43.Балалар мен жасөспірімдердің тамақтануының гигиеналық негіздері.

Балалардың тиімді тамақтануы, бақыланатын балалардың алдын ала тамақтану жағдайын бағалауды қажет етеді. Үш негізгі әдіс қолданылады: балалардың шын мәніндегі тамақтану және оған сәйкес энергияның жұмсалуын анықтау үшін, анкеталық-сұрастыру, салмақтық әдіс, сонымен бірге 24 сағаттық тамақтануды қайталау әдістері қолданылады. Анкеталық-сұрастыру әдісі алынған негізгі мәліметтердің ішінен тәулік бойы балаларға берілетін тағамдарды бағалаумен қорытындыланады. Арнайы өңделген анкеталарды алып, балаларға, ата-аналарына немесе қызметкерлер құрамы 1-7 күндегі тамақтану жағдайларына сипаттама беруі тиіс. Салмақтық әдіс – балаларға бір тәулік бойына қажетті барлық тағамдарды қатаң түрде сандық есеппен өлшеу 3-7 күн ішінде жүргізіледі. Емшек жасындағы балалардың тамақтану есебі ана сүтінен емгенге дейін және емгеннен кейін өлшеу жүргізіледі. Аралас және жасанды тамақтандырылатындарға қатаң түрде мөлшерлеп және сүт қоспалары перспективті бағалау 24 сағаттық тамақтануды қайталау әдісін қолдану арқылы жүргізіледі. Бұл анкетада бұдан бұрын тамақтану жағдайлары және алдағы тамақтану жайлы ақпараттары қосылады. Сұхбат алушы сұрастыруға белсене қатыса отырып және сұхбат берушімен бірге алдағы алты алты тәулікте қабылданатын тағамдар санын тұрақтандырып, арнайы кестелер мен альбом көмегі арқылы сипатын суреттеп, мінездеме береді. Сұхбат алушы алынған ақараттарды арнайы формаларға жазады. Алынған ақпарат сол формаларда келесі өңдеуеге дейін сақталады. Алынған ақпараттардағы тәуліктік тағамдардағы қажетті тағамдық заттар мен олардың энергиялық құндылығына баға беріледі.

(В.Р.Кучма «Гигиена детей и подростков» 200 бет)

44.Бір жасқа дейінгі балалардың тамақтану

Табиғи тамақтану. Бала 1 жасқа толғанша негізгі тамақ ретінде ана сүтін қабылдауы табиғи тамақтану деп аталады. Қазіргі кездегі әлемдегі барлық ғалымдардың пайымдауынша 1-жасқа (әсіресе алты айға дейін) дейінгі балалар үшін ана сүтімен тамақтанудың маңызы зор. Ол баланың тіндеріне генетикалық тұрғыдан сәйкес болып келеді де әлі толық жетілмеген бала ағзасының аллергендермен ерте кездеспеуіне ықпалын тигізеді. Ана сүті құрамында биологиялық белсенді заттар, гормондар, ферменттер, витаминдердің барлық түрлері, микро- және макроэлементтер, белок, май, көмірсулар, иммундық қорғаныш түрткілері (антиденелер) бар және олардың сандық және сапалық құрамы үйлестірілген болып келеді. Аралас тамақтану. Бір жасқа дейінгі сәбиді қосымша жасанды сүт қоспаларымен бірге ана сүтімен қоректендіру аралас тамақтандыру деп аталады. Аралас тамақтандыруға көшірудің басты себебі – ана сүтінің жеткіліксіздігі (гипогалактия, анасының бірқатар аурулары). Жасанды тамақтану. Жасанды тамақтандыру қазіргі кезде ең өзекті мәселелердің бірі боылп отыр. көптеген елдерде сәбилерін әр түрлі себептермен (көбіне қолы тимеуіне байланысты, сонымен бірге, сүттің жеткіліксіздігі немесе мүлдем болмауы) емізбейтін әйелдер саны өсіп келеді.

(С.К.Бермагамбетова «Гигиена питания детей и подростков» 21-26 бет).