Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
аза тілі. Тжір.нсау.DOC
Скачиваний:
0
Добавлен:
01.07.2025
Размер:
6.38 Mб
Скачать

2.Мәтінге алты сұрақ құрастырыңыз.

3.Берілген сөз тіркестерін пайдаланып сөйлемдер жазыңыз.

Саяхатқа шығу, шаңырақ шаттығы, дәстүрге айналған,көңілді орта,қонақ шақыру

4.Мәтінді оқып,ойды жалғастырыңыз.

Отбасы – әр адамның алтын ұясы.Отбасында белгілі дәстүрлер қалыптасуы керек. Ол отбасы үш­ін өте маңызды. Жақсы дәстүр отбасының мықты шаңыраққа айналуына тірек болады.Отбасылық дәстүрлерге отбасы мүшелерінің туған күнін атап өту, саяхатқа шығу, қонаққа бару,қонақ шақыру,мерекелік дастарқан жасау...

Сіздің отбасыңызда қандай дәстүрлер қалыптасқан?

Отбасы бақытты болу үшін отбасылық дәстүрлердің маңызы бар деп ойлайсыз ба?

5.Туған күн тойлау- жақсы отбасылық дәстүрлердің бірі. Отбасыңыздың бір мүшесіне

тілек жазыңыз.

5. Оқу және оқытудың әдістері: әңгімелесу, сұрақ-жауап, ой қорыту, сөйлеу, жаттығу

6. Әдебиеттер:

Негізгі әдебит:

1. Иманқұлова С., Егізбаева Н., Иманалиева А. Қазақ тілі оқу құралы.-Алматы, 2008ж.

2. Күзекова З. Қазақ тілінің практикалық курсы. – Алматы: Ғылым, 2009ж.

3. www.til.gov.kz (қазақ тілін жеделдетіп оқытуға арналған мультимедиалық кешен).

Астана, 2010ж.

4. Қазақ тілі кешені. Ф.Оразбаеваның жетекшілігімен. – Алматы.

5. Бектұров Ш., Бектұрова А. «Қазақ тілі» для начинающих. – Алматы, 1994ж.

Қосымша әдебиет:

1. Салқынбай А.Б., Абақан Е.М. Лингвистикалық түсіндірме сөздік.- Алматы: Сөздік, 2003.

2. Оралбай Н., Құрманәлиев Қ.А. Қазақ тілі – Алматы, 2007.

3. Адамбаева Ж.Д., Оңалбаева К.К. Қазақ тілі – Алматы, 1995.

4. Ақбаева Қ. Қазақ тілі – Алматы, 1996.

5. Нұрғалиева М., Құлмағамбетова Б. Қазақ тілі – Алматы, 1995.

6. Ерубаева А.Т. Заңгерлерге арналған қазақ тілі – Алматы, 2005.

7. Сүлейменова Э.Д.,Қадашева Қ.,Аханова Д.Қазақ тілі:оқу кешені–Алматы, 1996.

8. Б.Ж. Доскеева «Қазақ тілі» (медициналық оқу орындарына арналған)

9. А.Ш. Бектұрова, Ш.К. Бектұров «Казахский язык для всех»

7. Бақылау:

1. Тақырып бойынша 10 тест сұрақтарына жауап беру.

(Тест сұрақтары қосымша беріледі)

1. Тақырып №4, атауы: Қазақстандағы некеге тұру жүйесіндегі ұлттық салт-

дәстүрлер.

2. Сабақтың мақсаты:

Студенттердің ой-өрістерін, ойлау, сөйлеу қабілеттерін арттыру, сөздік

қорларын байыту.

3. Оқытудың міндеттері:

  • Студент білу керек:

- сабақтың тақырыбы бойынша мәтін мазмұнын;

- тақырып бойынша жаңа сөздерді

  • Студент істей білуі керек:

- жаңа сөздерді қолдана білуі;

- мәтінді аудару, мазмұндау, берілген тақырып аясында сұхбаттасу, мәтін

бойынша сұрақ құрастыру, сұрақтарға жауап беру.

4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:

1. Мәтінді оқып, аударыңыз.

Қазақстандағы некеге тұру жүйесіндегі ұлттық  салт-дәстүрлер.

    Қазақ халқы қыз бен жігіттің бас қосып үйленуін о бастан-ақ ата-ана, жақын-жуық, ел мүддесімен, өмірімен өзектес деп қараған. Сондықтан, әр ата-ана балаларын уақытында үйлендіріп, жақсы келін түсіруді мұрат тұтып, бұған тікелей басшы болған. Өйткені болашақ жас келін бір үйлі жанның, тіпті бір ауылдың тіршілігіне ұйытқы болған. Бүгінгі жас келін – ертеңгі өмірді жалғастырушы, ұрпақ әкелуші ана. Үйлену және үй болуға байланысты халқымыздың құда түсу, жаушы жіберу, құдаларды қарсы алу, есік-төр көрсету, ұрын келу, жасау беру, т.б.салт-дәстүрлері бар. Құда түсу – ерте дәуірден күні бүгінге дейін жалғасып кле жатқан жақсы, жарасымды дәстүр. Жігіттің әкесі немесе жақын туыстары қызы бар үйге құда түседі. Әке-шешесі ажар-көркіне ғана емес, адамгершілігіне, көргенді, өнегелі отбасынан шыққандығына үлкен мән береді.    Қыз әкесі келісім берген соң, құдалықтың жол-жоралғысы жасалады. Олар өте көп: құда аттанар, құда тарту, ат байлар, құйрық-бауыр жеу, т.б. Екі жақтың әкелері, шешелері бір-біріне «бауыздар құда, құдағилар»болады.   Ертеде екі достың әйелдері бір кезде ұл, қыз туса құда болып, «бесік құда» болу дәстүрі де бар.    Егер тұрмысы нашар, төлейтін қалың малы болмаса, қызын жігіт жақтың біреуіне беріп, «қарсы құда» да болған. Халқымыз жеті атаға жейін қыз алыспаған. Бұл дәрігерлер тұрғысынан  қан тазарту мәселесіне өте сай келеді деп дәлелденіп отыр.   Жаушы жіберу – қыз айттыруға баратын өкілді жіберу. Ол жөн-жосықты жақсы білетін, сөзге шешен, әзіл-қалжыңға жүйрік адам болуы керек.   Құдаларды қарсы алу – құда түскеннен кейін, қыз әкесінің шақыруы бойынша жігіттің әкесі бастаған он шақты сөзшең, әңгімешіл, домбырашы, әнші-жыршы адамдардың келуі. Осы жолы той жабдығы, қалыңмал мәселесі шешіледі.      Ұрын келу – күйеудің қымбат, бағалы сыйлықтар алып, жанына әнші, күйші, сері жігіттер ертіп қалыңдықтың ауылына келуі. Қалыңмал – қыз алатын жақтың қыз беретін жаққа төлейтін малы. Қалыңмалдың тұрақты мөлшері болмаған. Бұл әл-ауқатқа байланысты 47,37,27,17 мал тұяғымен есептелген. Кедей адамдар 5-6 малмен-ақ тынған. Осылармен бірге ілу, өлі-тірі, тоймалы  деген ырымдар да бар.  Жасау – ұзатылған қызға берілетін дүние-мүлік. Бұл кейде қалыңмалға берілген дүниеден көп болуы да мүмкін. Екі жақта болатын той-томалақ өз алдына әңгіме.