- •Висьттэз ловья цветтэз (Гора му, 1963)
- •Медодзза пантасьöм (Иньва, 1964)
- •Семьялöн судьба
- •Асъя югытлö паныт
- •Сьыланкыв (Иньва, 1968)
- •Прошинаын тулыс (Пармаын асыв, 1974)
- •Почкаэз оссьöны (Почкаэз оссьöны, 1970)
- •Аканнез (Почкаэз оссьöны, 1970)
- •Тöдiсь (Иньва, 1976)
- •Сюромка гусялiсö
- •Олöм лун
- •Норма понда (1991)
- •Тупöссез
- •«Прикашайтчис»
- •Повессез гажа грива бур юöр
- •Пос дорын
- •Павжун коста
- •Шаньгаэз
- •Гажа грива
- •Вöрын асыв
- •Шоччисьтöн
- •Пиня жугалiс
- •Прошинаын тулыс (1987)
- •Адззисьлытöдз, марина!
- •Ыджыт ваэз коста
- •Романнэз туйвежжез (часть первöй)
- •Глава I
- •Глава II
- •Глава III
- •Глава IV
- •Глава V
- •Глава VI
- •Глава VII
- •Глава VIII
- •Глава IX
- •Ыбшар (Роман куим частьын)
- •Первöй часть
- •Глава I
- •Глава II
- •Глава III
- •Глава IV
- •Глава V
- •Глава VI
- •Глава VII
- •Глава VIII
- •Мöдiк часть
- •Глава I
- •Глава II
- •Глава III
- •Глава IV
- •Глава V
- •Глава VI
- •Глава VII
- •Глава VIII
- •Глава IX
- •Глава X
- •Глава XI
- •Глава XII
- •Глава XIII
- •Глава XIV
- •Глава XV
- •Глава XVI
- •Глава XVII
- •Куимöт часть
- •Глава I
- •Глава II
- •Глава III
- •Глава IV
- •Глава V
- •Глава VI
- •Глава VII
- •Глава VIII
- •Глава IX
- •Глава X
- •Глава XI
- •Орсöтаннэз горадзуль Сизим картинаа драма
- •Медодзза картина
- •Мöдiк картина
- •Куимöт картина
- •Нёльöт картина
- •Витöт картина
- •Кватьöт картина
- •Сизимöт картина
- •Орöмыс оз йитсьы
- •«Курорт»
- •Репетиция
- •Мöдiк картина
- •Рецепт, или колö вöрöтчыны
- •Первöй картина
- •Мöдiк картина
- •Куимöт картина
- •Перестройка жö
- •Миритчöм Öтiк акта трагедия
- •Кывбуррез мамöлö
- •* Ме тэнö эг пантавлы *
- •Ме любитöмсянь тэ он мун
- •* Кыдз бытьтö тэнат *
- •* Ась увгис тöв *
- •* Кытшöм жö тэныт *
- •* Некин оз тöд *
- •* Сибöтчас ар *
- •* Ме кывза *
- •Челядьлö вашиль
- •Кык кока, а оз оськав
- •Уджыс веськöтö
- •Руч да кöч
- •Бичирок
- •Быдыс ас местын
- •Бабывкöт тöвйöм
- •Вовалöн сьöдкай
- •Колана гаг
- •Вот и чож!
- •Лолалан шор
- •Ме оланiсь Гижисьлöн автобиографияись тор
- •Природалöн явленнёэз лолалан шор
- •Ловья лым
- •Öшалан вöр
- •Диво-ключ
- •Лым да цвет
- •Пелькытша кран
- •Гожум шöрнас
- •Енöж картинаэз
- •Столббез орсöны
- •Тулыслöн следдэз
- •Öмидзрöма говк
- •Шер бöрсянь
- •Пресмыкающöйез весöтчись
- •Лягушкалöн тöвйöм
- •Повтöм дзöдзыв
- •«Смертькöт» пантасьöм
- •Насекомöйез кöдзыв туйез
- •Кöдзыввез
- •Сэтöрлöн кöр
- •Гагпыжьян
- •Сюра бабыв
- •Вынсö не одзöстны
- •Кайез сьöдкай
- •Гоголь-шоголь
- •Чавканнэз
- •Чöсмасиссез
- •Кытшöм миян бадьöг
- •Менам ыбшар
- •Хищник-кай
- •Сöстöм чочком бока
- •Сера гора кай
- •Тöвся купайтчöм
- •Зверрез тшакьялiсь ур
- •Вöрмöссэз
- •Сiдзкö, ловья
- •Вельмöм кöч
- •Пöрись кань
- •Сьöдпель
- •Пияна ош
- •Ягöдалiсь мöссэз
- •Вареннё кöр
- •Тшаккез мыртшаккез
- •Ольтшаккез
- •Горттшак
- •Чöскыт тшак
- •Тшак-пушка
- •Кыдзтшак (битшак)
- •Туруннэз гöнагаг
- •Медчöскыт ягöд
- •Пуэз да кустарниккез кытiсь лоис ирга?
- •Виль ягöд
- •Гöрд льöмпу
- •Монгольскöй гöсь
- •Маньчжурскöй орех
- •Зöртусьпу
- •Лымьягöд
- •Туригум
- •Льöмпу да таг
- •Мыррез городын
- •Медбасöк клён
- •Статьяэз кык поступок йылiсь (Иньва, 1964)
- •«Шапка пожум» повесть йылiсь (Иньва, 1966)
- •Питю öньö да м. Лихачёв йылiсь (а. Зубов, м. Лихачёв. Бöрйöм произведеннёэз. Кудымкар, 1989) составительсянь
- •Андрей никифорович зубов (питю öньö)
- •Михаил павлович лихачёв
- •Öшмöссэз:
Повтöм дзöдзыв
Шоччиси ме сiя годö санаторийын, неылын Казань дынсянь. И колö висьтавны, что меным, ойвывланись мортлö, сэтчинiсь местаэс ёна гленитчисö. Медöддьöн гленитчисö вöррез, кöдна дзоньöсь сулалiсö санаторий гöгöр быд ладорсянь. Висьтассяс и сiйö, что шöрöт полосаись вöррес унаöн оз вачкисьö миян вöррез вылö. Пемыт лыса кöз нето ньыв сэтчин оз пантась. Ны местö ордчöн чочком кока кыдззезкöт да силькöтан листа пипуэзкöт, быдмöны ён дуб, нинпу, орешник-лещина (фундук) да басöк листа клён. Этасянь и асьныс вöррес тöдчöмöн югытжыкöсь да гажажыкöсь, ежели миян местаэзын.
Шоччисьтöн ме вель уна кад чулöтi этна вöррезын. Мукöд коста дырöн сулавлi нето пукавлi адззывлытöм эта вотöдз пуэз увтын, кывзi ны листлiсь тöв вылын гажöна кышöтöм, думайтi, кыдз бы нiйö вермыны вуджöтны миян местаэзö.
Пантасьлi ме эта коста и этна вöррезын быдкодь олiссезкöт, ручкöт, шуам, ёжкöт, вöрмöскöт да уррезкöт. Первуись адззылi ваын олiсь крысаэзöс и нельки ужöс, кöда йылiсь рассказыс одзланьын. Но мый быдöс коласiсь меддыр кежö кольччис тöдвылын, дак этö дзöдзывкöт пантасьöм.
Неылын санаторий дынсянь эм природалöн öтiк достопримечательность — голубöй ты. Нач неыджыт, куйлö сiя веськытланьсянь Казанка ю пöлöн. Тысö юыс бердсянь янсöтö сизим-кыкьямыс оськöв пасьта берег. Ваыс тыас пыдöссяняс унася-уна ключчезiсь и видзсьö вит-квать метр сувдöн вылынжыка, ежели ордчöн визывтан ю. Но меддивуйтанаыс эстöн сiя, что ваыс тыас сэтшöм жö голубöй рöма, кытшöмöн овлö мича погоддя коста асывся кымöр.
Эта вотöдз ме ты дорас вöвлi ни. Но сiя лунö ми вились иньтöдчим сэтчин öтiк ёрткöт, кöда локтiс шоччисьнытö месся бöртiжык и нiя местаэзын эшö эз вöв.
Пондöтчис сентябрь. И вöрас öнi, кыдз некöр, вöлi югыт, ыркыт да прос. Эта коста руас оз ни кыв быдкодь цветитан турунлöн пöдтанакодь дук. Сiя сöстöм да кöс, кöдöн и лолассьö кокнита.
Туйыс миян кыссис то вöрöт, гырись пожуммез, пипуэз, нинпуэз да дуббез коласöт, то петавлiс кадiсь кадö недырик кежö неыджыт кушиннэз вылö.
Ме, кыдз туйсö тöдiсьжык морт, мунi одзсяняс да дугдывтöг öвтышалi одзам бедьöн, мед орлавны туй весьтын öшалан чераньвеззэз, кöдна быд оськöв вылын лякасисö то чужöм, то паськöм бердö. Менам ёртö, ме годдэзся жö инженер-строитель Юрий Александрович, кынымкö оськöв ылына оськалiс бöрсяням.
Öтiк неыджыт кушин вылын, кöр ми ёртöкöт оськалiм ордчöн, меным юöртiс:
— Видзöт жö — дзöдзылыс.
Ме сувтi, дзар керыштi кок увтам. Но казявны дзöдзывсö перво жö эг вермы.
— Кытöн?
— Да вот жö, туй вылас. — Юрий Александрович мышкыртчытöг мыччалiс меным кинас веж песока туёк вылö.
Дзöдзыввесö эта вотöдз ме пантавлi уна ни. Но усьлiсö нiя син вылö частожыксö пышшиканыс. Эд дзöдзыв, мымда ме тöда или тöдi эта вотöдз, пресмыкающöй тварь öддьöн полiсь. И казялас кö сiя матын ас дынсянь кинöскö ловьяöс, сэк жö тэрмасьö пышшыны да сайöвтчыны син одзись. Сiйö жö ме видзчиси и öнi. Но мымда бы ме эг вынсьöтчы казявны, мед кинкö тэрмасис пышшыны миян одзись, казявны сымдасö сiдз и эг вермы. Некин ловьяыс син вылö эз усь.
— Некысь некинöс ог адззы.
Сэк Юрий Александрович мышкыртчис туёк весьтас. Увланьö нюжöтöм чуньöн сiя мыччалiс меным нач эшö учöтик, вöснитик, кузь бöжа да руд спинкаа дзöдзывпиян вылö.
— Дак мый сiя кулöм я мый я?
— Да не, ловья.
«Мыля нö сэк оз пышшы? — думайтi ме ас кежам, дивуйтчöмöн жмитыштi пельпоннэзнам. — Интересно». И мед сё жö не повзьöтны неыджыт тварьсö, кытшöлöнмоз да жагвыв сибöтчи матöжык.
Дзöдзывпияныс и былись вöлi ловья. Öнi ме казялi ни, кыдз кадiсь кадö сылöн мыйсянькö зэгалыштлiс бöжыс, а синнэс — кык неыджыт да сьöд тусёк — орöттöг видзöтiсö ёртö чунь вылö.
Ме сё эшö видзчиси, что дзöдзывпияныс, абу кö сiя некыт стрöйдöм, вот-вот чепöссяс кöдакö бокö туй вывсис да перыта уськöтчас пышшыны. И не вöтны кö да не падмöтны сiйö эта пышшöмись, чожа мый саясяс син одзись турун коласас. Но керны сымдасö сiя, тыдалö, абу и думайтöм. Нельки нач мöднёж.
Кöр Юрий Александрович сибöтчис сылань чуньнас эшö матöжык, дзöдзывпиян лöсьöтчис дорйисьны. Бöрлань петитчыштöмöн сiя перыта лэбтiсис нёльнан лапка вылас, а сэсся паськöтыштöм öмöн чеччöвтiс да кутчисис ёртö чунь бердö.
Вежöртана, что кыкнанным понда эта вöлi нач видзчисьтöм. Повзьыштöмувья ме нельки керсьыштi бöр. А Юрий Александрович перыта пыркнитiс кинас.
Чунь бердiсь мынöм дзöдзывпиян усис бöр туёк вылас, но нельки эта бöрсянь пышшыны эз думайт. А ёртö сэтöн жö видзöтöв-керис öтмöдöрсянь ассис чуньсö. Пиньтöм дзöдзывпиян курччöвтöмсянь не след, не зубыт некытшöм лоны и эз вермы и повнытö эстöн немись.
И сэк Юрий Александрович пондiс сибöтчыны кинас дзöдзывпиян дынö мöдöтпырись. А мöдыс, кöр казялiс этö сибöтчöмсö, сэтшöм жö полöтан позаын — осьтыштöм öмöн да лапкаэс вылын му бердсис лэбтiсьöмöн, кольччис аслас местаын, веж песока туй вылас, вились лöсьöтчис дорйисьны.
Ёна дивуйтiс миянöс дзöдзывпиянлöн поведеннёыс. Мый уж мый, но сымдасö, мед сэтшöм учöтик, абутöмкодь, позьö шуны, тварь уськöтчис паныт морт вылö, эта вотöдз ме не только эг адззывлы, но и кывлыны эта йылiсь эз усьлы. И медперво адззылöмыслö нельки эз и веритсьы. Сiйöн охота вöлi тöдны, мый сiя пондас керны одзлань.
Öнi повтöмжыка ни Юрий Александрович вились сибöтчис кинас дзöдзывпиян ладорö. И вились, кыдз и одзжык, шогмис сiя жö. Дзöдзывпиян чепöссис паныт да курччöвтiс пиньтöм öмнас ёртöлiсь чуньсö.
Сэтшöм ли сылöн вöлi мывкыд или эз вöв охота кольны шондi югöррезöн шонтöм песока местасö — висьтавны сьöкыт.
Вежöртана вöлi дзир öтiк, что мортыс сибöтчöмись эта учöтик тварь немымда эз пов. Сiя эз и думайт пышшыны, а чепсасис мортыс вылö нельки паныт.
Вашöтны дзöдзывпиянöс аслас местаись одзлань ми эг ни пондö, кытшöвтiм бокöттяс да сiдз сэтчö и колим. Ась шонтiсьö шондi югöррес увтын, гленитчö кö сылö öддьöн эта дак, абу жаль.