- •Алматы 2013
- •§ 1. Халықаралық жеке құқық түсiнiгi және атауы
- •§ 2. Халықаралық жеке құқықтың мазмұны мен мәнi
- •3 Жағдай ажыратылады.
- •§ 3. Халықаралық жеке құқықтың құқық саласы ретiндегi мәнi
- •§ 4. Халықаралық жеке құқықтың құқық жүйесiнде алатын орны
- •§5 Халықаралық жеке құқықтың қайнар көздері.
- •§ 1. Коллизиялық ереженiң (норманың) түсiнiгi және маңызы
- •§ 2. Коллизиялық ереженiң құрылымы және оның түрлерi
- •§ 1. Шетел құқығының қолдануының жалпы түсінігі
- •§ 2. Шетел құқығы нормаларының мазмұнын анықтау.
- •§ 3. Өзара түсіністік
- •§ 4. Кері сілтеме жасау және үшінші елдің құқығына сілтеме жасау
- •1879 Жылға дейінгі Renvoi тарихы
- •5 Заңында бұл мәселе мүлде қарастырылмаған елдер
- •§ 5. Жария тәртіп туралы ескерту
- •§ 6. Императивтік нормаларды қолдану
- •§7 Көп құқықтық жүйелері бар елдің құқығын қолдану
- •§ 1. Халықаралық-құқықтық реттеудегі «жеке тұлға» түсінігі
- •§ 2. Халықаралық жеке құқықтағы жеке тұлғалардың классификациясы.
- •§ 3. Жеке тұлғаның жеке заңы
- •§ 1. Заңды тұлғалардың ұлты мен статуты
- •§ 2. Қазақстан Республикасындағы шетелдік заңды тұлғалардың құқықтық жағдайы
- •§ 3. Қазақстандық заңды тұлғалардың шетелдегі қызметі (тарихи шолу)
- •§ 4. Халықаралық заңды тұлғалар
- •§1 Мемлекеттің халықаралық-құқықтық иммунитетінің негізі.
- •§2 Мемлекет иммунитетiнiң түсiнiгi мен элементтерi.
- •§3. Халықаралық жеке құқықта мемлекет иммунитетiнiң теориясы.
- •§4 Мемлекеттік заңды тұлғалардың құқықтық мәртебесі.
- •§5 Сот тәжірибиесіндегі мемлекет иммунитетінің қағидасы.
- •§6 Mемлекеттердің иммунитеті және меншігі туралы ұлттық заңнамалар
- •§1 Меншік құқығының түсінігі
- •§2 Меншік құқығындағы коллизиялық мәселелері
- •§3 Меншік құқығындағы Ұлттандыру мәселесі
- •§4 Шетел инвестициясын реттеу мәселесі
- •Қазақстан Республикасында шетелдік инвестицияларды аймақтық және көп жақты реттеу
- •§8. Сыртқы экономикалық мәмілелерді құқықтық реттеу сипаты.
- •§1 Халықаралық сипаттағы шарттық міндеттемелердің түсінігі
- •§2 Сыртқы экономикалық мәмілелерді құқықтық реттеу сипаты және орны
- •§3 Міндеттемелік статут
- •§4. Қолданылатын құқықтың түсінігі.
- •§5Тараптардың еркі
- •§6 Аса тығыз байланыс заңы – proper law және басқа коллизиялық ережелер
- •§7Қазақстан Республикасындағы сыртқы экономикалық мәмлілердің жаңа түрлері.
- •Лизинг операциясының техникасы (1 схема)
- •Лизинг операциясының техникасы (2 схема).
- •Факторинг компания
- •Факторингтік операциялар (Схема 4)
- •Факторингктік операциялар
- •Форфейтор мәмілесінің техникасы (5 схема)
- •Экспортер
- •Импортер
- •Форфейтор - банк
- •Халықаралық жеке құқықтағы есеп айырысу қатынастары
- •§1 Халықаралық есеп айырысу қатынастарының түсінігі мен мазмұны.
- •§2 Халықаралық есеп айырысу саласындағы халықаралық әдеп-ғұрыптардың унификациялануы.
- •§3 Халықаралық коммерциялық операциялардағы есеп-айырысулардың нысандары.
- •§4 Валюталық тәуекелді сақтандыру шаралары ретінде – валюталық ескертпелер.
- •§5 Халықаралық есеп айырысу қатынастарына банктердің қатысуы.
- •Халықаралық тасымалдау
- •§1 Халықаралық тасмалдаудың түсінігі және тасымалдау шартының халықаралық сипаттамасы
- •§2 Теміржол тасымалы.
- •§3 Халықаралық әуе тасымалы
- •§4 Халықаралық теңіз тасымалын материалды-құқықтық және коллизиялық-құқықтық реттеу
- •§1 Халықаралық жеке құқықтағы еңбек қатынастарының жалпы сипаттамасы
- •§2 Халықаралық жеке құқықтағы еңбек қатынастардағы коллизиялық байламдар
- •§3 Халықаралық жеке құқықтағы еңбек қатынастарын халықаралық шарттарда және Қазақстан Республикасы заңнамаларында құқықтық реттеу тәсілдері
- •12 Тарау Халықаралық жеке құқықтағы деликт мәселесі
- •§1 Деликт түсінігі
- •§2 Зиян келтіруден туындайтын міндеттемелердің коллизиялық құқықтық мәселесі
- •§3 Қазақстан Республикасындағы деликт мәселесі
- •§3 Шетелдегі деликт мәселесі
- •§1 Авторлық құқықты халықаралық
- •А) «Берн» одағы.
- •1896 Жылғы Париж конференциясы.
- •1908 Жылғы Берлин конференциясы.
- •1914 Жылғы Қосымша Берн хаттамасы.
- •1928 Жылғы Рим конференциясы.
- •1948 Жылғы Брюссель конференциясы.
- •1967 Жылғы Стокгольм конференциясы.
- •Ә) «Американаралық конвенциялар»
- •Б) «Авторлық құқықты қорғау туралы Дүниежүзілік конвенция»
- •§2. Қазақстан Республикасының авторлық құқықты қорғау жүйесінің дамуы.
- •А) Қазақстан Республикасының авторлық құқығындағы жалпы ережелер. Авторлық құқық нормаларының әрекет етуі.
- •Авторлық құқық объектілері.
- •Авторлыққа байланысты негізгі ережелер.
- •Б) Қазақстан Республикасының авторлық құқық заңдылығындағы қиыншылықтар туғызатын мәселелер.
- •Патенттiк құҚыҚ жӘне ҚазаҚстан Республикасынан тыс жерде тауар таҢбаларын ҚорҒау
- •§ 1. Патент құқығының түсiнiгi мен мазмұны
- •§ 2. Патент берiлетiн интеллектуалдық меншiктiң негiзгi объектiлерi
- •§ 3. Қазақстан Республикасының аумағында интеллектуалдық меншiк бойынша әрекет ететiн халықаралық конвенциялар
- •§ 4. Патент жүйесiн қалыптастыратын халықаралық құқық органдары
- •§ 5. Қазақстан Республикасында патент қатынастарын реттейтiн ұлттық заңнама
- •§ 6. Қазақстан Республикасында патент қатынастарын жүзеге асыратын органдар
- •ХалыҚаралыҚ жеке құҚыҚтаҒы отбасы құҚыҒы
- •§ 1. Отбасы құқығы саласындағы коллизиялық мәселе
- •§ 2. Некеге отыру және некенi тоқтату
- •§ 3. Ерлi-зайыптылар арасындағы және ата-ана мен
- •§ 4. Халықаралық жеке құқықтағы бала асырап алу, қамқоршылық пен қорғаншылық институттары
- •§ 6. Шетелдік асырап алу қатынастарына байланысты балаларды қорғау және ынтымақтастық туралы Конвенция аясында реттеу (29.05.1993ж)
- •1.Халықаралық жеке құқықтағы мұрагерліктің түсінігі және жалпы сипаттамасы.
- •2.Өсиеттің негізі.
- •3.Өсиет нысаны.
- •4.Шетел мемлекеттерінің заңнамалары.
- •5.Мүліктің иесіз қалғандығының ұғымы және тану жағдайлары
- •6. Иесіз қалған мүліктің мемлекетке өтуі және заңи негізгі өтуі.
- •1.Халықаралық коммерциялық арбитраждың түсінігі мен түрлері
- •1) Реттеу пәні бойынша:
- •2) Әрекет ету мерзімі бойынша:
- •3) Құзырет шеңберінде:
- •Пайдаланған әдебиттер: Негізгі әдебиеттер
- •Қосымша әдебиеттер
- •Мазмұны
6. Иесіз қалған мүліктің мемлекетке өтуі және заңи негізгі өтуі.
Иесіз қалған мүлік қазынаға түседі. Мемлекеттік қазына қаласымен, шіркеумен, және губернатормен бөледі.
Дамыған құқықта мына ереже әрекет етеді; in legitimus hereditatibus succusion non est. Егер осындай тұлғалар мұрагерден бас тартса немесе қайтыс болғанда, оны алып үлгермеген жағдайда, мұра иесіз қалғаны мойындалған, ал бұрыңғы заңнамада иесіз деп аталған. Юстиниан жүйелік мұра бойынша заңын жеңілдетті, болмаған жағдайда мұрагерлік мүлік өлген деп иесіз қалған және енгізілген, кейбір жағдайларда монастырларға және шіркеуге және тағы басқаларға жатады.
Ресейдің әдеттегі құқығы бойынша иесіздік өте сирек кездеседі: мұра қалдырушының туысқандары болмаған жағдайда, онда мүлік оның ең жақын адамына қалдырылады. Иесіз қалған мүлік жариялық ақшаға сатылу жолымен, бейбіт капиталға айналады, ал кей жағдайларда толығымен немесе жартылай шіркеу пайдасына түседі.
Поляк хандығының губерниясында иесіз мүлік тек мемлекет пайдасына шешілген.
16-17 ғғ. Ресейде иесіз қалған мүлікке, мүліктік құқықты тек шіркеу иемденді, яғни балалары жоқ адам өзінің өлімінен кейінгі мүлігін монастырға өтеп, оның рухы мәңгі сақталуын қалаған. Алыс туысқандары және қазына оның мүлкін шіркеуден сатып алып отырған. 17 ғ. соңынан бастап мемлекеттің иесіз қалған мүлікке құқығы орнатылды. Иесіз мүлік мемлекеттің меншігіне қазына ретінде және қоғамдық одақ немесе қайырымдылық мекемелеріне беріліп отырды. Кейбір жағдайларда иесіз қалған жылжитын мүліктер қалалық жерге байланысты, қала меншігіне өтті.
Жаңа заңнамаларда мұрагерлік мүліктің мемлекет меншігіне өту жолдарын азайту ұстанымдары қарастырылуда. М. Бруноның айтуынша: «қазіргі қоғамда алыс туысқандарды мұраға шексіз шақырылуына дәлел табу қиын. Яғни қайтыс болған адам өзінің мүлкін басқа алыс туысқанына қалдыруын қалауы мүмкін».
Егер мұра қалдырушы мұрагерді тағайындамай қайтыс болса, онда мүлік мемлекетке өтеді және ол әмбебаптық сипатқа ие. Мәселе – құқықтық табиғатын анықтауда. Мүлік мұрагерлік құқық негізі бойынша мемлекет меншігіне өтеді немесе мемлекет мүлікті өзіндік етіп алады.
Францияда шетел азаматының мүлкі жариялық тәртіппен мемлекет меншігіне өтеді. Яғни Францияда орналасқан иесіз мүлікті шет мемлекет билеп алмауы үшін.
Алжир АК 773-бабында иесіз қалған мүліктік режим нормасы қамтылған, яғни ол мүлік – мемлекет меншігіне жатады. Осындай жолмен мемлекет иесіз қалған мүлікті мұрагер ретінде емес, керісінше Алжир аумағында әрекет етуші заңның күшімен иемденеді.
Иесіз сияқты, оккупация құқығында, иесіз қалған мүлік АҚШ, Австрия, Англия қазыналарына өтеді. Англия мұрагерлік статуттың категорияларын пайдаланады және иесіз қалған мүліктің мемлекетке өтуінің жалпы тұжырымдамасы оккупация теориясына негізделеді. Ағылшын тәжірибесіне және доктринасына сәйкес, жылжитын мүліктен тұратын иесіз қалған мүлік, егер тұлға сол елде қайтыс болса, онда мұра сол мемлекетке беріледі. Егер осы заң бойынша, мемлекеттің иесіз қалған мүлікке құқығы мұрагерлік құқыққа сәйкес келсе, онда мемлекет мұраны мұрагер ретінде қабылдай алады, ал егер осы заңға сәйкес мүлік иесіз деп танылса, онда ол британдық қазынаға түседі.
Бельгия, Италия, Испания, Швейцария, Германия соттары керісінше, мұрагерлік статутты қолданылады: шет мемлекет иесіз қалған мүлікті мұрагер ретінде иемденеді.
Сонан соң автор былай деп жазады: «Мұрагерлік құқық пен «оккупация» құқығы арасындағы айырмашылық, яғни мұрагерлік құқық бойынша мүлік мемлекет меншігіне өтеді, ал «оккупация» құқығына сәйкес, мүлік қай территорияда болса, онда сол мемлекетке тиесілі болады».
Мемлекет меншігіне өтетін иесіз қалған мүлікпен иесіз заттың арасында бірнеше ұқсастықтар бар екені даусыз. Меншік иесі жоқ немесе меншік иесі белгісіз зат не меншік иесі оның меншік құқығынан бас тартқан зат иесіз болып табылады. (АК 242-бап 1-т). Мұраның құрамына заттарға қатысты тек бір белгі сақталады: зат мұра қалдырушы қайтыс болған жағдайда меншік иесімен иемденбейді.
Мұра ашылған уақытынан бастап және мұрагерлерді қабылданған уақытқа дейін мұрагерлік мүлік уақытша иесіз болады. Ол, заңды мұрагерлікпен немесе өсиет бойынша мұрагерлерді қабылданған сәттеп бастап жойылады. Иесіз мұрагерлік мүліктің мемлекет меншігімен өтуімен, мүліктің иесіз қалды деп тануға жол берілген жағдайлар жойылады.
Иесіздіктің жойылуы мұра ашылу сәттеріне кері күшпен жүреді. Мемлекет мүлікті тиісті тұлғалардың билеп алуына нақты мүмкіншіліктер жаратып беру арқылы мұрагерлік мүліктің иесіз қалуына жол бермеуге тырысады. Бұл мақсаттар мұраны қорғау шараларына қолданылады, бірақ мүліктің тағдырын анықтамай, иесіз мүлікті қорғау мүмкін емес.
Мұрагерлік мүліктің заңды мұрагерлерге немесе өсиеттегі мұрагерлерге өтуі үшін мүмкіншіліктер және құқықтық негіздер құрылған сәтте – иесіздік нормасы шегінеді. Иесіздік нормасы – ерекшенорма болып табылады.
Испанияда соңғы домицилиді иемденуші испан азаматшасы Эльвира Мальдонадо (Elvira Maldonado) туысқандарына өсиет қалдырмай қайтыс болды. Испан заңы бойынша, мүлік испан мемлекетіне өтті. Испания Ағылшын соттарына Англияда орналасқан құнды қағаздардан тұратын мұраға өкілеттік беруге талап қойды. Ол талап мынандай жолмен қанағаттандырады, яғни мемлекет басқа мемлекетке иесіз қалған мүлікке құқылы болып табылады. Бұл шешім – Divorce And Admission of The High Court сотымен шығарылды және аппеляциялық сот осы шешіммен келісті.
Пысықтау сауалдары:
1. Мұра дегеніміз не?
2. Мемлекет мұрагер ретінде бола алама?
3. Мұрагерлік қатынастарға байланысты коллизиялық нормалар қолдануы.
17-тарау. Халықаралық коммерциялық арбитраждың құқықтық жағдайы