1. Мәтінді мәнерлеп оқыңыз

2. Мәтінді мазмұндаңыз

3. Мәтін бойынша 5 сұрақ құрастырыңыз

4. Берілген сөйлемге синтаксистік талдау жасаңыз: Табиғи монополия қағидасы бойынша бір өндіруші барлық нарыққа қызмет етеді, онда екі және одан көп өндірушілермен салыстырғанда шығын аз болады.

5. Берілген сөздерге морфологиялық талдау жасаңыз: өндірушілермен

№13-билетке қосымша

Энергия үнемдеудің маңыздылығы және мүмкіншілігі

Республика үшін энергия үнемдеудің маңызды болу себебі: бірнеше пайда алуға жағдай тудырады:

Энергия мен қаржы үнемдеу, энергияға сұраныс деңгейін төмендету;

Қоршаған орта жағдайын жақсарту;

Энергия үнемдейтін жаңа тәсілдемелерді енгізу мүмкіндігін жоғарлату;

Қосымша валюталық қаржы алу немесе оларды үнемдеу;

Тәсілдемелік, өнеркәсіптік және ауыл шаруашылық кешендерінің бәсекелік қабілетін жоғарлату;

Жаңа жұмыс орындарын жасау және жұмысшылардың кәсіби дағдыларын жоғарлату;

Инфляция деңгейін төмендету;

Энергия тұтыну көлемі үлкен кәсіпорындарда өндіріс шығындарын қысқарту және пайдалылық денгейін өсіру;

Энергия бағаларын өсіруге қарсылықты тұрақтандыру немесе энергия жеткізуді қысқарту.

Қазақстан шикізат қорына мұнай, табиғи газ, көмір, мыс және басқа түсті металдар кіреді. Бұл қорлар бұрынғы Кеңес Одағының басқа республикаларына дәстүрлі экспортталды. Металлургия, энергетика және отын онеркәсібі республика өнеркәсібінің ең маңызды секторлары.

Көрсетілген секторлар валюталық пайда, шетел инвестициясын тарту, дәстүрлі сауданы орнына келтіру тұрғысынан әсіресе маңызды. Ал энергияны өндірген өнімге бөлсек, онда дүние жүзінде ең соңғы жағында екенбіз. Бұл біздің елдегі тәсілдемелердің артта қалғаның, өте ысырапты жұмыс істейтіндіген білдіреді.

Бұрынғы Одақ кезінде республикадағы кейбір кәсіпорындар еш нәрсемен санаспай бүкіл дүние жүзіне жететіндей өнім шығарды. Енді ондайларды алдымен ықшамдап, сосын тәсілдемелерін қолға алу керек. Осы тұрғыдан барлық кәсіпорындары қарастыруымыз қажет.

Мәтінмен жұмыс:

1. Мәтінді мәнерлеп оқыңыз

2. Мәтінді мазмұндаңыз

3. Мәтін бойынша 5 сұрақ құрастырыңыз

4. Берілген сөйлемге синтаксистік талдау жасаңыз: Бұл қорлар бұрынғы Кеңес Одағының басқа республикаларына дәстүрлі экспортталды.

5. Берілген сөздерге морфологиялық талдау жасаңыз: Кеңес Одағының

№14-билетке қосымша

Жел энергиясы

Қазақ энергетика ғылыми-зерттеу институтының ғалымдары елуінші жылдары жел қуатын халық шаруашылығында пайдалану мақсатында жан-жақты ізденіс жұмыстарын бастаған еді. Бірақ ашық әдіспен өндіретін арзан Екібастұз көмірін пайдалану күн тәртібінде тұрды да, жел энергиясын зерттеп, игеру туралы тақырып кейінге ысырылып қалды. Қазіргі уақытта республикамызда жел энергиясын пайдалану бағытындағы жұмыстар қайта жандануда.

Жел қуатын, әсіресе ауыл шаруашылығында кеңінен қолданған жөн, себебі республиканың көптеген ауылдарында электр энергиясы күні бүгінге дейін дизельді моторларымен, басқа да кішігірім қондырғыларымен өндірілуде.

Қазақстан жерінде үнемі жел соғып тұратын аймақтар да бар. Соның бірі – республикамыздың оңтүстік-шығысындағы Жоңғар қақпасы. Мұны қазақтар ежелден Ебінің желі деп атаған. Бұл жел атмосфера қысымы жоғары аймақтан Жоңғар қақпасындағы қысымы төмен жерге жеткенде күшейіп, көбіне дүлей дауылға айналады. Оңтүстік-шығыс бағыттан соғатын Ебінің желі күз айларында кенет қатты көтеріліп, Алакөлді басып өтіп, кейде Балқаш көліне дейін жетеді.

Жыл бойы соғатын осы жел өтіне қуаты жел қондырғылары орнатылатын болса, онда мол электр энергиясы өндірілген болар еді. Әрине, бұл болашақтың ісі.

Каспий мен Арал теңіздерінің ара қашықтығы 300 км-ге жұық және бұл шөлейтті аймақ. Міне, осы аймаққа бір жүйеге қосылған көптеген қуатты жел қондырғылары орнатылса, онда өндірілген электр энергиясын пайдаланып, осы аймақтын көптеген әлеуметтік мәселелерін шешуге мүмкіндіктер болар еді.

Мәтінмен жұмыс: