16. Соматометрия. Дене ұз өлшеу

Физикалық дамуды анықтауға соматометрия, соматоскопия, физиометрия көрсеткіштерді қолданады.

Cоматометрия. Дене ұзындығын ростометр немесе антропометр арқылы өлшейді. Құлақтың бұрышы мен көздің шеткі қыры горизонтальды сызғыштың бойында болуы керек, бас нуктесінің дәл өлшемі – 0,5 г дейін, дене массасын медициналық таразының көмегімен өлшейді, ол үшін бала таразының ортасында медициналық жұмысшыға қарама-қарсы жағдайда болуы тиіс, дәл өлщемі – 100 г дейін.

Гигиена детей и подростков. Руководство к практическим занятиям. Под ред В.Н. Кардашенко. 10 бет

17. Биологиялық жас, оның критерийлері.

Биологиялық жас - организмнің морфологиялық және функционалдық даму деңгейі. Биологиялық жас түсінігі, күнтізбелік жас денсаулық жағдайы және қарт адамның еңбек ауырлығын анықтау жеткіліксіз деп түсіндіріледі. Биологиялық жас организмнің зат алмасу, құрылыстық, функционалдық, регуляторлық маңызды ерекшеліктерімен анықталады. Денсаулық жағдайына баға беру әдісі биологиялық жастың организмнің ішкі шартын және патологиялық өзгерістердің болуын көрсетеді. Қартаю кезіндегі биологиялық жастың басты белгілері – маңызды өмірлік функциялардың бұзылысы, бейімделу диопазонының кішірейуі, аурудың пайда болуы мен өлу мүмкіндігінің жоғарлауы немесе өмір сүру ұзақтығының төмендеуі.

Биологиялық жасты анықтау критерийлері:

- Жетілу (екінші жыныстық белгілерімен бағаланады.)

- Қаңқалық жетілу (қаңқаның сүйектену сатысы мен мерзімі)

- Тістің жетілуі ( сүт және тұрақты тістердің мезгілдік шығуы)

- Интеллктті жетілу ( жеке түрдегі даму деңгейі)

Гигиена детей и подростков. Руководство к практическим занятиям. Под ред.проф. В.Р.Кучмы 9-11 бет

18. Дене дамуының акселерациясы мен ретардациясы.

Балалар дамуындағы барлық сатылар биологиялық заңға тәуелді. Бірақ даму және өсу қалпы орта есеппен сәйкес келмейді. Нәтижесінде баланың күнтізбелік және биологиялық жас арасында сәйкес келмеушілік байқалады.

Акселерация. (латынша accelarae- жылдамдық) балалар мен жасөспірімдер ағзасының физикалық дамудың жылдамдығы мен функциялық жүйенің жетілуі. Акселерация себептері:

-ғылыми-техникалық прогресс

-қазіргі өмірлік қалпы: халықтың урбанизациялануы,ірі қалалардағы ақпараттың көптігі

- халықтың миңрациялануы, аралас неке санының көбеюі

- Тамақтану сапасы мен медициналық қызметтің жоғарлауы

- Радиоактивті фонның әскери,техникалық табиғи процесс нәтижесінде көбеюі.

Ретардация (латынша үдеу) қайтымды акселерация құбылысы. Балалар мен жасөспірімдер ағзасында физикалық даму мен функционалдық жүйенің тоқтап қалуы. Психологияда ретардация түсінігі балалардың интеллектуалды артта қалуымен сипатталады.

Гигиена детей и подростков. Руководство к практическим занятиям. Под ред.проф. В.Р.Кучмы 30-32 бет

19. Дене дамуды бағалау әдістері.

Физикалық даму. Бала денсаулығы көрсеткіштерінің бірі болып табылады. Физикалық дамуды зерттеу балалар мен жасөспірімдер мекемелерінде жүргізілетін медициналық тексеріс кезіндегі денсаулық жағдайын зерттеумен қатар жүргізіледі. Осыған қатысты балалардың хронологиялық және соматикалық жасының сәйкестігі анықталады. Әртүрлі физикалық белгілердің гормониялық даму деңгейін анықтау дәрігерге аурудың дамуын және уақытында болжауға анықталған ауытқушылықты түзетуге мүмкіндік береді.Осы күнге дейін антропометриялық мәліметтер жинаудың екі әдісі бар.

Индивидуализирлеген әдіс- нақты бір баланы бір реттік немесе бірнеше жыл бойы анық дамуының биологиялық деңгейін болжау және оның морфофункционалдық жағдайының гормониялығын сәйкестеуші бағалау кестелерімен салыстыру арқылы зерттеу әдісі болып табылады.

Генерализденген әдіс – үлкен топтағы аймақты эко – гигиеналық бағалауға қолданылатын аудандық, жастық- жыныстық стандарттармен бағалау кестелерін жасау мақсатында жүргізілетін бірретік зерттеу. Әдіс осы аймақтағы балалардың физикалық дамуының диагнозтикалық қозғалысын осы аймақтағы денсаулық жағдайымен, дене шынықтыру сабақтарымен, тамақтанумен, өмір сүру жағдайларымен байланыстыра отырып зерттеуге мүмкіндік береді.

Гигиена детей и подростков. Руководство к практическим занятиям. Под ред. проф. В.Р. Кучмы 8-9 бет