- •Mazmunı
- •1. Html tiykarları 6
- •3. JavaScript tiykarları 96
- •4. Php tiykarları 104
- •5. Maǵlıwmat bazalar 160
- •1. Html tiykarları
- •1.1. Webqa kirisiw. Internet tarmaǵıniń tiykarǵı túsinikleri.
- •1.1 Suwret. Domen dárejeleri
- •Internettegi korporativ sistemalar.
- •1.2. Html tiykarları. Dokumenttiń stukturası.
- •1.3 Suwret. Kodlaw usılın tanlaw aynası
- •1.3. Kórinisler, dizimler, siltemeler
- •1.4 Suwret. Brauzerdegi súwrettiń kórinisi hám ashilǵan xabarlandırıw
- •1.4. Kesteler
- •1.7 Suwret. Quramalı keste
- •1.5. Formalar
- •2.1 Súwret. Tegdi stillew. Kishkene aynada tegtiń dáslepki kórinisi.
- •2.1. Stiller kestesini import qılıw.
- •2.2. Identifikatorlar (id)
- •2.3. Klasslar
- •2.5. Css selektorlar
- •2.2 Suwret. Awladlar selektorına mısal
- •2.3 Suwret. Perzent selektorlınan paydalanıw
- •Identifikatorlarǵa iye selektorlar
- •2.4 Súwret. Html-kod bólimleri hám olarǵa qollanilǵan css-qaǵıydalar
- •2.6. Ólshemler
- •2.5 Súwret. Bir nátiyjege alıp keletin hár túrli ólshem birlikleri
- •2.7. Shrift hám tekst bezeliwi
- •2.6 Súwret. Shrift tańlaw.
- •2.7 Súwret. Tórt baslama úlkenligin hám abzats úlkenligin sazlaw
- •2.8 Súwret. Bar bolǵan stil hám bezewdiń qaǵıydalarına mısal.
- •2.9 Suwret. Tekstti formatlaw
- •2.9. Elementlerdi jaylastırıw
- •2.10 Súwret jaylastırıwdıń túrli usillarınan paydalanıw.
- •2.10. Bloklı model hám bettiń maketi
- •2.11 Súwret. Keste maydaniń enine maslasip keńeyedi
- •2.12 Súwret. Tolıq hám qısqartılǵan jazılǵan shegaralardı belgilew qaǵıydaları
- •Ishki boslıqlardı sazlaw
- •2.13 Súwret. Kiritwdiń hár túrli mánislerin obyektke qollaw.
- •3. JavaScript tiykarları
- •3.1. Tiykarǵı túsinikler
- •3.2. Asinxronlı skriptler: defer/async
- •4. Php tiykarları
- •4.1. Php tariyxı.
- •4.2. Php imkaniyatları.
- •4.3. Ózgeriwshiler hám konstantalar.
- •Isset() funkciyası
- •Var_dump() funkciyası
- •4 Mısal. Formalardıń quramalı ózgeriwshileri
- •4.5. Cookies
- •4.6. Tákirárlaw operatorları
- •4.7. Massivler
- •4.8. Qatarlar menen islesiw funkciyaları
- •4.9. Formatlı shıǵarıw funkciyası
- •4.10. Tekst blokları menen islewshi funkciya
- •4.11. Qatardı biriktirıwshı/bólıwshı funkciya
- •Implode(var, param)
- •1.Zend Framework
- •2. CakePhp
- •3. Kohana
- •4. Codeigniter
- •5. Symfony
- •5. Maǵlıwmat bazalar
- •5.1. MySql haqqında.
- •5.2. Relyatsion maǵlıwmatlar bazaları
- •5.3. Indeksler
- •5.3. MySql serverine baylanısıw
- •5.4. Sql tili
- •Insert into…values
- •5.5. MySql menen islesiw
1.4 Suwret. Brauzerdegi súwrettiń kórinisi hám ashilǵan xabarlandırıw
IMG elementiniń basqa da súwrettiń kórsetiliwine hám olardıń xarakteristikasına juwap beretuǵın atributların kórip shıǵamız. Kitapqa kiritilmegen atributlardı HTML 4.01 spetsifikasında ózińiz kórip shıǵıwıńızǵa boladı.
Súwrettiń ólshemileri: heigh hám width atributları
Height hám width atributları súwretti júklewge shekem súwret ushın kerek bolǵan jerdi ajıratıp alıwdı brauzerge kórsetpe beredi. Bunday jaǵdayda súwret júklenip bolmaǵansha hám óziniń ornın iyelemegenshe berilgen ólshemler menen bos jerdi shıǵarıp beredi. Bunnan tısqarı bul atributlar HTML arqalı súwrettiń ólshemin ózgertiw ushın paydalanadı.
Súwrettiń uzinlıǵın hám enin úlkeytiwge hám kishireytiwge boladı. Mánislerin piksellerde yamasa ana elementine (IMG elementi qoyılǵan konteyner) salıstırmalı payzlarda kórsetiw jolǵa qoyılǵan. Width yamasa height atributlarınıń tek ǵana birewi qosılsa súwrettiń proporcisyası saqlanadı. Brauzer bunda onıń birinshi biyikligin hám enin anıqlaw ushın súwrettin tolıq júkleniwin kútip turadı. Súwrettiń ólshemin bergenine qarap betlerdi júklew bir qansha tezlesedi, sebebi brauzer onı qabıllaǵannan soń hár bir súwrettiń ólshemin esaplawı shárt emes. Keying mısalda 300 hám 200 piksellerge mas bolǵan súwrettiń biyikligi hám eni berilgen.
<IMG src="http://www.images.uz/images/image.jpg" alt="qandayda bir súwret" width="300" height="200">
Súwrettiń kartaları: ismap hám usemap atributları
Ismap atributı brauzerge súwret serverdiń súwret-kartası bolıp esaplanadı degen xabar beredi. Súwret-kartaları járdeminde bir súwrettiń har qanday jerine siltemelerdi qoyıwǵa boladı.
Parameter eki túrli variantlarda ámelge asırıladı – serverli hám klientli. Server variantın qollaǵan jaǵdayda brauzer tańlaǵan siltemeniń adresin qabıllaw ushın severge soraw jiberedi hám kerekli bolǵan maǵlıwmatlar menen juwaptı kútedi.
Bunday jol nátiyjeni kútiw ushın qosımsha waqıt hám hár bir súwret-kartası ushın jeke fayllar kerek boladı. Bunnan basqa kordinatalar tek ǵana grafikalıq ortalıqta mániske iye, sonlıqtan bunday kórinistegi siltemeler tek grafikalıq brauzerlar paydalanıwshılar ushın qolay, ol degeni saytqa kiriwine qarsı tásir etedi.
Usemap atributı belgili MAP elementi arqalı klientli siltemeler kartasın kórsetedi. Bul atributtıń mánisi sıpatında bilginiń atı, bul at MAP elementine mas túrde name atributına berilgen bolıwı kerek.
Siltemeler
Gipertekstli siltemeler Web-tegi basqa hújjetler menen baylanıstırıw ushın kerekli. Olardı jazıw ushın anchor (kóshki) dep atalıwshı <a> tegi qollaniladı.
Gipersiltemelerdi jaratıw
Bul mısal HTML hújjetinde siltemelerdi qalay jaratıwın kórsetedi:
<html>
<body>
<p>
<a href="page1.htm">Bul tekst</a> usi web-sayttaǵı bir betke silteme bolıp tabıladı.
</p>
<p>
<a href="http://www.umail.uz/">Bul tekst</a> dúnya júzlik órmekshidegi betke silteme bolıp tabıladı.
</p>
</body>
</html>
Súwretler silteme sıpatında
Bul mısal súwretti silteme kóriniste qalay paydalanıwdı kórsetedi:
<html>
<body>
<p>
Jáne de súwretti silteme kóriniste paydalansa da boladı:
<a href="http://www.umail.uz/">
<img border="0" src="logo.png" width="285" height="52">
</a>
</p>
</body>
</html>
Gipertekstlerdegi silteme tegleriniń jazılıwı
Anchor (kóshki) dúnyanıń tarmaǵındaǵı hár qanday resursları menen baylanıstıradı: HTML diń betleri, súwretleri, dawıslı faylları, videoklipler h.t.b. menen.
Gipertekstli siltemeleniń sintaksisi tómendegishe:
<a href="url">silteme teksti</a>
Href atributı járdeminde hújjettiń mánzili kórsetiledi.
<a href="http://www.tatunf.uz/">TITU Nókis filialına xosh keldińiz!</a>
Tap usinday sintaksis ishki papkaǵa ótiw ushın qollanıladı, mısal ushın tatunf.uz saytında “járdem” papkasına ótiw ushın tómendegishe kod paydalanadı:
<a href="http://www.tatunf.uz/help/">TITU NF járdemshi beti</a>
Hár dayım ishki papkaǵa ótiw ushın siltemeniń sońında “/” qoyılıw kerek. Eger silteme href=http://www.tatunf.uz/help kóriniste bolsa onda HTTP serverine eki soraw jiberiledi yaǵnıy server mánzilge “/” belgisin qosadı hám href=http://www.intuit.ru/help/ usi kóriniste tazadan soraw jiberedi. Bunday shaqırıw help papkasınıń ishinde index.html betin shaqırıp aladı, yamasa web-serverdiń sazlanıwınan baylanıslı basqa faylǵa múráját etedi. Target atributı járdeminde silteme kórsetip atırǵan hújjetti qay jerde ashıw kerekligin anıqlap aladı. Mánis sıpatında bazi bir freymlarda bar bolǵan atti yamasa dizimnen ótken atlardı kórsetiw kerek boladı, olar tómednegishe:
_self – href parametrinde kórsetilgen hújjet hárekettegi freymde ashılıw kerekligin kórsetedi;
_parent – hújjet usı freymnıń ana freyminde kóriniw kerekligin kórsetedi;
_top – hújjet sol barlıq freym strukturalardıń ana aynasında kóriniw kerekligin kórsetedi;
_blank – hújjet jańa aynada kóriniw kerekligin kórsetedi.
<html>
<body>
<a href="http://www.tatunf.uz/" target="_blank">Muhammed al-Xorazmiy atındaǵı TITU Nóks filialina xosh keldińiz!</a>
<a href="http://www.tatunf.uz/" target="_parent"> Muhammed al-Xorazmiy atındaǵı TITU Nóks filialina xosh keldińiz!</a>
<a href="http://www.tatunf.uz/" target="_top"> Muhammed al-Xorazmiy atındaǵı TITU Nóks filialina xosh keldińiz!</a>
<a href="http://www.tatunf.uz/" target="_self"> Muhammed al-Xorazmiy atındaǵı TITU Nóks filialina xosh keldińiz!</a>
</body>
</html>
Bettiń ishindegi anıq bir bólimge ótiw ushın gipertekstli siltemeniń a teginiń name atributı qollanadı, bunıń járdeminde atli kóshki jaratıladı.
<a name="label">atqa iye kóshkige silteme</a>
Berilgen mısalda hújjettiń ishinde ózine tán belgi (метка) jaratıladı, sonda da atli kóshki brauzer aynasinda súwretlenbeydi.
Kóshkiniń belgilengen jerine ótiw ushın # belgisi qollaniladı hám URL niń sońinda kóshki atı tómendegishe boladı:
<a href="page1.html#label"> kóshkige ótiw </a>
Eger brauzer shaqırılıp atırǵan betten kóshkini taba almasa, onda hújjettiń bası ashıladı, bunday jaǵdayda da qátelik bolǵanlıǵı haqqında xabar berilmeydi.