Qaraqalpaq lirikasında kórkem formalardıń evolyuciyası

181

qollanıladı. Bul aytılatuǵın pikir kóp bolǵanda olardı toplap-toplap beriw ushın qolaylı ekenliginen bolsa kerek.

Segiz qatarlı qosıqtıń haqıyqıy úlgisi sıpatında I.Yusupovtıń

«Aral ellegiyaları» qosıǵın atap ótiwge boladı. Qosıq 5 bólimnen 25 segizlikten turadı. Hár bir segizlik belgili dárejede oy-pikirdiń bólegin ózine jámlegen. Sonlıqtanda usı segizliklerdiń hámmesi jıynalıp bir pútin shıǵarmanı payda etkeni menen de salıstırmalı túrde olardın hár qaysısı óz aldına ǵárezsiz.

Suwı qumaytlanǵan bir ázim dárya, Ruxım arqalı aǵıp baradı.

Demikken eń sońǵı balıqlar onda, Eseńkirep qalash qaǵıp baradı.

Burqıp aqqan ılay suwda sayranlap,

Dáryadan teńizge bulqınıp oynap, Erkin túser edi. Joq endi ol waq.

Suwı kesilgen soń naǵıp baradı(1

Qosıq uslayınsha dawam etedi. Pikirdiń bir segizlikten ekinshisine ótiwi de biazar. Shayır Aral teńiziniń búgingi apatshılıǵın jetkeriw ushın ózinshe bayanlaw usılın tańlaǵan. Onda oyshań, dártli lirik qaharman-nıń teńiz kelbetine qarap ah urıwları, teńizdiń keshegesi hám búgingi kúngi haywanatlar, quslar, ósimlikler dúnyası haqqında oylanıwları h.t.b. ózine tán bolǵan hám sulıw formada jetkeriledi.

Shayırdıń «Tók tawındaǵı oylar» qosıǵı kompoziсiyalıq, bántlik qurılısı, pikirdi jetkeriw usılı boyınsha da ózgeshe. Qosıqta qatarlar a,a,b,a,v,a,g,g formasında uyqasadı. Qosıq ulıwma 34 segizlikten ibarat bolıp, oǵan dáwir, zaman, ómir haqqında shayırdıń analitikalıq oy-pikirleri jámlengen. Qosıqta pikir aǵımı bir segizlikten ekinshisine tábiyiy halında awısadı, birindegi pikir

1 Yusupov I.Alasatlı dúnya bul, Nókis, "Q-qstan", 1987, 18-b.

182

ekinshisinde dawam etedi.

O tuwǵan jer( Sen nelerdi kórmediń, Kóp kórgenseń kúshlilerdiń ermegin, «Iskenderdiń shaqı bar» dep qudıqqa, Nege adamlar baqırǵanın serledim.

Kúshlilerge qosıǵımdı bersem de, Senlik watan muhabbatın bermedim. Seniń ıshqıń kewilge nur quyǵanday, Sútilmegiń saǵındırǵan Ziywarday.1

Shayırǵa tán bolǵan súwretgerlik bul shıǵarmasında da qatnasadı. Ulıwma segiz qatarlı qosıqlar waqıyalı shıǵarmalarǵa kóbirek mas túsetuǵını usı shıǵarma arqalı da kórinedi. Sebebi, bul forma shayırǵa pikirdi dúrkin-dúrkin etip jetkeriwge múmkinshilik jaratadı.

Házirgi qaraqalpaq lirikasında 12, 16 qatardan toplap qosıq dóretiw tájiriybesi kóp ǵana shayırlarda ushırasadı. Biraq olar 6,7,8 qatarlı qosıqlarday anıq bántlik qurılısqa iye emes. Olar belgili bir uyqas dúzilisi arqalı baylanıspaǵan. Sonlıqtanda olardı bánt sıpatında qarastırıp talqıǵa tartıp otırmadıq.

Ulıwmalastırıp aytqanda házirgi qaraqalpaq poeziyasında shayır-lardıń qosıqtı bántke jiklewi boyınsha bir qatar kórkem izlenislerin baqlawǵa boladı. Eń kishi - eki qatarlı qosıqtan baslap segiz qatarlı qosıqqa (musamman) shekem ushırasadı. Bul bántlik formalardıń hár qıylı túrlerin hám olardıń jasalıwın kórip óttik. Sırtqı forması boyınsha bántler uyqastıń qatarlarǵa jaylasıwına qarap dúziledi. Biraq bánttiń eń baslı kriteriyalarınıń biri sıpatında mazmundı ózinde jámlew, alıp júriw imkaniyatı esaplanadı.

Sonday-aq kópshilik jaǵdayda bánttiń túri lirikalıq shıǵarma-nıń janrına da tikkeley tásir jasaydı. Máselen, hár eki

2 Yusupov I. Begligińdi buzba sen, Nókis, "Q-qstan", 1995, 78-b.

183

qatarı óz aldına bántti quraytuǵın eki qatarlı qosıqlar hám úsh qatarlı qosıqlardıń kólemi kishi bolsa, kerisinshe altı, segiz qatarlı qosıqlar kólemi úlken shıǵarmalardı jaratadı. Hámme janrlarda hám túrlerde qollanıla beretuǵın eń universal bánt - bul tórt qatarlı qosıq (murabba) bánti bolıp qalmaqta. Ulıwma qaraqalpaq poeziyasınıń eń tiykarǵı bántlik forması sıpatında tórt qatarlı qosıq bir neshe túrge iye hám ol lirikalıq, epikalıq shıǵarmalarda da teńdey ónimli qollanılıp kiyatır.

Házirgi qaraqalpaq poeziyasında usınday belgili bántlik formadaǵı qosıqlar menen qatar bántsiz qosıqlar da (erkin qosıq, nasırıy qosıq) payda bolmaqta. Olardıń salıstırma salmaǵı kóbeyip baratırǵanı menen bántli qosıqlar tiykarǵı qosıq forması

Solay etip, házirgi qaraqalpaq lirikası qosıq qurılısınıń belgili baǵdarları boyınsha ǵana baqlawlar, izertlewler alıp bardıq. Írǵaq, ólshem máselelerin óz aldına izertlew, ulıwma qosıq qurılısı elementleriniń milliy dáreklerin, payda bolıw hám qáliplesiw jolların da izertlew zárúrligi bar.

Házirgi qaraqalpaq ádebiyatında qosıq qurılısınıń barlıq tarawları boyınsha da izertlew obektleri jetkilikli. Bul demek, biziń milliy poeziyamızdıń erjetkenligin,

ósip-rawajlanǵanın ańlatadı. Biz alıp barǵan baqlawlarımız barısında qosıq qurılısı tarawları - uyqas, bánt boyınsha shayırlardıń jańa úlgi, formalar ústinde jumıs alıp baratırǵanın gúzettik. Bunda I.Yusupovtıń jetekshilik xızmeti ayrıqsha kózge túsedi. Bul tarawda da shayırdıń mektebi qáliplesken, onıń dawam ettiriwshileri kóp.

KÓRKEM FORMA SÍPATÍNDA

1-BÓLIM. LIRIKALÍQ TOMLAMDÍ DÚZIWDIŃ TEORIYALÍQ

TIYKARLARÍ

XX ácirde qaraqalpaq ádebiyatı kórkem formalardıń, túrlerdiń, janrlardıń rawajlanıwında ádewir nátiyjelerge eristi. Usı ásirdiń 20-jıllarınan baslap proza, dramaturgiya óziniń payda bolıw qáliple-siw dáwirin basınan keshirgen bolsa, aradan kóp ótpey-aq usı ádebiy teklerdiń hár qıylı túrleri, janrları júzege shıqtı. Ásirdiń 20-30-jıllarında ádebiy proсestiń rawajlanıwı sonshelli tezlesti, endi ádebiyat ózimizde burınnan bar bolǵan dástúrlerdi rawajlandırıw menen birge dúnya ádebiyatında qáliplesken dástúrlerdi ózine qabıllay basladı. Buǵan baspa stanoginiń tásiri, álbette, kúshli boldı.

Dúnya júzlik ádebiyattan qabıllanǵan dástúrlerdiń biri kórkem ádebiy toplamlar, jıynaqlar basıp shıǵarıw dástúri edi. Álbette, qara-qalpaq ádebiyatında kitap, toplam dúziw dástúrleri XX ásirdiń 30-jıl-larınan burın bolmadı dep úzil - kesil tastıyıqlaw qıyın. Sebebi, ele XÚIII ásirde-aq Jiyen Jıraw «Posqan el», «Ullı taw» atlı epikalıq shıǵarmaların dóretti. Bul xalıq turmısınıń, tariyxınıń úlken bir bólegin kórkemlep sáwlelendiriwge umtılıwdıń kórinisleri edi. Bunda anıq tematika, ideya átirapına kórkem ómirdi jámlew, usı arqalı qaharman obrazların jaratıw, syujetlik, kompoziсiyalıq baǵdardı payda etiw hám bulardıń hámmesiniń artında avtordıń dóretiwshilik niyeti, maqseti, oy-pikiri turǵanın kóremiz. Bul, álbette, kórkem ádebiy toplam, kitap dóretiwge umtılıwdıń ózinshe kórinisleri edi. Sondayaq XIX ásirde Kúnxoja bir tematikaǵa, ideyaǵa óziniń bir qatar lirikalıq shıǵarmaların arnadı. Máselen, onıń «Umıtpaspan», «Túye ekenseń»,

«Oraqshılar», «Shopanlar» qosıqları usınday baǵıtta jazılǵan. Onda

185

shayır ómirdi epikalıq baǵdarda lirikalıq usıl arqalı súwretlegen. Bul shıǵarmalarǵa waqıya, hádiyseler qatnasadı hám biri ekinshisindegi waqıyalardı, hádiyselerdi tolıqtırıp otıradı. Ájiniyaz, Berdaqqa kelip bul dástúr-ómirdegi hár qanday qubılıslar boyınsha bir neshe lirikalıq shıǵarmalar dóretiw dástúri tolıq qáliplesti.

Biraq, ádebiyattanıw iliminde kórkem-ádebiy toplam sıpatında baspa-dan basılıp shıqqanları ǵana tán alındı. Usı kóz qarastan alıp qara-ǵanda qaraqalpaq ádebiyatında birinshi lirikalıq toplamlar tek XX ásirdiń 30-jıllarınan baslap jarıqqa shıqtı. T.Seytmuratovtıń «Oktyabr sawǵası» (1933), I.Fazılovtıń «Jeńis jolında» (1934), J.Aymurzaevtıń «Qosıq-lar» (1935), A.Begimovtıń

«Jeńisten jeńiske» (1935), D.Nazbergenovtıń «Baxıt nurı», «M.Dáribaevtıń» «Qosıqlar» (1937) h.t.b. lirikalıq toplam dúziwdiń dáslepki tájiriybelerinen edi. Tilekke qarsı, bul dáwirde lirikalıq toplam dúziw tájiriybesiniń bolmaǵanlıǵınan, atı atalǵan avtorlardıń ádebiyatqa jańa kirip kelgenliginen, sonlıqtan da toplamǵa saylap alıw ushın shıǵarmalarınıń kemisliginen bul toplamlardıń kórkemlik dárejesi tómen boldı. Sonday-aq jeke qosıqlardıń atamasında da «Jeńis», «Oktyabr», «Lenin» degen sózler kóp qaytalandı. Shıǵarmalar da usı túsiniklerdiń átirapında dóretildi. Bul jaǵdaylar jeke shıǵarmalardıń da, lirikalıq toplamlardıń da kórkemlik qunın ele de tómenletti.

Al 1970-2000 jıllarda qosıqlar toplamı avtor tárepinen qatań oylanılǵan hám shólkemlestirilgen birlik retinde, lirikanıń eń keń taralǵan janrlıq formasına, poetikalıq pikirlewdiń ózinshe bir norma-sına aylandı. Lirikanı iri dúrkin hám qosıqlar toplamına biriktiriw sońǵı 30-jıldaǵı ádebiy ómirdiń eń elewli qubılıslarınıń biri bolıp tabıladı hám ol tereń teoriyalıq pikirlewdi talap etedi.

Lirikalıq toplam dúziw prinсipleri, bul saladaǵı ayırım

186

táji-riybeler boyınsha orıs ádebiyatında bir qatar ilimiy miynetler hám pikirler payda boldı. Ásirese, sońǵı jılları bul baǵdarda arnawlı jumıs islegen L.V.Sumatoxina, O.A.Lekmanovtıń miynetlerin atap ótiwge boladı.1 Ulıwma orıs ádebiyatında lirikalıq toplam, qosıqlar kitabın dúziw máselesine baǵıshlanǵan pikirlerdi bir qatar avtorlardıń miynet-lerinde gezlestiremiz. Máselen, V.Ya.Bryusov, L.Ya.Ginzburg, Yu.N.Tınyanov, M.M.Baxtin, L.I.Timofeev, M.Cvetnova, E.G.Etkind, A.Axmetova, D.C.Lixa-chev, B.Pasternak, I.V.Fomenko h.t.b. avtorlar lirikalıq toplamnıń tábiyatı, onıń qosıqlar kitabınan, shayırdıń saylandı shıǵarmalar topla-mınan, tolıq shıǵarmalar jıynaǵınan ayırmashılıǵı, lirikalıq toplam dúziw prinсipleri boyınsha ózleriniń pikirlerin, teoriyalıq juwmaq-ların bildirgen. Shayırlardıń lirikalıq toplamlardı dúziwge qatnası boyınsha O.A.Lekmanov biz joqarıda atap ótken miynetinde qızıqlı pikirdi keltiredi.

«A.S.Pushkin lirikalıq toplamlardı janr sıpatında

qabıllamadı hám óziniń poetikalıq jıynaqlarınıń kompoziсiyasına ayrııqsha dıqqat bólip otırmadı Kerisinshe,

Delovich hám Lermontov ózleriniń poeti-kalıq jıynaqlarınıń kompoziсiyasına úlken dıqqat bóldi. ... Delovichtiń 1929-jılı júdá oylanılıp hám kórkem dúzilgen qosıqlar toplamı kompoziсiyalıq hám ishki birligi menen ayrıqshalanıp turadı. Lermon-tovtıń ózi tiri waqtında járiyalanǵan jalǵız qosıqlar toplamı da óziniń ishki birligi menen ózgeshe.2

Atap ótilgen hám basqa da miynetlerde lirikalıq toplam jekelikten góre ulıwmalıqqa, bólshekten góre pútinlikke umtılıwdaǵı avtordıń dóretiwshilik niyeti hám maqsetinen payda bolatuǵın kórkem-ádebiy múlk, dúnya ekenligi tastıyıqlanadı. Bul

1Sumatoxina L.V. Svoeobrazie poeticheskoy strukturı liricheskogo sbornika B.Pasternaka, diss.na sois.uch. step.k.f.n. M. 1998, Lekmanov O.A. Kniga stixov kak "bolshaya forma" v russkoy poeticheskoy kulturı nachala XX veka. O.E. Mandelshtam "Kamen" (1918), M. 1994.

2Sonda, str. 12.

187

jaǵınan lirikalıq toplam iri epikalıq shıǵarmalardıń (dástan, roman, povest, poema) tábiyatına jaqın. Sebebi, ondaǵı lirikalıq qaharmanlar waqıt hám keleshekke qatnası boyınsha da bir birine oǵada jaqın halatında jasaladı. Al ayırım jaǵdaylarda toplamnıń bastan aqırına shekem bir lirik qaharman háreket etiwi múmkin. Demek, oqıwshı epikalıq shıǵarmalardaǵıday pútin bir waqıyanıń, hádiyseniń dawamın oqıp atırǵanday keyipke enedi.

Tilekke qarsı, qaraqalpaq ádebiyatında elege shekem lirikalıq toplam, onıń dúziliw prinсipleri, tábiyatı haqqında ilimiy miynet payda bolma-dı. Sonlıqtan da biz óz jumısımızdıń bul bóliminde lirikalıq toplam jóninde pikir júrite otırıp, lirikalıq toplam ataması, toplamǵa alǵı sóz (avtordıń alǵı sózi, basqanıń alǵı sózi), epigraflar, lirikalıq toplamlardı dúziw prinсipleri (tematikalıq, janrlıq, xronologiyalıq), lirikalıq toplamnıń ulıwma poeziyalıq toplamnan ayırmashılıǵı, onıń ishki birligi máseleleri boyınsha bazı bir baqlawlarımızdı, ayırım teoriyalıq juwmaqlarımızdı usınbaqshımız.«Lirikalıq toplamda oqıw-shınıń birinshi bolıp (avtordıń familiyasınan soń) dıqqat awdaratuǵın nársesi-onıń ataması», degen edi O.A.Lekmanov biz joqarıda atap ótken miynetinde. (34-bet).

Shınında da kitaptıń ataması da úlken áhmiyetke iye. Sebebi, kitaptıń atamasıaq kópshilik halatlarda onıń yarım tabısın belgileydi. Sátli tabılǵan atama oqıwshını ózine shaqıradı. Kerisinshe, sátsiz, kúndelikli qollanıp júrgen atamalar arqalı toplam oqıwshınıń itibarı-nan tısta qalıwı múmkin. Sońǵı 30 jıl ishindegi lirikalıq toplamlardı analizlep qaraǵanımızda oǵan atama qoyıwdıń úsh túrli usılı bar ekeni málim boldı.

1. Shayırlardıń yubileylerine baylanıslı onıń saylandı shıǵarma-larınıń toplamları jarıq kórgende (tilekke qarsı, bizde ele hesh bir shayırdıń shıǵarmalarınıń tolıq jıynaǵı baspadan shıqpadı) kitaptıń ataması sıpatında shayırdıń atı, familiyası

188

qoyılıp oǵan túsindirme retinde saylandı shıǵarmalarınıń eki,úsh tomlıǵı yamasa

shıǵarmaları engiziledi. Sonlıqtan da olar oqıwshılarda úlken qızıǵıwshılıq tuwdıradı hám kitap dúkanlarında kóp irkilmeydi.

2.Toplamǵa engizilgen shıǵarmalardıń birewiniń ataması kitapqa atama

sıpatında tańlap alınadı. Bunday toplamlarǵa M.Seytniyazovtıń «Bir gápim bar», 1987, K.Raxmanovtıń «Tań ashıǵı», 1978, G.Esemuratovtıń «Alaqanımdaǵı sızıqlar», 1981, K.Karimovtıń «Meniń terezelerim», 1985, X.Dáwletnazarovtıń «Sen jaqsı qızsań», 1988, «Ashıq bolmaǵan kim bar», 1991, «Álwidaǵ muhabbat, álwidaǵ», 1993, M.Jumanazarovanıń «Elim dep eńiremeseń», 1992, H. Ayımbetovtıń «Úlken shańaraq», 1991, B.Genjemura-tovtıń,

«Saratan», 1989, M.Berdievtıń «Haqıyqatlıq», 1992, Máńgilik reńler, 1996, h.t.b. kitaplardı kirgiziwge boladı. Bunday toplamlar avtor tárepinen baspaǵa tayarlanǵanda asıǵıslıqqa jol qoyılǵanın, avtordıń óz shıǵarmalar toplamına dóretiwshilik penen qatnas jasay almaǵanlıǵın ańlatadı. Al ayırım jaǵdaylarda bunday atamalardıń da sátli shıqqan-lıǵınıń gúwası bolamız.

3. Toplamnıń ataması oǵan engizilgen shıǵarmalardıń hesh qaysısı-nıń da ataması emes. Ol shayır tárepinen ulıwma toplamdaǵı shıǵarmalar-dıń mazmunın, xarakterin ashıp beriiw ushın qollanıladı. Máselen, I.Yusupovtıń «Dáwir samalları»,

1982,

«Alasatlı dúnya bul», 1987, «Duzlı samallar», 1988, «Kewildegi keń

1.Yusupov.I. Shıǵarmalarınıń eki tomlıǵı,I-II-tom, Nókis, 1978, 1979-jıllar, Tańlawlı shıǵarmalarınıń eki tomlıǵı, I-II tom,Nókis,1991 ,1992-jıllar.

2.Jumamuratov T.Shıǵarmalarınıń 3 tomlıǵı, I-II-III-tomlıǵı, Nókis, 1972. 3 Seytjanov T.

Shıǵarmaları, eki tomlıq, I-II.tom, Nókis,1992 ,1993-jıllar. 4 Izbasqanov J.Saylandı shıǵarmaları,I tomlıq Nókis,1999.

1 Qayıpnazarov B.Shıǵarmaları,I tomlıq, Nókis,1993.

189

dúnya», 1989, «Úmit jaǵısı», 1990, Sh.Seytovtıń «Jollar», 1987, D.Aytmuratovtıń «Men shınlıqtı súydim, olsız hesh nársede qádir yoq», 1988, J.Izbasqanovtıń «Lirika dápterinen», 1982, «Ómirge qushtarlıq» 1987, S.Ibragimovtıń «Besinshi máwsim», 1986, «Jer menen aspannıń aralıǵında», 1990, B.Genjemuratovtıń «Oq qadalǵan ay», 1997, N.Tóreshovanıń «Sáwir samalı», 1988 atlı qosıqlar toplamları-nıń ataması, mine, usınday izlenisler nátiyjesinde qoyılǵan. Bul avtorlardıń óz toplamların baspaǵa tayarlawǵa ayrıqsha itibar berip, dóretiwshilik qatnas jasaǵanlıǵı kórinip tur. Ásirese,

«Alasatlı dúnya bul», «Duzlı samallar» «Besinshi máwsim», «Oq qadalǵan ay» atamaları oǵada sátli qoyılǵan. Olar toplamǵa engizilgen shıǵarmalardıń ishki birligin támiynlew menen birge olardıń ulıwma mazmunınan kelip shıqqan. Sondayaq sátli tabılǵan kórkem atamalar oqıwshıda oǵan degen qızıǵıwshılıqtı, súyispenshilikti payda eteri sózsiz.

Lirikalıq toplamnıń ózinsheligin belgileytuǵın jáne bir belgi - oǵan jazılatuǵın alǵı sóz. Alǵı sóz eki túrli formada gezlesedi.

1.Avtordıń alǵı sózi.

2.Basqanıń alǵı sózi .

Avtordıń óz shıǵarmalar toplamına óziniń alǵı sóz jazıwı - bul avtordıń ádebiyat maydanında ádewir tájiriybege iye bolıp, ádebiy proсess, kórkem ádebiyat haqqında pikir ayta alıw múmkinshiligi payda bolǵannan keyin yaki bolmasa belgili bir milliy ádebiyattıń jetekshi-leriniń birine aylanǵannan soń júzege asatuǵın qubılıs. Bunday alǵı sózdi atı dúnyaǵa belgili bolıp ketken shayırlar A.A.Blok, V.V.Mayakov-skiy, O.E.Mandelshtam, M.I.Cvetaeva, B.L.Pasternak, A.A.Axmetova, A.T.Tvardovskiy, I.A.Brodskiy h.t.b. ózleriniń lirikalıq toplamlarına jazǵan. Olar tek óz dóretiwshiligine, sol lirikalıq toplamına pikir bildirip qalmastan, ulıwma kórkem ádebiyat haqqında pikirleydi, áhmiyetli

190

teoriyalıq pikirlerdi alǵa súredi.

Házirgi ózbek ádebiyatında bunday qubılıs Erkin Vaxidov, Abdulla Aripovlardıń dóretiwshiliginde kóbirek ushırasadı. Máselen, A.Aripov-tıń 2000,2001-jılları baspadan shıqqan tańlamalı shıǵarmalarınıń tórt tomlıǵınıń 1-tomında jazǵan alǵı sózin keltirip ótiwge boladı. Shayır óziniń alǵı sózin tuwılıp ósken awılın obrazlı súwretlewden baslap, ádebiyat degen sırlı dúnyaǵa dáslepki qızıǵıp qarawları, oǵan qaray atlaǵan tuńǵısh qádemi, ádebiyattaǵı ustazları, qısqasha dóretiwshilik jolı haqqında jazadı.

1 Bul kishkene ǵana kiris maqalanıń, ásirese, ádebiyatqa endi ǵana

kirip kiyatırǵan jas talant iyeleri ushın dáslepki úyreniw mektebi bolatuǵını sózsiz. Qaraqalpaq ádebiyatında lirikalıq toplamǵa alǵı sóz jazıw I.Yusupov

dóretiwshiliginde gezlesedi. Shayırdıń 1992-jılı baspadan shıqqan tańlamalı shıǵarmalarınıń II tomlıǵınıń I tomında, 1997-jılı járiyalanǵan «Búlbil uyası» kitabında hám 1986-jılı orıs tilinde jarıq kórgen «Stremlyus vsey dushoy» dep atalatuǵın toplamında shayır tárepinen alǵı sóz jazılǵan. Avtor bul alǵı sózlerinde óz dóretiwshiligi haqqında pikir júritpesten qosıq janrı Batıs hám shıǵıs ádebiy dástúrleri, olardıń sintezi jóninde de, ádebiyattaǵı, sonıń ishinde lirika janrındaǵı dástúrler, jollar, usıllar, mektepler tuwrasında ádebiyatta ádewir tájiriybelerge iye shayır sıpatında óz pikirin, teoriyalıq juwmaqların bildiredi.

«... Sóytip, házirgi zaman qosıq óneri jer júzlik poeziya tájiriybe-leriniń sintezinen tuwılǵan óner bolıp tabıladı.

... Shayırlarımız arasında tek óz jolın sıylawday shekleniwshilik bizde ushırasıp turadı. Olay etpew kerek. Jolıń ózińdiki, sol jolǵa qosıǵıńdı jaza ber. Biraq basqalardı «meniń jolıma kirmediń» dep ayıplama. Barlıq jollardı da húrmetlew kerek, óytkeni, báriniń de óz jolawshıları bar.