы пача¢ся пошук сучасных тыпа¢ мона- ³ шматпроф³льных устано¢ культуры ³ вольнага часу, а таксама новых падыхода¢ да арган³зацы³ ³х дзейнасц³. Амаль па¢сюдна ствараюцца цэнтры народнай творчасц³, фальклору ³ нацыянальнай культуры. Штогод павял³чваецца колькасць Дамо¢ рам¸ства¢ ³ традыцыйных в ³да¢ дэкараты¢на-прыкладнога мастацтва, цэнтра¢ культуры ³ вольнага часу. Распа¢сюджаным³ стал³ клубы-б³бл³ятэк³, як³я ¢ сва¸й дзейнасц³ выконваюць адносна розныя функцы³.

Адной з найбольш папулярных форма¢ арган³зацы³ адпачынку ³ культурна-творчай дзейнасц³ застаюцца клубы па iнтарэсах ³

Òàáë³öà3.2

Колькасныя змены ¢ дзяржа¢ных установах клубнага тыпу (1990—2004 гг.)

розныя аматарск³я аб’яднанн³. ²х дзейнасць спрыяе актыв³ зацы³ творчай акты¢насц³ грамадзян, а ¢ шэрагу месца¢ аб’яднанн³ па iнтарэсах ³ клубныя суполк³ даюць пэ¢ны ³мпульс для стварэння новых тыпа¢ устано¢ культуры. Прыкладамi могуць служыць клубы народных майстро¢, як³я з цягам часу перарастаюць у Дамы рам¸ства¢. Больш за 3 тыс. аматарск³х аб’яднання¢, што функцыянуюць у дзяржа¢ных установах культуры, сведчаць п ра паступовае разв³цц¸ форма¢ самаарган³зацы³ вольнага часу людзей.

Заслуго¢ваюць спецыяльнага даследавання аб’яднаннi самадзейнай мастацкай творчасц³, бо жыццяздольнасць сучасна га клуба вызначаецца менав³та праз культурна-творчую ³ канцэртнав³дов³шчную дзейнасць. Амаль у кожным рэг³¸не с³лам³ аматарск³х калектыва¢ праводзяцца канцэртна-ф³ларман³чныя вы - ступленнi. Падтрымка норма¢ канцэртна-ф³ларман³чнага жыц ця ¢ ра¸нах патрабуе як жанравай разнастайнасц³ мастацк³х а б’яднання¢, так ³ дастаткова высокага ¢зро¢ню ³х выканальн³цкага майстэрства. Аматарск³я аб’яднанн³ з’я¢ляюцца сапра¢дным³ цэнтрам³ разв³цця народнай творчасц³ ³ сацыяльна-культурных ³н³цыяты¢, дапамагаюць надаць арган³заваны характар розным в³дам ³ формам мастацкай дзейнасц³ насельн³цтва.

Падсумо¢ваючы сказанае, адзначым: у рэспубл³цы разв³ваецца тэндэнцыя да рэфармiравання клубных устано¢ у адпаведнасц³ з сацыяльна-эканам³чным³ ¢мовам³ ³ прыярытэтам³ разв³цця нацыянальнай культуры.

3.6. Музе³ як скарбн³ца народнай культуры

Сярод культурна-асветных ³ навукова-даследчых устано¢ важную ролю адыгрываюць музе³, задачам³ як³х з’я¢ляюцца вывучэнне ³ асэнсаванне г³сторы³, культуры ¢ мэтах разв³цця ³нтэлектуальных, маральных ³ творчых магчымасцей чалавека, далу- чэння яго да нацыянальнай ³ агульначалавечай культур. У адрозненне ад устано¢ клубнага тыпу ¢ канцы ХХ—пачатку ХХ² ст. наз³раецца паступовы рост дзяржа¢най музейнай сетк³ (гл. с.65).

Як бачна, музейная сетка папо¢н³лася 20 новым³ ¢становам³. Найбольш акты¢на працэс музееф³кацы³ адбыва¢ся ¢ першыя пасляперабудовачныя гады, з 1990 г. па 1993 г. Пасля гэты працэс бы¢ запаволены, але зараз ¸н мае досыць стаб³льны характар. Пэ¢ны спад у музейным буда¢н³цтве тлумачыцца перш за ¢с¸ эканам³чным³ прычынам³, у аднос³нах да Гомельскай ³ Маг³л ¸¢- скай абласцей — яшчэ ³ вын³кам³ чарнобыльскай катастрофы.

Там не тольк³ не наз³раецца росту ¢стано¢ музейнага тыпу, але ³ бачны адваротны працэс. На тэрыторыях радыеакты¢нага забруджання бы¢ зачынены шэраг музея¢, заг³нула шмат неацэнных экспаната¢. Так, у Гомельскай вобласцi спын³л³ сваю дзейнасць музе³ ¢ Брагiне i Чачэрску.

Рост колькасц³ музея¢ у Рэспубл³цы Беларусь

У сучасны перыяд iстотна актыв³завалася экспаз³цыйнавыставачная работа. Так, кал³ ¢ 1990 г. беларуск³м³ музеям³ было праведзена 733 выставы, то ¢ 2003 г. ³х колькасць павялiчылася да 1773. Супрацо¢н³к³ музея¢ займаюцца таксама зборам ³ папа¢- неннем калекцый, навукова-даследчай работай, паляпшэннем умо¢ захавання музейных рэча¢, выхава¢чай ³ папулярызатарскай працай. Нават з ул³кам складаных сацыяльна-эканам³чных абстав³н, што ³снавал³ ¢ кра³не, можна зазначыць, што пераважная большасць музея¢ не згарнула асно¢ных напрамка¢ сва¸ й работы. Аднак нягледзячы на тое, што павял³чылася колькасць музея¢ ³ выста¢, якiя праводзяцца ¢ ³х, наз³раецца ¢стойл³вая тэндэнцыя да зн³жэння лiку наведвальнiка¢. Кал³ ¢ 1987 г., напрыклад, музе³ кра³ны наведал³ 4797 тыс. чалавек, то ¢ 2003 г. — усяго 3683 тыс. Гэта тлумачыцца не тольк³ ¢здзеяннем сацыяльнаэканам³чных фактара¢, але i тым, што беларуск³я музе³ яшчэ не стал³ ¢ по¢най меры цэнтрам³ адраджэння ³ творчай актуал³зацы³ г³старычнай памяц³ народа, месцам³ акты¢нага ³нтэлектуальнага

64 Прыкладная культуралог³я

Размеркаванне наведвання¢ абласных музея¢ ³ музея¢ рэспубл³канскага падпарадкавання

адпачынку, пунктам³ камун³каты¢нага перакрыжавання сучаснасц³ з духо¢най ³ матэрыяльнай спадчынай. Разв³цц¸ матэрыяльнай базы музея¢ залежыць таксама ад узро¢ню экспаз³цыйнавыставачнай дзейнасц³, камун³каты¢най пал³тык³ ³, несумненна, квал³ф³кацы³ кадра¢.

3.7. Парк³ культуры ³ адпачынку

Месцам правядзення культурных мерапрыемства¢ з’я¢ляюцц а парк³, мэты як³х — рэкрэацыя ³ аздара¢ленне людзей. Анал³з статыстычных даных аб дзейнасц³ дзяржа¢ных парка¢ культуры

³адпачынку за 1990—2003 гг. сведчыць аб некаторых агульных тэндэнцыях у разв³цц³ ³х як частк³ сацыяльнай ³нфраструктуры гал³ны культуры. Можна сцвярджаць, што паркi культуры ³ адпачынку па-ранейшаму застаюцца своеасабл³вым комплексным тыпам устано¢, якiя арган³зуюць адпачынак грамадзян ³ адначасова задавальняюць духо¢ныя патрэбы асобы.

За 13 гадо¢ агульная колькасць дзяржа¢ных парка¢ культуры

³адпачынку скарац³лася на 13 адз³нак. Так, у Гомельскай вобласцi ¢ 1987 г. працавал³ сем парка¢, застал³ся чатыры; тольк³ адзiн парк захава¢ся ¢ Маг³л¸¢скай вобласцi. Але большасць з ³х маюць слабую матэрыяльна-тэхн³чную базу, неразв³тую с³стэму аб’екта¢ рэкрэацыйна-заба¢ляльнага прызначэння, вельм³ абмежаваную колькасць механ³заваных атракцы¸на¢. Таму доля паступлення¢ ад аказання платных паслуг насельн³цтву (платныя мерапры емствы, пракат спарты¢нага ³нвентару, эксплуатацыя гульнявых а¢тамата¢ ³ механ³заваных атракцы¸на¢, арэнда памяшканн я¢ ³ ³нш.) нязначная.

Узровень тэхн³чнага абсталявання айчынных атракцы¸на¢ дал¸ка не ¢ по¢най меры адпавядае сучасным патрабаванням наведвальн³ка¢ парка¢, што, зразумела, не спрыяе разв³ццю платных паслуг, пашырэнню iх камерцыйных магчымасцей. Пытанн³ ж набыцця новай, рамонту ³ эксплуатацы³ старой атракцы¸ннай тэхн³к³ вырашаюцца з вял³к³м³ цяжкасцям³.

Размеркаванне фарм³равання¢ пры парках па напрамках дзейнасц³

Спарты¢ныя фарм³раванн³ 44%

Вывучэнне аб’екта¢ паркавай гаспадарк³ сведчыць аб не¢рэгуляванасцi, нестаб³льнасц³ выкарыстання танцавальных пля цовак, эстрадных тэатра¢, спарты¢ных будынка¢, зала¢ гульнявых а¢тамата¢, механ³заваных атракцы¸на¢ ³ ³нш. Наз³раецца працэс скарачэння аматарск³х аб’яднання¢, гуртко¢ мастацкай самадзейнасц³, спарты¢ных клуба¢, клубных фарм³равання¢, якiя працуюць непасрэдна на базе парка¢ культуры ³ адпачынку (табл. 3.3).

Òàáë³öà 3.3

Колькасць парка¢ культуры ³ адпачынку, аб’екта¢ паркавай гаспадаркi (1990—2004 гг.)

Найбольшае распа¢сюджанне набыл³ тэатрал³заваныя канцэрты, выста¢к³, народныя святы, фэсты, гульн¸ва-заба¢ляль ныя праграмы, дыскатэк³, танцавальныя вечарыны, спарты¢на-рэкрэа- цыйныя мерапрыемствы. Можна сцвярджаць, што работа парка¢ ус¸ больш набывае характар сацыяльна-культурных паслуг ³ арга- н³зацыйна-творчай падтрымк³ ³н³цыяты¢ насельн³цтва. Разам з тым наз³раецца небяспечная тэндэнцыя: амаль у 3,5 раза за апошн³я гады скарац³лася агульная колькасць культурных мера прыемства¢, адрасаваных наведвальн³кам парка¢, у тым л³ку праграм для дзяцей ³ падлетка¢ (як³я, вядома, з’я¢ляюцца значнай часткай пастаяннай а¢дыторы³ парка).

А гало¢нае ж сацыяльнае прызначэнне парка¢ — гэта стварэнне спрыяльных умо¢ для ф³з³чнага ³ маральна-пс³хала- г³чнага адна¢лення с³л чалавека. Рэал³зацыя гэтай задачы немаг- чыма без вырашэння складаных эканам³чных, сацыяльна-пс³хала- г³чных, рэкрэацыйных, прыродаахо¢ных, экалаг³чных, маркетынгавых, арган³зацыйна-вытворчых ³ ³ншых пытання¢.

3.8. Тэатральна-в³дов³шчныя ¢становы

Кардынальныя зрух³ ³ змены, як³я адбывал³ся ¢ грамадстве ¢ канцы 80—пачатку 90-х гадо¢ ХХ ст. на постсавецкай прасторы, унесл³ новае ¢ сцэн³чнае мастацтва. Тэатральныя дзеячы Рэспубл³к³ Беларусь пераасэнсо¢вал³ мног³я маральныя, духо¢ныя кашто¢насц³ ³ прынцыпы, на як³я абап³раецца цыв³л³заваны свет. Рэжыс¸рам, акц¸рам, драматургам, артыстам сцэны давялося працаваць у прынцыпова ³ншай атмасферы, ³ншым соцыуме, сацы- яльна-эканам³чных умовах. Пошук ³ фарм³раванне новай сцэн³чнамастацкай пал³тык³ ажыцця¢лялiся з ул³кам разнастайных твор- чых, групавых ³ асабiстых канцэпцый ³ кашто¢насных арыентацый.

Пераасэнсаванне рол³, месца, значэння, функцый мастацкай творчасц³ ¢ жыцц³ чалавека ³ грамадства адбывалася з ул³кам сусветнага вопыту ³ ¢ласных нацыянальных традыцый ³ асабл³васцей. Адметнасцю грамадскага разв³цця постсавецкiх кра³н, у тым л³ку Беларус³, з’я¢ляецца тое, што ствараецца так званае грамадства спажы¢цо¢, грамадства, дзе ¢стал¸¢ваецца прыярытэт матэрыяльных кашто¢насцей. Сацыялаг³чныя даследаванн³ сведчаць, што ¢ 90-я гады пагоршылася маральнапс³халаг³чная атмасфера жыцця грамадства ³ чалавека, была разбурана пс³хаэмацыянальная ¢стойл³васць асобы, узмац н³лася

канфл³ктнасць людзей, былi дэфармаваны духо¢на-маральныя асновы супольнага жыцця.

Рэальнасцю сцэн³чнага жыцця стала такая з’ява, як камерцыял³зацыя мастацкай творчасц³, што не рэгулюецца цыв³л³ заваным³ заканада¢чым³ актам³. У структуру жыцц¸вых кашто¢- насцей значнай частк³ грамадства ¢варвал³ся амерыкан³зацыя ³ празмерная эратызацыя мастацтва. Гэтыя ³ ³ншыя прагматычныя варунк³ тым не менш не пазбав³л³ тэатральна-в³дов³шчныя ¢становы нацыянальнай арыентацы³, этычнай самакашто¢насц³, як³я характарызуюцца маральнасцю, духо¢ным пачаткам, пач уц- ц¸м адказнасц³ творца¢ перад мастацтвам ³ грамадствам.

Анал³з мастацка-творчай дзейнасц³ беларуск³х тэатра¢, канцэртных ³ цыркавых мерапрыемства¢ паказвае, што яны ¢ асно¢ным захавал³ творчы патэнцыял, кадры, эканам³чную ³ арган³зацыйную базы. Пра складаны, супярэчл³вы працэс творчых пошука¢ на зломе культуры сведчаць ³ даныя статыстычнага анал³зу дзейнасц³ тэатральна-в³дов³шчных устано¢.

Як бачна з табл.3.4, нягледзячы на надзвычай цяжкае станов³шча, у як³м апынулася кра³на, тэатральна-в³дов³шчныя ¢становы не тольк³ захавал³ся, але ³ вырасл³ колькасна. У тэатрах рэспубл³к³ працуюць 3255 чалавек, а ³х мастацка-артыстычны персанал налiчвае 1376 чалавек, прычым значная яго частка — людз³ пасля 35 гадо¢ ³ старэйшыя.

Òàáë³öà 3.4

Колькасць тэатральна-в³дов³шчных устано¢ с³стэмы М³нiстэрства культуры (1990—2004 гг.)

Насцярожвае падзенне запа¢няльнасц³ глядзельных зала¢. На жаль, агульная колькасць наведвальн³ка¢ тэатра¢ Беларус³ зн³жаецца. У пара¢нанн³ з 1998 г. яна зменшылася на 47,0 тыс. чалавек. У некаторай ступен³ гэта тлумачыцца, з аднаго боку, зн³жэннем узро¢ню жыцця насельн³цтва, ростам кошту б³лета¢, з другога, прычыны спаду ц³кавасц³ да тэатра неабходна шукаць у рэпертуары тэатра¢. У тэатральным мастацтве адбываюцца пераасэнсаванне ³ ¢дакладненне яго рол³ ³ месца ¢ сучасным гр амадстве. Такая работа набывае канкрэтны характар ³ мае вял³кае

значэнне пры пабудове перспектывы. Вялася яна перш за ¢с¸ па л³н³³ пашырэння мастацкага плюрал³зму, абна¢лення ³ дэмакратызацы³ форма¢ творчай дзейнасц³, а таксама пэ¢ных спр об калектыва¢ ³ ¢стано¢ культуры спалучаць у рабоце прынцыпы дзяржа¢нага рэгулявання ³ рыначныя механ³змы.

Сярэдняя колькасць спектакля¢ на адз³н тэатр па Рэспубл³цы Беларусь за год

266

260

256

252

244

Анал³з дзейнасц³ канцэртна-в³дов³шчных устано¢ дазвол³ ¢ прыйсц³ да высновы, што ¢ гэтай сферы творчай дзейнасц³ адзна- чалася тэндэнцыя да скарачэння колькасц³ канцэрта¢ ³ адтоку слухачо¢ ³ гледачо¢. Так, за 1990—2004 гг. колькасць наведвання¢ тэатральна-в³дов³шчных устано¢ скарац³лася больш чым у два разы. Дзяржа¢ным³ канцэртным³ ¢становам³ ¢ 2004 г. был³ дадзены 7938 канцэрта¢, што на 1419 менш, чым у 1998 г.

Вывучэнне с³туацы³, якая склалася ¢ гал³не тэатральнага ³ эстрадна-цыркавога мастацтва¢, сведчыць пра неабходнасць пэ¢най творчай рэканструкцы³ асобных тэатральна-в³дов³ шчных устано¢, высвечвае творчую ³ кадравую кансерваты¢насць у тэатрах, ³х немагчымасць знайсц³ сва¸ месца ¢ сучасным дыялогу “тэатр—глядач”. Мiж тым асно¢най мэтай мастацтва было i застаецца ¢стана¢ленне зваротнай сувязi гледача i тэатра, тэатра

iгледача.

Óтворчым жыцц³ кра³ны маецца шэраг вострых для тэатра праблем. Гало¢ная з ³х – кадравая. Складаная с³туацыя ³ з маладым³ акц¸рск³м³ кадрам³, асабл³ва ¢ абласных ³ гарадск³х тэатрах. Вельм³ супярэчл³вай з’я¢ляецца праблема сучаснай

Колькасць канцэрта¢ на працягу года

рэжысуры: тэатры адчуваюць недахоп маладых рэжыс¸ра¢. А менав³та рэжысура, яе стан, творчыя магчымасц³ вызначаюць агульны ¢зровень ³ перспектывы тэатральнай культуры.

Пытанн³ ³ заданн³

1.Дайце азначэнне паняцця “iнстытуцыяналiзацыя”.

2.Назавiце вiды сацыяльных iнстытута¢, iх функцыi.

3.Што вы ведаеце пра знешнiя i ¢нутраныя фактары развiцця сацыяльнакультурных iнстытута¢?

4.Якое адрозненне памiж вiдавочнымi i латэнтнымi функцыямi сацыяльнакультурных iнстытута¢?

5.Як³я тыпы культурных ³нстытута¢ ³снуюць у сучасным беларуск³м грамадстве?

Лiтаратура

Беларуская культура с¸ння: гадавы агляд (2001).— Мн.: Бел. дзярж. ³н-т праблем культуры, 2002.— 68 с.

Беларуская культура с¸ння: гадавы агляд (2002).— Мн.: Бел. дзярж. ³н-т праблем культуры, 2003.— 208 с.

Ерасов, Б.С. Социальная культурология: пособие для студентов высших учебных заведений. — 2-е изд., испр. и доп. — М.: Аспект Пресс, 1996.— 591 с.

Каган, М.С. Философия культуры. — СПб.: Петрополис, 1996.— 416 с. Кармин, А.С. Основы культурологии: морфология культуры.— СПб.: Лань,

1997.— 512 ñ.

Леонтьев, А.Н. Деятельность, сознание, личность. — 2-е изд.— М.: Политиздат, 1977.— 304 с.

Лотман, Ю.М. Культура и взрыв. — М.: Гнозис; Изд. группа “Прогресс”, 1992.— 271 с.

Моль, А. Социодинамика культуры. — М.: Прогресс, 1973.— 406 с. Парсонс, Т. Система координат действия, общая теория систем действия:

культура, личность и место социальных систем// Американская социологическая мысль / Р.Мертон, Дж. Мид, Т.Парсонс, А.Шюц. — М., 1994.— С.448—464.

Смол³к, А.². Сацыядынам³ка культуры ¢ посткатастрофным соцыуме.— Мн.: Бел. ун-т культуры, 1999.— 247 с.

4.ДЗЯРЖАВА ² КУЛЬТУРА

4.1.Формы дзяржа¢нага рэгулявання культурна-творчай дзейнасц³

Сацыяльным ³нстытутам, як³ стварае ¢мовы для разв³цця духо¢най дзейнасц³ ¢ грамадстве, на ¢с³х этапах цыв³л³зацы³ была дзяржава. Паводле англ³йскага г³сторыка ХХ ст. А.Тойнб³, асно¢- ным³ яе элементам³ з’я¢ляюцца пал³тыка, культура ³ эканом³ка. Шэраг культуролага¢ сх³льныя сцвярджаць, што культура ¢ адрозненне ад ³ншых сфер менш за ¢с¸ паддаецца ³нстытуцыянальнаму ¢парадкаванню. Яна звязана з ³ндыв³дуальнай дзейнасцю п³сьменн³ка¢, музыканта¢, мастако¢, якая не ¢кладваецца ¢ спробы яе рэгламентацы³. Такой паз³цы³ прытрымл³ваюцца мног³я дзеячы культуры ³ мастацтва, як³я за¢с¸ды выступал³ супраць умяшання дзяржавы або ³ншых сацыяльных ³нстытута¢ у духо¢ную творчасць.

Сусветная практыка ³ айчынны вопыт сведчаць аб выключнай рол³ рэгулявання культурнага жыцця ¢ любой кра³не. Асабл³ва гэта тычыцца пераломных моманта¢ грамадскага быцця.

У разв³цц³ сучаснага культурнага працэсу ¢зн³каюць с³туацы³ пам³ж тэндэнцыям³ да цэнтрал³зацы³ культурнай дзейнасц³ з боку дзяржавы ³ яе дэмакратызацыяй, якой патрабуюць ня¢радавыя арган³зацы³. Але ¢мяшанне ¢радавых органа¢ у работу культурных арган³зацый ³ груп часта проста неабходна, бо без дзяржа¢най падтрымк³ яны не могуць вытрымаць тых ц³ ³ншых цяжкасцей, не тольк³ ф³нансавых, але ³ прававых, пал³тычных ³ ³нш. Разам з тым умяшанне можа стварыць пагрозу залежнасц³ культурнай дзейнасц³ ад улады, ад к³руючых кола¢, што можа прывесц³ да дэфармацы³ культурнага жыцця.

Г³сторыя дае шмат прыклада¢, кал³ дзяржава ³ царква, з аднаго боку, был³ гало¢ным³ ³нстытутам³, што падтрымл³вал³ навуку, л³таратуру, мастацтва, а з другога – яны ж забаранял³ пэ¢ныя к³рунк³ або адма¢лял³ ¢ пратэжыраванн³ ³ апякунстве тым мастакам, творчасць як³х не адпавядала “грамадск³м нормам” ц³ нанос³ла ¢рон дзяржаве або царкве.

На больш позн³х этапах функцы³ рэгуляцы³ ¢ сферы культуры пачынаюць падпарадко¢вацца рынку. Але прававыя прынцыпы нязменна карэкц³равал³ рыначную стых³ю. У дапа¢ненне сфарм³равал³ся дзяржа¢ныя органы, ³нстытуты ³ формы рэгуляцы³ культурнай жыццядзейнасц³. ² хаця н³ сутнасць, н³ дынам³ка, н³ л¸с дзяржавы не супадаюць прама з дынам³кай культуры, у кожным грамадстве дзяржава ¢ тым ц³ ³ншым аб’¸ме падтрымл³вае сферу культуры як праз бюджэтнае ф³нансаванне, так ³ спецыяльным заканада¢ствам або спецыяльнай пал³тыкай. Але ажыцця¢ленне прынцыпа¢ плюрал³зацы³ ³ дэмакратызацы³ ³ ³ншыя фактары прыводзяць да таго, што падтрымка з боку дзяржавы непазбежна абмежавана. Таму культура ¢ значнай ступен³ функцыянуе ва ¢заемадзеянн³ з ³ншым³ сферам³ дзейнасц³ ³ рэгуляцы³, перш за ¢с¸ з гаспадарчай сферай, рынкам, у тым л³ку ³ рынкам культуры.

У с¸нняшняй Беларус³ склалася мадэль к³равання культурай, заснаваная на моцнай урадавай адм³н³страцы³, якая не тольк³ падтрымл³вае культуру ф³нансава, але ³ каардынуе работу ³ ншых урадавых ³ ня¢радавых структур у ³х узаемааднос³нах з культурай (схема 4.1).

Канстытуцыяй Рэспубл³к³ Беларусь ³ законам “Аб культуры ¢ Рэспубл³цы Беларусь” вызначаны наступныя задачы ¢ гал³не культуры:

•фарм³раванне сродкам³ культуры ³нтэлектуальных ³ маральных асно¢ стварэння дэмакратычнай прававой дзяржавы;

•захаванне г³сторыка-культурнай спадчыны;

•кансал³дацыя дзеяча¢ нацыянальнай культуры на аснове арган³чнага спалучэння гуман³стычных традыцый народнай культуры беларуса¢ ³ ³ншых культур, сусветнай культурнай спадчыны;

•прызнанне ³дэалаг³чнай значнасц³ культуры;

•забеспячэнне спалучэння духо¢най культуры насельн³цтва рэспубл³к³ з пал³тычнай,прававой, эканам³чнай ³ экалаг³чнай культурай;

•здзяйсненне нацыянальнай мо¢най пал³тык³, якая забяспеч- вае высокую культуру беларускай мовы ва ¢с³х сферах культуры разам з выкарыстаннем рускай мовы, мо¢ нацыянальных менша -

сцей, што жывуць у рэспубл³цы, ³ншых мо¢ ³ знакавых с³стэм, неабходных для багацця ¢нутраных ³ знешн³х знос³н белару скай нацы³.

Структура к³равання сферай культуры ¢ Рэспубл³цы Беларусь

Важнай задачай з’я¢ляецца таксама забеспячэнне прасторы для м³жнацыянальных ³ м³ждзяржа¢ных культурных кантакта¢ пам³ж Рэспубл³кай Беларусь ³ ³ншым³ кра³нам³.

Óперыяд пераходу да дэмакратычнага грамадства, заснаван ага на рыначных аднос³нах, дзяржава – асно¢ны сацыяльны ³нстытут, здольны кампенсаваць недахопы ³нфраструктуры, якая сама не

¢стане забяспечыць разв³цц¸ культуры ¢ адпаведнасц³ з агульнанацыянальным³ патрабаванням³. Без падтрымк³ ³ рэгуляцы³ з боку дзяржавы мастацтва ³ навука не змогуць выжыць ³ будуць асуджаны на скарачэнне сва³х маштаба¢ ³ функцый. Дзяржа¢ная культурная пал³тыка Рэспубл³к³ Беларусь на сучасным этапе ¢я ¢ляе прадуманы ³ адказны выбар мэт ³ прыярытэта¢, садзейн³чае стварэнню механ³зма¢ ³х ажыцця¢лення ³ мэтанак³раванаму выдзяленню рэсурса¢.

Óчас пабудовы незалежнай прававой дзяржавы ¢ Беларус³ склалася якасна ³ншая ³нстытуцыянальная структура ¢рад авых устано¢, як³я сутыкаюцца з пытанням³ культуры або вырашаюць так³я пытанн³. У Рэспубл³цы Беларусь ³снуюць некальк³ тыпа¢ м³н³стэрства¢: па-першае, м³н³стэрствы агульнага характару, так³я, як М³н³стэрства эканом³к³, М³н³стэрства ф³нанса¢; падругое, бл³зк³я да гал³ны культуры м³н³стэрствы (напрыклад, М³н³стэрства адукацы³); па-трэцяе, структуры, як³я к³руюць так³м³ гал³нам³ культуры, як арх³¢ная справа ³ выдавецкая, рады¸ ³ тэлебачанне (М³н³стэрства ³нфармацы³). Але ж ведамасны падзел сферы культуры, думаецца, не вельм³ спрыяе рэал³зацы³ дзяржа¢най культурнай пал³тык³.

Óвын³ку адбываюцца нездаровае суперн³цтва, канфл³кты пам³ж ведамствам³ (сярод як³х М³н³стэрства культуры займае не самыя моцныя паз³цы³). Безумо¢на, М³н³стэрства культуры адыгрывае рашаючую ролю, ³ пры анал³зе дадзенай праблемы трэ ба зыходз³ць перш за ¢с¸ з гэтай пасылк³.

²снаванне па¢нацэннага М³н³стэрства культуры неабходнае таму, што дзяржа¢ны сектар у культуры мае вял³кае значэнне. Да таго ж, ³снуе значная колькасць устано¢, як³м³ к³руе дзяржава, а ф³нансаванне ³х з пазабюджэтных крын³ц яшчэ тольк³ складваецца. Даследаванне праблем ф³нансавання культурнага жыцця паказвае, што, нягледзячы на асобныя адх³ленн³ ¢ агульнай дол³ расхода¢ на культуру ва ¢нутраным валавым прадукце, наз³раецца тэндэнцыя да яе зн³жэння. Так, у Рэспубл³цы Беларусь штогод выдатко¢ваецца на культуру не больш за 1%, хаця законам прадугледжана 3%. Неабходна за¢важыць, што М³н³стэрства культуры

¢асобныя гады недаатрымл³вала нават тых сродка¢, як³я был³

закладзены ¢ бюджэце. Так³м чынам, размеркаванне дзяржа¢ных сродка¢ пам³ж гал³новым³ м³н³стэрствам³ паказвае, што культура

¢нашай кра³не ф³нансуецца ¢ апошнюю чаргу. Доля затрат на яе

¢дзяржа¢ным бюджэце хутчэй мае дэклараты¢ны характар. Так, выдатк³ на культуру з дзяржа¢нага бюджэту складал³ ¢ 2002 г. 0,1% ад валавога ¢нутранага прадукту.

Так³м чынам, эканам³чны крыз³с адмо¢на адб³¢ся на ф³нансаванн³ ³ матэрыяльна-тэхн³чным забеспячэнн³ культурных устано¢.

Падобны стан ф³нансавання вымушае культурныя ¢становы ³ арган³зацы³, а таксама творца¢ ³ спажы¢цо¢ культуры шукаць недзяржа¢ныя крын³цы матэрыяльнага забеспячэння. Характэрнай з’явай у механ³зме камерцыйнай рэгуляцы³ мастацкага жыцця на сучасным этапе стала падключэнне б³знесу да маса вай культуры ³ нават да розных к³рунка¢ контркультуры. Ва ¢мовах па¢сюднага ¢мацавання рыначных аднос³н ³ новых форма¢ гаспадарання шэраг клуба¢, б³бл³ятэк, Дамо¢ ³ Палаца¢ культуры, тэатра¢, парка¢, ³ншых устано¢ вымушаныя займацца розным³ в³дам³ культурна-камерцыйнай дзейнасц³, прадпрымальн³цтвам. Анал³з культурных працэса¢ у кра³нах з разв³той эканом³к ай пераконвае, што прадпрымальн³цтва за¢с¸ды адыгрывала там значную ролю ¢ рэгуляцы³ культурнай дзейнасц³. Гэтая роля ¢змацнялася па меры ¢дасканалення грамадства.

Дадзеная форма ф³нансавання тольк³ складваецца ¢ Беларус³. Яна яшчэ няздольная значна ¢плываць на стан рознага тыпу ¢стано¢ культуры. Так, удзельная вага ¢ласных дахода¢ тэатральнав³дов³шчных прадпрыемства¢ складае тольк³ 38%. Культурнаасветныя ¢становы нашай кра³ны штогод атрымл³ваюць у вын³ку вытворчай гаспадарчай дзейнасц³ прыкладна 8,6 млрд. рубл¸¢, што складае ¢сяго 7,4% ад агульных паступлення¢.

Óгэты перыяд узн³кае такая форма матэрыяльнай падтрымк³ сферы культуры, як фонды. На стварэнне ¢мо¢, спрыяльных для творчага разв³цця асобы, сацыяльную падтрымку, захаванне г³старычнай спадчыны, культурных традыцый ск³раваны фонд Прэз³дэнта Рэспубл³к³ Беларусь па падтрымцы культуры ³ мастацтва. Мерапрыемствы, нак³раваныя на пошук, стана¢ленне, творчае разв³цц¸ таленав³тай моладз³, ф³нансуюцца фонда м Прэз³дэнта па падтрымцы таленав³тай моладз³. Сродк³ названых фонда¢ ствараюцца за кошт ас³гнавання¢ з рэспубл³канска га бюджэту, дабрачынных узноса¢ ³ рэзервовага фонду Прэз³дэнта. У 1998 г. уведзены прэм³³ ³ гранты Прэз³дэнта дзеячам культуры ³ мастацтва. Штогод прысуджаюцца 27 прэм³й за дасягненн³ ¢

гал³не культуры ³ мастацтва, уклад у выхаванне творчай моладз³, разв³цц¸ м³жнародных культурных сувязей.

Вывучэнне крын³ц ф³нансавання паказвае, што ¢ Беларус³ паспяхова разв³ваецца с³стэма ф³нансавання культуры з бюджэта¢ самак³равання. Кожны год на культурную дзейнасць мясцовыя ¢лады выдатко¢ваюць пэ¢ную суму грашовых сродка¢. Доля ¢кладання ¢ культуру з мясцовых бюджэта¢ вагаецца ¢ межах 2,08—3,41% ад усяго бюджэту. М³н³стэрства культуры не мае магчымасц³ ¢плываць на ф³нансаванне патрэб культуры мясцовым³ ¢ладам³. На Парламенцк³х слуханнях у 1998 г., прысвечаных дзяржа¢най нацыянальнай праграме “Культура”, адзначалася, што патрэбы ра¸нных устано¢ культуры задавальняюцца тол ьк³ на 44%, у тым л³ку кап³тальны рамонт — на 9%, набыцц¸ ³нвентару — на 18%, перыядычныя выданн³ ³ л³таратура — на 10%.

У рэспубл³цы складваецца такая форма патран³равання сферы культуры, як спонсарства.

Анал³з с³стэмы ф³нансавання гал³ны культуры ¢ Беларус³ паказвае, што ¢ 90-я гады ХХ ст. пачал³ фарм³равацца прынцыпова новыя крын³цы матэрыяльнай падтрымк³ культурнага жыцця. Скарачэнне паступлення¢ у сферу культуры з дзяржа¢нага бюджэту тлумачылася эканам³чным крыз³сам, як³ адмо¢на адб³¢ся на ¢с¸й сацыяльнай сферы, ³ асабл³ва на гал³не культуры. Негаты¢на ¢плывае на сацыяльна-эканам³чнае разв³цц¸ Рэспубл³к³ Беларусь эканам³чны цяжар чарнобыльскай катастрофы. Дзяржава штогод выдатко¢вае значныя ф³нансавыя сродк³ на медыцынскае абслуго¢ванне насельн³цтва, пацярпелага ад авары³, на перасяленне з небяспечных ра¸на¢, сацыяльную абарону грамадзян, кантроль за навакольным асяроддзем ³ г.д. На л³кв³дацыю наступства¢ авары³ выдатко¢ваецца больш за 17% нацыянальнага даходу Беларус³.

Сацыяэкалаг³чныя фактары па¢плывал³ на структуру самарэгуляцы³ культуры. Акрамя дзяржавы, якая вызначае культурную пал³тыку ¢ грамадстве ³ ¢здзейн³чае на яе рэал³зацыю, у самой культуры ¢трымл³ваюцца структуры яе забеспячэння, адносна а¢таномныя ад знешняга ¢плыву. Яны могуць мець разнастайны характар, адрозн³вацца адна ад адной узро¢нем гаспадар- чага разв³цця грамадства, пал³тычным³ с³стэмам³, уплывам рэл³г³³, цыв³л³зацы³, ступеням³ разв³цця творчых арган³зацый ³ ³н ш.

Вывучэнне сучаснай с³туацы³ ¢ гал³не культуры дазваляе выказаць меркаванне аб тым, што ¢ структуры самарэгуляцы³ беларускай культуры адбываюцца ³мкл³выя змены. Як адзначае прафесар Пецярбургскага ун³верс³тэта М.С.Каган, мы сутыка емся

з дзеяннем с³нергетычнага закона разв³цця складаных с³с тэм: чалавецтва спрабуе вызначыць шляхам спроб ³ памылак спос абы рэарган³зацы³ культурнай с³стэмы для пераводу яе ¢ новы, устойл³вы стан.

4.2. Дзяржа¢ная культурная пал³тыка

Культурная пал³тыка кожнай кра³ны распрацо¢ваецца ¢с³м³ вышэйшым³ органам³ дзяржа¢най улады пры пастаяннай кансультаты¢най ³ экспертнай падтрымцы з боку навуковых арган³зацый, рэл³г³йных структур, творчай ³нтэл³генцы³. Вызначэнне асно¢ных арыенц³ра¢ культурнай пал³тык³ ¢ канчатковым вын³ку — гэта клопат усяго грамадства. Пал³тыка разглядаецца як водгук на комплекс аб’екты¢ных патрэбнасцей соцыуму ¢ ты х ц³ ³ншых кашто¢насных прынцыпах ³ ¢стано¢ках. Функцы³ навуковых падраздзялення¢, як³я займаюцца гэтым³ пытанням³, заключаюцца ¢ зборы, абагульненн³ ³ с³стэматызацы³ “сацыяльнага заказу”, а таксама ¢ прадаста¢ленн³ яго дзяржа¢ным органам у якасц³ навукова абгрунтаванага прагнозу адносна асно¢ных прынцыпа¢ ³ к³рунка¢ культурнай пал³тык³ ¢ кра³не.

Пал³тыка дзяржавы ¢ гал³не культуры заключаецца перш за ¢с¸ ¢ стварэнн³ эканам³чных ³ арган³зацыйна-прававых умо¢ разв³цця культуры, захаванн³ ³ забеспячэнн³ эфекты¢най дзейнасц³ яе прадпрыемства¢, арган³зацый, устано¢, падрыхто¢к³ ³ сацыяльнай абароны работн³ка¢ культуры, дзеяча¢ мастацтва, стымуляванн³ аматарск³х аб’яднання¢ ³ самадзейнай народнай творчасц³. Дзяржа¢ныя органы ва ¢заемадзеянн³ з грамадск³м³ арган³зацыям³ пав³нны забяспечыць разв³цц¸ культуры, яны нясуць адказнасць за духо¢нае, маральнае, эстэтычнае выхаванне грамадзян. У Беларус³ гэта, напрыклад, дэкларуецца ¢ раздзеле “Абавязк³ дзяржавы ¢ гал³не культуры” Закона аб культуры. Дзяржа¢ныя органы абавязаны ¢дасканальваць с³стэму сацыяльных, арган³за- цыйна-прававых ³ эканам³чных гарантый разв³цця культуры ³ мастацтва, ствараць неабходныя ¢мовы для далучэння грамадзян да нацыянальнай ³ сусветнай культурнай спадчыны, а таксам а фарм³раваць с³стэму прадпрыемства¢ ³ ¢стано¢, выдзяляць неабходныя сродк³, забяспечваць правядзенне навуковых даследавання¢ ³ распрацо¢ку навуковых праекта¢ у гал³не культуры, п адрыхто¢ку квал³ф³каваных кадра¢, ствараць гаранты³ ³ стымулы для мастацкай творчасц³, захавання традыцый культуры (фальклор, народныя промыслы ³ рам¸ствы), выкарыстання дасягнення¢ культуры.

Гэтыя мэты, задачы ³ прыярытэты арган³чна суадносяцца з напрамкам³ культурнай пал³тык³, сфармуляваным³ ЮНЕСКА на М³жнароднай канферэнцы³ па пал³тыцы ¢ сферы культуры ³ ³нтарэсах грамадскага разв³цця (Стакгольм, 1998). У адпаведнасц³ з выпрацаванай на канферэнцы³ канцэпцыяй пэ¢ныя эканам³ч ныя дасягненн³ магчымыя пад уздзеяннем культурных з’я¢. Канферэнцыя рэкамендавала дзяржавам – членам ЮНЕСКА – наступныя мэты разв³цця:

•расшырэнне маштаба¢ пал³тык³ ¢ сферы культуры ³ пера¢тварэнне яе ¢ адз³н з цэнтральных кампанента¢ пал³тык³ ¢ гал³не разв³цця;

•павел³чэнне матэрыяльнай падтрымк³ культуры;

•актыв³зацыя творчасц³ ¢ гал³не культуры ¢ якасц³ фактару ¢стойл³вага разв³цця;

•перагляд пал³тык³ ³ практычнай дзейнасц³ ¢ сферы захавання спадчыны для ¢мацавання творчасц³ ³ садзейн³чання разв³ццю ³ндустры³ культуры;

•забеспячэнне ¢стойл³васц³ культурнай разнастайнасц³ ¢нутры ³нфармацыйнага грамадства ³ на яго карысць.

Безумо¢на, гэта вельм³ складаны, смелы, стратэг³чна аптым³стычны падыход на ¢зро¢н³ м³жнароднай супольнасц³. З яго вын³кае, што да таго часу, пакуль не будзе з боку дзяржа¢ ³ ¢плывовых недзяржа¢ных органа¢ ³ арган³зацый разумення вызначальнай рол³ культуры ¢ аднос³нах да ³ншых сфер, у тым л³ку ³ эканом³к³, будзе захо¢вацца рэшткавы прынцып ф³нансавання культуры, а ¢ эканом³цы не адбудзецца значных ста но¢- чых перамен.

Асно¢ныя к³рунк³ культурнай пал³тык³ нашай дзяржавы сфармуляваны ¢ шэрагу заканада¢чых акта¢. Перш за ¢с¸ гэта Закон аб культуры, дзе вызначаны асно¢ныя мэты ³ задачы культурнай пал³тык³.

У сучасных умовах дзяржа¢ная культурная пал³тыка закл³кана:

•забяспечыць ахову ³ ¢л³к культурнай спадчыны, захаванне

³пераемнасць нацыянальна-культурных традыцый ³ ¢змацне нне працэса¢ м³жкультурных камун³кацый;

•ажыцця¢ляць маральную ³ матэрыяльную падтрымку сацыяльных ³нстытута¢ ³ дзеяча¢, як³я ствараюць сапра¢дныя кашто¢насц³ культуры ³ садзейн³чаюць далейшаму разв³ццю нацыянальна-культурнага багацця;

•забяспечыць агульнадаступнасць б³бл³ятэк, музея¢, тэатра¢, канцэртных зала¢ ³ ³ншых цэнтра¢ нацыянальнай ³ агульна- чалавечай культуры;

•ствараць рэальныя сацыяльна-пал³тычныя ³ эканам³чныя ¢мовы для стана¢лення ³ разв³цця на тэрыторы³ рэспубл³к³ нацыянальнай культуры, захавання ³ папулярызацы³ скарбн³ц беларускай нацыянальнай спадчыны;

•спрыяць адраджэнню ³ разв³ццю нацыянальных традыцый, культур ³ншых этнаса¢, што жывуць на тэрыторы³ рэспубл³к³;

•праводз³ць рацыянальную мо¢ную пал³тыку, якая забяспеч- вае высокую культуру беларускай мовы, умовы для разв³цця мо¢ нацыянальных меншасцей, што жывуць на тэрыторы³ рэспубл³к³.

Гэтага можна дасягнуць пры наступных умовах:

•пераемнасц³ ³ непары¢насц³ традыцый, апоры на фундаментальныя агульначалавечыя кашто¢насц³, культурную ³ г³старычную спадчыну;

•гуман³зацы³, умацавання асобаснага зместу сацыяльнай ³ культурнай дзейнасц³;

•ра¢напра¢нага разв³цця культур прадста¢н³ко¢ ус³х этнаса¢, як³я пражываюць у Беларус³;

•навуковай распрацо¢к³ праблем культуры, творчай дзейнасц³ навуковых ³ навучальных устано¢, творчых аб’яднання¢ ³ саюза¢ па прагназ³раванн³ разв³цця беларускай культуры;

•дэмакратызацы³ к³равання культурай, умацавання самадзейных асно¢ культурнай дзейнасц³, распрацо¢к³ новых падыхода¢, як³я ¢л³чваюць сучасныя тэндэнцы³ ³ к³рунк³ разв³цця культуры, шырок³х знешн³х сувязей з замежным³ партн¸рам³, перш за ¢с¸ ¢ рамках Саюза Беларус³ ³ Рас³³ ³ СНД.

Адна з важнейшых задач — гарман³зацыя ¢заемааднос³н пам³ж культурам³ розных этнаса¢, як³я складаюць народ Беларус³.

З выкладзенага вын³кае, што культурная пал³тыка — гэта сукупнасць ³дэалаг³чных прынцыпа¢ ³ практычных мер, як³я ажыцця¢ляюцца праз адукацыю, асветн³цк³я, адпачынкавыя, навуковыя, рэл³г³йныя, творчыя, выдавецк³я, камун³кацыйныя, сацыяльна-арган³зацыйныя ³ ³ншыя дзяржа¢ныя ³ грамадск³ я ³нстытуты па ¢себаковай ³ паглыбленай сацыял³зацы³ ³ ³нкультурацы³ насельн³цтва.

Культурная пал³тыка не можа ажыцця¢ляцца без яе абгрунтавання ³ сур’¸знай навуковай працы ¢ гэтай гал³не. Таму ¢ Беларус³ прынята комплексная праграма “Культура”, ф³нансуемая з рэспубл³канскага бюджэту. Гало¢ныя яе мэты — распрацо¢ка навукова-метадычных асно¢ паглыбленага даследавання бе ларускай культуры, вызначэнне фактара¢, як³я абумо¢л³ваюць яе сучасныя формы ³ перспектывы разв³цця. Праграма прадугледжвае вывучэнне культурных патрэб ³ рынку культурных даб рот

грамадства ¢ цэлым, розных яго сла¸¢ ³ груп. Вывучаюцца пытанн³ забеспячэння гал³ны высокаквал³ф³каваным³ кадрам³, ажыцця¢лення пал³тык³ ¢ культуры. Выкана¢цы — супрацо¢н³к³ навукова-даследчых устано¢ ³ ВНУ стал³цы Рэспубл³к³ Беларусь, у тым л³ку Беларускага дзяржа¢нага ун³верс³тэта культуры ³ мастацтва¢. Гало¢най арган³зацыяй-выкана¢цам з’я¢ляецца Беларуск³ ³нстытут праблем культуры. Праграма мае шматгранны характар.

У апошн³я гады ¢ ²нстытуце сацыялог³³ НАН Беларус³ вядуцца значныя даследаванн³ ¢ сферы сацыядынам³к³ культуры ³ яе суаднос³н з працэсам³ засваення духо¢ных кашто¢насцей ³ норма¢ розным³ этнанацыянальным³, сацыяльна-прафес³йным³, сацы - яльна-дэмаграф³чным³, канфес³йным³ групам³. На аснове абагульнення вын³ка¢ даследавання¢ розным³ навуковым³ падраздзяленням³ ¢несены шмат прапано¢ у заканада¢чыя ³ выкана¢чыя органы дзяржавы па ¢дасканаленн³ к³равання сацыяльнай сферай, гал³нам³ культуры ³ адукацы³, выхавання моладз³.

Так³м чынам, дзяржа¢ная пал³тыка Рэспубл³к³ Беларусь у гал³не культуры на сучасным этапе ¢я¢ляе прадуманы ³ адказны выбар прыярытэту, мэт, механ³зма¢ ³х ажыцця¢лення. ² ¢с¸ ж яна нос³ць супярэчл³вы характар. А гэта, у сваю чаргу, выкл³кае адначасова як стано¢чыя, так ³ адмо¢ныя тэндэнцы³.

Анал³з разв³цця культуры на сучасным этапе пераконвае, што, нягледзячы на эканам³чныя цяжкасц³ ¢ кра³не, у гал³не культуры ¸сць сур’¸зныя поспех³. Беларусь акты¢на ³ рэгулярна прымае ¢дзел у м³жнародных мастацк³х конкурсах ³ фестывалях. Гонарам кра³ны стал³ традыцыйныя музычныя фестывал³ “Славянск³ базар” у В³цебску, “Залаты шлягер” у Маг³л¸ве, к³нафестываль “Л³стапад” у М³нску ³ мноства ³ншых мерапрыемства¢. У кра³не штогод праходзяць сотн³ агляда¢, конкурса¢, выставак, фестываля¢, свят мастацтва¢.

² ¢с¸ ж у культуры наз³раюцца мног³я негаты¢ныя тэндэнцы³: недастатковае дзяржа¢нае ф³нансаванне; ведамствы ³ прафсаюзы ¢ некаторых выпадках наогул спын³л³ ф³нансаванне культуры, у вын³ку скарачаюцца штаты, мног³я ¢становы закрываюцца ³ ³нш. Да гэтага часу заканада¢ства ¢ сферы культуры не с³стэматызавана, не адменены шэраг устарэлых нарматы¢ных дакумента¢. ²снуюць супярэчнасц³ як у сам³м заканада¢стве, так ³ пам³ж нормам³ права ³ практыкай ³х выкарыстання. Некаторыя грамадск³я аднос³ны ¢ сферы культуры наогул не адрэгуляваны, напрыклад у сферы разв³цця мастацкага рынку, к³на- ³ в³дэатворчасц³, спонсарскай ³ мецэнацкай дзейнасц³ ³ ³нш.

Ул³чваючы разнастайнасць аднос³н у сферы культуры, усе змены ³ дапа¢ненн³ ¢ заканада¢стве пав³нны знайсц³ адлюстраванне ¢ рэгламентацы³ аднос³н уласнасц³, падаткаабкладання, бюджэтнага рэгулявання, працо¢нага, грамадскага, мытнага заканада¢ства¢ у сферы аховы ³ выкарыстання помн³ка¢ г³сторы³ ³ культуры, узаемадзеяння дзяржа¢ных органа¢ з грамадск³м ³ аб’яднанням³ культурнага к³рунку.

Важнай праблемай з’я¢ляюцца каардынацыя дзейнасц³ ¢ сферы культуры, рацыянальныя ³ аптымальныя суаднос³ны пам³ж органам³ культуры на рэспубл³канск³м ³ мясцовым узро¢нях.

Пытанн³ ³ заданн³

1.Як³я задачы дзяржавы ¢ гал³не культуры вызначаны Канстытуцыяй Рэспубл³к³ Беларусь ³ законам “Аб культуры ¢ Рэспубл³цы Беларусь”?

2.Дайце азначэнне паняцця “культурная пал³тыка”.

3.Вызначце мэты ³ задачы культурнай пал³тык³ дзяржавы на сучасным этапе.

4.Назав³це недзяржа¢ныя крын³цы ф³нансавання дзейнасц³ ¢стано¢, арган³зацый ³ прадпрыемства¢ сацыяльна-культурнай сферы.

5.Як вы аднос³цеся да меркавання асобных культуролага¢, што сфера культуры не паддаецца ³нстытуцыянальнаму ¢парадкаванню?

Л³таратура

Аб культуры ¢ Беларускай ССР: Закон БССР, 4 чэрв. 1991, ¹ 832 // Ведамасц³ Вярх. Савета БССР. — 1991.— ¹ 20. — С.291.

Аванесова, Г.А., Астафьева, О.Н. Особенности региональной социокультурной политики в современной России // Панорама культурной жизни Российской Федерации: Информ.сб./РГБ. Информ-культура.— 2002. — Вып.3. — С.2—26.

Дзяржа¢ная нацыянальная праграма “Культура” ³ ¢дасканаленне заканада¢- чай базы гал³ны ¢ Рэспубл³цы Беларусь: Парламенцк³я слуханн³ (11 чэрв. 1998 г.) / Нац.сход РБ. Палата прадста¢н³ко¢. — Мн., 1998. — 132 с.

Культурная политика в Европе: выбор стратегии и ориентиры: сб. мате- риалов/М-во культуры РФ. Рос.нац.б-ка; сост.: Е.И.Кузьмин, В.Р.Фирсов. — М.: Либерея, 2002. — 240 с. — (Альманах “Приложение к журналу “Библиотека”; 1-е полугодие 2002 г.)

Лукашенко, А.Г. Государство и творческая личность: лекция Президента Респ. Беларусь в Бел. гос. академии искусств. Минск, 15 мая 2003 г.— Мн.: Бел. гос. акад. искусств, 2003.— 72 с.

М³хнев³ч, А.Я. Дзяржа¢ная пал³тыка: пошук прынцыпа¢ ³ к³рунка¢: [Дзярж. пал³тыка ¢ гал³не культуры ¢ Рэсп. Беларусь] // Весн³к Бел.дзярж. ³н-та праблем культуры.— Мн., 2001.— С.3—5.

Национальная культура – важнейший стратегический ресурс Белорусского государства: материалы респ. совещ. “О мерах по решению проблем культуры и искусства”, Минск, 1 февр. 2001 г. /Администрация Президента Респ. Беларусь; редкол.: В.П.Заметалин и др. – Мн.: Минск. ф-ка цветной печати, 2001.— 120 с.